فرزانه حسینی (طلبه حوزه علمیه کرمانشاه)
مقدمه:
وحدت در لغت، به معنای یگانه شدن و انفراد است و لغویان درباره معنای اتحاد گفته اند: اتحاد یکی شدن دو چیز موجود است؛ بنابراین هر گاه چند چیز با حفظ خاصیت شخصی خود با هم یکی شوند، اتحاد حاصل خواهد شد و در مقابل آن تفرقه است که به معنای جدایی، نفاق و متفرق شدن می آید. وحدت در جهان اسلام؛ یعنی همان چیزی که در قرآن درباره ی آن سفارش شده و اصولاً فلسفه ی دعوت به اسلام دعوت به وحدت است. به این معنا که همه در کلمه ی اسلام با هم مجتمع باشند.یکی از عوامل مهم وحدت بخش در بین مسلمانان، کتاب خداست و همگان (شیعه و سنی) متفق القولند که قرآن تمام و کمال، در طول تاریخ حفظ شده و آیات آن همان آیاتی است که بر پیامبر نازل شده است. اگر با دقت به قرآن بنگرید، قسمت اعظم آن را آیاتی فرا گرفته است که خداوند مومنین و مسلمانان را به وحدت و همبستگی فرا می خواند:
«قُولُوا لا اِله اِلّا الله تُفلِحوا؛ بگو به خدا- خدایی نیست تا رستگار شوید» (1) این ندای آسمانی، اوّلاً موجب طرد خدایانی شد که هر قوم برای خود ترتیب داده بودند و ثانیاً وحدت عقیده را که مهمترین عامل در ایجاد وحدت است، در پی داشت. همواره در قرآن مسلمانان به تمسک به دین فرا خوانده شده اند و در واقع تمسک به دین شعار اصلی مسلمانان است: «وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا؛ و همگی به رشته ی خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.» (2) و در جای دیگر، قرآن ضمن فرا خواندن مردم به وحدت، آنها را از تفرقه و جدایی نهی می کند: «وَ اِنَّ هَذا صِراطی مُستَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لاتَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُم عَن سَبِیلِه ی ذلِکُم وَ صَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَتَّقُون؛ و این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید و از راههای مختلف پیروی نکنید که شما را از راه حق دور می سازد. این چیزی است که، خداوند شما را به آن سفارش می کند تا پرهیزگار و اهل تقوا شوید.»(3) قرآن عامل وحدت را در اطاعت از خدا و رسول خدا و ولی امر می داند که اگر چنین کنند گمراه و متفرق نمی شوند: «یا اَیُّها الذَّینَ آمَنوا أطِیعُوا اللهَ وَ أطِیعُوا الرّسُولَ وَ اُولِی الاَمرِ مِنکُم فَإِنَّ تَنازَعتُم فِی شَی ءٍ فَرُدُّوهُ اِلَی اللهِ وَ الرَّسُولَ اِن کُنتُم تُؤمِنُونَ بِاللهِ وَ الیَومِ الاخِرِ ذلِکَ خَیرٌ وَ اَحسَنُ تَأوِیلاً: ای کسانی که ایمان آوردید، فرمان برید خدا را و رسول و اولیاء امر را و اگر در چیزی با هم ستیزه کردید به خداوند و رسولش باز گردید، اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، این کار برای شما از هر چه تصور می کنید بهتر و خوش عاقبت تر است.» (4)
در قرآن از کسانی که بین مسلمانان برادری و وحدت ایجاد می کنند یادآوری می نماید که مورد لطف و رحمت خداوند قرار می گیرند: «اِنَّما المُؤمِنُونَ اِخوَهٌ فَاصلِحُوا بَینَ اَخَوَیکُم وَ اتَّقُو اللهَ لَعَلَّکُم تُرحَمُون؛ جز این نیست که مؤمنان برادرند. پس آشنایی افکنید میان برادران خویش و از خدا بترسید شاید مورد رحمت قرار گیرید.» (5)
