نویسنده: چارلز رایت میلز
مترجم: محمد رفیعی مهرآبادی
مترجم: محمد رفیعی مهرآبادی
فیلسوفان تا این زمان فقط به تفسیر جهان به طریقه های گوناگون پرداخته اند و اکنون باید درصدد تغییرجهان برآمد.
کارل مارکس- تزهایی درباره فویرباخ
«مارکس و مارکسیسم» در واقع بخش نخستِ کتاب حجیم مارکسیست ها اثر معروف چارلز رایت میلز (1) است که برای شروع مجموعه ی «آزادی و عقاید سیاسی» انتخاب شده است. این گزینش به چند دلیل صورت گرفت: اول، تقریباً تمامی ابعاد اندیشه های مارکس را در زمینه های فلسفی، سیاسی، علوم اجتماعی و اقتصاد (با تاکید خاص بر جامعه شناسی مارکسی) در بر می گیرد. دوم، افکار مارکس را به طرز بسیار دقیقی بیان کرده و تحلیل نموده است. سوم، نقاط قوت و ضعف مارکس را با توجه به شرایط کنونی جهان، بررسی و تحقیق نموده است. چهارم، گزیده ای از آثار ماکس (و اِنگلس) را از زبان خودِ آنان نقل کرده است، تا درستی تحلیل خویش را به اثبات برساند- در واقع، مارکس و اِنگلس را پیکره واحدی در نظام تفکر مارکسیستی می داند و تفکیک افکار آنان را (جز در موارد خاص) جایز ندانسته است. از این رو، این اثر، یک اثر علمی و دانشگاهی است که هدف آن، همانا شناساندن مارکس و مارکسیسم کلاسیک به طبقه روشنفکر و فرهیختگان جامعه است، بی آن که قصد و نیّت بزرگ جلوه دادن یا، برعکس، تحقیر مارکس در میان باشد.
چارلز رایت میلز اساساً یک مارکسیستِ لیبرال (به گفته خودش «یک مارکسیستِ عادی») است. به این معنا که به اندیشه های اساسی و بنیادی مارکس پایبند است لیکن بر لزوم بازنگری و تعدیل در آن ها با توجه به شرایط قرن بیستم میلادی، تاکید می کند و بالاخّص بر این نکته مهم تکیه دارد که مارکسیست های پس از مارکس، افکار و اندیشه های او را تحریف کرده اند و به صورت جزمی و زورگویانه درآورده اند (به فصل چهارم؛ «انتقاد از مارکس»، صفحات 110-114 مراجعه شود). البته نامبرده، مارکسیسم را بیش تر در قاب مباحث جامعه شناسی تحلیل می کند.
چارلز رایت میلز بنیانگذار جامعه شناسی انتقادی در امریکاست. این مکتب جدید معتقد است که تحقیقات علوم اجتماعی در امریکا بیانگر واقعیت های موجود در این جامعه نمی باشد و سرشت اقتصادی و رسالت روشنفکری و روشنگری خود را کاملاً از دست داده است؛ در حالی که مردم امریکا نیاز به بینشی نو دارند تا اهمیت شرایط اقتصادی و اجتماعی را به لحاظ حیات فردی و اجتماعی خویش درک نمایند. از سوی دیگر، علوم سیاسی متعارف در امریکا را به شدت مورد حمله قرار داده و آن را متهم می کند که پیشداوری رایج در مورد مفهوم قدرت سیاسی و بی عدالتی اجتماعی را دوام و قوام می بخشد.
درباره «مارکس و مارکسیسم» باید یادآور شد که اثر مزبور در شرایط زمانی بسیار دشواری به رشته تحریر درآمده است: از یکسو، فشار توفنده کمونیسم روسی برای چیرگی بر اذهان مردم کشورهای غرب از طریق تأکید بر نقایص نظام سرمایه داری، و از سوی دیگر، جوّ خفقان آور مک کارتیسم در ایالات متحده امریکا برای مبارزه با کمونیسم و اندیشه های کمونیستی. هنر چارلز رایت میلز در این است که ضمن تأیید نقایص و تضادهای درونی نظام سرمایه داری و پیامدهای ناگوار اجتماعی آن، ضمناً مارکسیسم روسی را نیز نوعی انحراف از مارکسیسم کلاسیک دانسته و خصلت جزمیّت و انعطاف ناپذیری برای آن قائل شده است؛ به این ترتیب، او خواسته است تعادلی را میان دو طیف مارکسیسم پروری و مارکسیسم ستیزی پدید آورده و آگاهی های صحیح و ارزشمندی را به جامعه روشنفکران عرضه کند.
