اهمّیّت نظریّه ی بهره ی اضافی

در نوسازی عمومی نظریه های مدرسی، نظریه ای وجود دارد که شایسته بحث مخصوص است و آن نظریه ی بهره ی اضافی(1) است. این مبحث در واقع جای بزرگی در اندیشه های اقتصادشناسان بویژه در آخرین ثلث قرن نوزدهم یافته است و تفصیلی که برای آن حاصل شده هم از جهت نظری و هم از جهت عملی حایز اهمیت است.
اهمیت نظری از این جهت که مفهوم بهره ی اقتصادی اضافی ایجاد شده در مورد یک پدیده خاص یعنی درآمد مالک زمین، قابلیت اجراء و تطبیق بسیار متنوع پیدا کرده و توانائی آن را یافته است که زوایای مختلفی از جهان اقتصادی را روشن سازد. از آن جمله بویژه به نظر رسیده که می تواند نوعی مهم از درآمدها را، که تاکنون فرصت بحث راجع به آن نداشته ایم، یعنی سود کارفرما را مجزی و مشخص از ربح سرمایه دار توضیح بدهد.
اهمیت عملی- زیرا بهره ی مالکانه زمین به معنی کامل کلمه یک بهره ی اضافی، یک درآمد کارنکرده(2) و یا به عبارت دیگر بهره ای است که مشروعیت آن را کار و کوشش تجویز نمی کند. و از خلال همین معنی بلافاصله امکان انگاره های اجتماعی که ممکن است بر این پایه بنیاد گردد، پدیدار می شود. تمام نظام های ملی کردن زمین ها، تمام طرحهای اجتماعی ساختن بهره اضافی، مبتنی بر نظریه ریکاردو است. و این نظام ها بسیار متنوع هستند.
در این مقاله نظر ما اینست که انگاره بهره اضافی را از دو جهت موردبررسی قرار دهیم: نخست از جهت گسترش هائی که در اندیشه اقتصاد شناسان به عنوان انگاره ی علمی و شیوه ی تشریح و تفسیر پدیده ها پیدا کرده است و ثانیاً موارد تطبیقی که از آن برای اصلاحات اجتماعی پیشنهاد شده است.

پی نوشت ها :

1.این کلمه در زبان فرانسه Rente و در انگلیسی Rent است که اصلاً به معنی اجاره و اجاره بهاست ولی در اصطلاح علم اقتصاد به بهره مالک زمین زراعی و درآمدهای دیگر اطلاق می شود که بر اثر اوضاع و احوال اقتصادی و اجتماعی علاوه بر هزینه ی تولید عاید می گردد. بحث نظریه اصلی رانت در مورد عواید زمینهای زراعی در مجلد اول این کتاب در فصل مربوط به ریکاردو آمده است. در آنجا آن را بهره ی زمین ترجمه کرده ایم ولی در این فصل چون رانت بطور عام و راجع به کلیه درآمدهای اضافه بر هزینه تولید موردنظر است آن را بهره اضافی ترجمه نموده ایم- مترجم
2.«Revenu non gagne» یا به فرانسه Unearned incremen.

منبع: ژید، شارل؛ ریست، شارل؛ (1380)، تاریخ عقاید اقتصادی(جلد دوم: از مکتب تاریخی تا جان مینارد کینز)، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ سوم.