خداوند مسلمانان را از تفرقه می رهاند: «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اختَلَفُوا مِن بَعدِ ما جآءَهُمُ البَیِّناتُ وَ أولئِکَ عَذابٌ عَظِیم؛ و شما مسلمانان مانند مللی نباشید که پس از آن که آیات و ادله روشن برای هدایت آنها آمد، باز راه تفرقه و اختلاف پیمودند که البته برای چنین مردمی، عذاب سخت خواهد بود.» (6) قرآن مردم را از تفرقه بر حذر می دارد و آن را فتنه ای می داند که از خلقت آدم در اثر وسوسه های نفسانی وجود داشته: «یَا بَنی آدَمَ لایَفتِنَنِّکُم الشَّیطانُ کَما أَخرَجَ أَبَوَیکُم مِّنَ الجَنَّهِ یَنزِعُ عَنهُما لِباسَهُما لِیُریَهُما سَواتِهِما اِنَّهُ یَرـکُم هُوَ وَ قَبیلُهُ مِن حَیثُ لا تَرَونَهُم إِنّا جَعَلنَا الشَّیاطینَ اَوِلیآءَ لِلَّذینَ لا یُؤمِنُون؛ ای فرزندان آدم مبادا که شیطان شما را فریب دهد چنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد. جامه عزت از تن آنان برکند و قبایح آنان را در نظرشان پدید آورد، همانا آن شیطان و بستگانش شما را می بینند در صورتی که شما آنها را نمی بینید . ما نوع شیاطین را دوستدار آنان که ایمان نمی آورند، قرار داده ایم.» (7) خداوند مؤمنین را از تفرقه طلبان بر حذر داشته و خطاب به پیامبر می فرماید: «اِنَّ الَّذینَ فَرَّقُوا دینَهُم وَ کانُوا شِیَعاً لَستَ مِنهُم فِی شَی ءٍ اِنَّما أَمرُهُم اِلی اللهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِما کانُوا یَفعَلون؛ و به آنان امید نداشته باش که کار آنان با خداوند است.» (8)
آثار همبستگی از نظر قرآن:
1- پیروزی: مشارکت و اتّحاد مؤمنان زمینه ی پیروزی آنان در صحنه های مبارزه با دشمنان خواهد بود. کمی و زیادی جمعیت اهمیت زیادی ندارد. مهم یکی بودن وهمدلی و ترک اختلافات ونزاع های مخرب اتحاد یک ملت است. قرآن کریم می فرماید: «یا ایها الذین امنوا اذا لقیتم فَاَثِبتُوا... وَ أَطِیعُوا اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفشَلُوا وَ تَذهَبَ ریحُکُم وَاصبِروُا اِنَّ اللهَ مَعَ الصَّابِرِین؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که با گروه دشمنان برخورد می کنید، همه با هم ثابت قدم بمانید و از خدا و رسول او اطاعت کنید و از نزاع و درگیری بپرهیزید، تا سست و بی آبرو نشوید و با همبستگی کامل پایداری کنید که خدا با صابران است.» (9) همه می دانیم که خدا با هر که باشد، او پیروز است. زیرا «و ما النَّصرُ مِن عِندَالله » پیروزی، تحقّق پیدا نمی کند مگر به اراده ی الهی و در جای دیگر، قرآن اتّحاد و همبستگی را بر محور ولایت خدا و رسول معرفی کرده، مؤمنان را عامل تحقّق حزب واحد دانسته و به دنبال آن وعده ی قطعی می دهد که این حزب الله است که پیروز میدان خواهد بود: «وَ مَن یَتَوَلَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذینَ امَنُوا فَإنَّ حِزبُ اللهِ هُمُ الغالِبُون» (10)2- عزت و آبرومندی : « وَ أطِیعُوا اللهَ وَ رسُولَهُ وَ لاتَنازَعُوا فَتَفشَلُوا و تَذهَبَ ریحُکُم؛ و از خداوند و رسولش اطاعت کنید و از درگیری بپرهیزید تا سست و بی آبرو نشوید. » (11) اگر جامعه اختلافات را کنار بگذارد و همه با هم گوش به فرمان خدا و رسول او باشند عزت و آبروی آنان حفظ خواهد شد.