«مارکس و مارکسیسم» مروری است به فلسفه مارکسیسم کلاسیک؛ از خاستگاه «هگلی» و «فویرباخی» آن تا سوسیالیسم علمی مارکس و انگلس و برپایی بین الملل اول و دوم. البته در این میان، خلاصه ای از زندگانی مارکس و سیر تکاملی آن، نقاط قوت و ضعف مارکسیسم کلاسیک، و رویدادهای بزرگ اروپا (و غرب) نظیر انقلاب های 1830، 1848 و کُمون پاریس1871 نیز سخن به میان آمده است.
کارل مارکس- تزهایی درباره فویرباخ
«مارکس و مارکسیسم» در واقع بخش نخستِ کتاب حجیم مارکسیست ها اثر معروف چارلز رایت میلز (1) است که برای شروع مجموعه ی «آزادی و عقاید سیاسی» انتخاب شده است. این گزینش به چند دلیل صورت گرفت: اول، تقریباً تمامی ابعاد اندیشه های مارکس را در زمینه های فلسفی، سیاسی، علوم اجتماعی و اقتصاد (با تاکید خاص بر جامعه شناسی مارکسی) در بر می گیرد. دوم، افکار مارکس را به طرز بسیار دقیقی بیان کرده و تحلیل نموده است. سوم، نقاط قوت و ضعف مارکس را با توجه به شرایط کنونی جهان، بررسی و تحقیق نموده است. چهارم، گزیده ای از آثار ماکس (و اِنگلس) را از زبان خودِ آنان نقل کرده است، تا درستی تحلیل خویش را به اثبات برساند- در واقع، مارکس و اِنگلس را پیکره واحدی در نظام تفکر مارکسیستی می داند و تفکیک افکار آنان را (جز در موارد خاص) جایز ندانسته است. از این رو، این اثر، یک اثر علمی و دانشگاهی است که هدف آن، همانا شناساندن مارکس و مارکسیسم کلاسیک به طبقه روشنفکر و فرهیختگان جامعه است، بی آن که قصد و نیّت بزرگ جلوه دادن یا، برعکس، تحقیر مارکس در میان باشد.
زندگینامه و بینش فکری نویسنده.
نام سِسیل رایت میلز برای دوستداران مطالب و آثار جامعه شناسی در ایران، نامی آشناست. با این که تنها یک اثر او تحت عنوان «بینش جامعه شناسی» به فارسی برگردانده شده است، لیکن اهمیت افکار او برای خوانندگان ایرانی ناشناخته مانده است. نامبرده در سال 1916 در شهر واکو (2) در ایالت تگزاس) چشم به جهان گشود و در خانواده ای از طبقه متوسط پرورش یافت. تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته جامعه شناسی در دانشگاه های تگزاس و ویسکانسین به اتمام رساند و در این رشته دانشنامه دکترا گرفت. کار تدریس در دانشگاه را از دانشگاه «مِریلند» آغاز کرد و سپس به دانشگاه معروف کلمبیا رفت و به مدت هفده سال در آن جا تدریس کرد. چارلز رایت میلز در سال 1962 در اثر سکته قلبی درگذشت، در حالی که آثار ارزشمندی از خود باقی گذاشت: بینش جامعه شناسی (3)؛ نخبگان قدرت (4)؛ یقه سپیدان (5) درباره طبقه متوسط امریکا)؛ مارکسیست ها (6)؛ یانکی گوش کن (7) (درباره انقلاب کوبا)؛ علل جنگ جهانی سوم (8)؛ شخصیت و ساختار اجتماعی (9)؛ جامعه پُرتوریکویی در نیویورک (10)؛ از مارکس وِبر (11) (مقالاتی در باب جامعه شناسی ماکس وبر).چارلز رایت میلز اساساً یک مارکسیستِ لیبرال (به گفته خودش «یک مارکسیستِ عادی») است. به این معنا که به اندیشه های اساسی و بنیادی مارکس پایبند است لیکن بر لزوم بازنگری و تعدیل در آن ها با توجه به شرایط قرن بیستم میلادی، تاکید می کند و بالاخّص بر این نکته مهم تکیه دارد که مارکسیست های پس از مارکس، افکار و اندیشه های او را تحریف کرده اند و به صورت جزمی و زورگویانه درآورده اند (به فصل چهارم؛ «انتقاد از مارکس»، صفحات 110-114 مراجعه شود). البته نامبرده، مارکسیسم را بیش تر در قاب مباحث جامعه شناسی تحلیل می کند.
چارلز رایت میلز بنیانگذار جامعه شناسی انتقادی در امریکاست. این مکتب جدید معتقد است که تحقیقات علوم اجتماعی در امریکا بیانگر واقعیت های موجود در این جامعه نمی باشد و سرشت اقتصادی و رسالت روشنفکری و روشنگری خود را کاملاً از دست داده است؛ در حالی که مردم امریکا نیاز به بینشی نو دارند تا اهمیت شرایط اقتصادی و اجتماعی را به لحاظ حیات فردی و اجتماعی خویش درک نمایند. از سوی دیگر، علوم سیاسی متعارف در امریکا را به شدت مورد حمله قرار داده و آن را متهم می کند که پیشداوری رایج در مورد مفهوم قدرت سیاسی و بی عدالتی اجتماعی را دوام و قوام می بخشد.
درباره «مارکس و مارکسیسم» باید یادآور شد که اثر مزبور در شرایط زمانی بسیار دشواری به رشته تحریر درآمده است: از یکسو، فشار توفنده کمونیسم روسی برای چیرگی بر اذهان مردم کشورهای غرب از طریق تأکید بر نقایص نظام سرمایه داری، و از سوی دیگر، جوّ خفقان آور مک کارتیسم در ایالات متحده امریکا برای مبارزه با کمونیسم و اندیشه های کمونیستی. هنر چارلز رایت میلز در این است که ضمن تأیید نقایص و تضادهای درونی نظام سرمایه داری و پیامدهای ناگوار اجتماعی آن، ضمناً مارکسیسم روسی را نیز نوعی انحراف از مارکسیسم کلاسیک دانسته و خصلت جزمیّت و انعطاف ناپذیری برای آن قائل شده است؛ به این ترتیب، او خواسته است تعادلی را میان دو طیف مارکسیسم پروری و مارکسیسم ستیزی پدید آورده و آگاهی های صحیح و ارزشمندی را به جامعه روشنفکران عرضه کند.
«مارکس و مارکسیسم» مروری است به فلسفه مارکسیسم کلاسیک؛ از خاستگاه «هگلی» و «فویرباخی» آن تا سوسیالیسم علمی مارکس و انگلس و برپایی بین الملل اول و دوم. البته در این میان، خلاصه ای از زندگانی مارکس و سیر تکاملی آن، نقاط قوت و ضعف مارکسیسم کلاسیک، و رویدادهای بزرگ اروپا (و غرب) نظیر انقلاب های 1830، 1848 و کُمون پاریس1871 نیز سخن به میان آمده است.
درباره برگردان فارسی این اثر
سبک و سیاق علمی و نسبتاً پیچیده مؤلف از یکسو، و کلام فلسفی عمیق و پر رمز و راز مارکس از سوی دیگر، ایجاب می کرد که ضمن رعایت امانت در برگردان متن به فارسی، مفهوم عبارات و واژگان فلسفی، اقتصادی و علوم اجتماعی را که در مارکسیسم کلاسیک کاربُرد دارند، برای خوانندگان ناآشنا یا کم آشنا به مارکسیسم روشن و قابل فهم شود از این رو، با استفاده مکرر از قلاب[ ] در داخل جملات، درک معنا را سهل تر کرده ام. پانوشت ها نیز که مربوط به مسائل توضیحی و مکمّل است، براساس منابعی بوده است که فهرست و مشخصات کامل آنان در پایان کتاب آمده است. لازم به یادآوری است که عناوین اصلی فصل ها از نویسنده و عناوین فرعی از مترجم است.پی نوشت ها :
1. Charles Wright Mills.
2.Waco.
3. The Sociological Imagination.
4. Power Elite.
5. White Collar.
6. Marxists.
7. Listen Yankee.
8. The Causes of World War Three.
9. Character and Social Structure.
10. The Purtorican Community in New York.
11. From Max Weber.