3- تقوای فردی و اجتماعی: قرآن یکی از عوامل رسیدن به تقوا را همبستگی و اتّحاد بر محور دین خدا می داند. یک مشارکت همگانی و حرکت در یک راه روشن و نورانی که همان راه خداست، ما را به مقصد تقوا می رساند: «و انَّ هَذا صِراطی مُستَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُم عَن سَبیلِه ذَلِکُم وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُم تَتَّقُون؛ و این راه مستقیم من است. از آن پیروی کنید و از راه ه های مختلف ( و انحرافی) پیروی نکنید که شما را از راه حق دور می سازد. این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می کند تا پرهیزگار و اهل تقوا شوید.» (12)
4- نجات از درگیری مخرب: «وَ أعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا واذکُرُوا نَعمَتَ اللهِ عَلیکُم اِذ کُنتُم أَعداءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکُم فَأصبَحتُم بِنِعمَتِهِ اِخواناً وَ کُنتُم عَلَی شَفا حُفرَهٍ مِنَ النّارِ فَأنقَذَکُم مِنها کذلِکَ یُبَیِنُ اللهُ لَکُم ءایتهِ لَعَلَّکُم تَهتَدُون؛ همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و اهل بیت و هر وسیله ارتباطی با خدا) چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، او در میان دل های شما همدلی و الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید. در حالی که بر لب حفره ای از آتش بودید. خدا شما را از آنجا برگرفت (و نجات داد). این چنین خداوند آیات خدا را برای شما آشکار می سازد. شاید هدایت شوید.» (13)
5- نجات از جهنم: «وَ أعتَصِمُوا بَحبلِ اللهِ جمیعاً و لا تَفَرَّقُوا... وَ کُنتُم عَلَی شَفَا حُفرهٍ مِّنَ النّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنها؛ همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و اهل بیت و هر وسیله ارتباطی دیگر با خدا) چنگ زنید و پراکنده نشوید در حالی که بر لب حفره ای از آتش بودید. خدا شما را از آنجا برگرفت.»
6- هدایت: «وَ اعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً و لا تَفَرَّقُوا ، یعنی اتّحاد و همبستگی بر محور خدا و براساس تعالیم الهی، زمینه ی هدایت و دستیابی به حق است.
7- روسفیدی در آخرت: آیات بعد از آیه ای که گذشت، مجدداً به آثار ارزشمند همبستگی می پردازد و یکی از آثار اعتصام به حبل الله را روسفیدی آنان در دنیا و آخرت می داند: وَ أعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا ... لَعَلَّکُم تَهَتدُون ... یَّوم تَبیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذینَ اسوَدَّت وُجُوهُهُم اکَفَرتُم بَعدَ ایمانَکُم فَذُوقُوا العَذابَ بِما کُنتُم تَکفُرُون و أمَّا الَّذینَ ابیَضَّت وُجُوهُهُم فَفی رَحمَهِ اللهِ هُم فیها خالِدُون؛ همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید. روزی خواهد بود که صورت هایی سفید و صورت هایی سیاه می گردد . اما آنها که چهره هایشان سیاه شده آیا بعد از ایمان کافر شدید؟ پس بچشید عذاب را در برابر آنچه کفر ورزیدید و امّا آنها که چهره هایشان سفید شده در رحمت خداوند خواهند بود و جاودانه در آن می مانند.» (14)
8- جلب رحمت الهی
9- محبّت خدا
ماهیت وحدت: یکی از مقاصد بزرگ شرایع و انبیای عظام «سلام الله علیهم» علاوه بر آن که خود، مقصود مستقلی است، وسیله پیشرفت مقاصد بزرگ و دخیل تام در تشکیل مدینه ی فاضله می باشد؛ توحید کلمه و توحید عقیده است و اجتماع در تمام امور و جلوگیری از تعدّیات ظالمانه، ارباب تعدّی است که مستلزم فساد بنی الانسان و خراب مدینه ی فاضله است و این مقصد بزرگ که مصلح اجتماعی و فردی است انجام نگیرد مگر در سایه ی وحدت نفوس و اتّحاد همم و الفت و اخوت و صداقت قلبی و صفای باطنی و ظاهری. عقرقوفی گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که به یارانش می فرمود: تقوا بورزید و با یکدیگر همچون برادرانی خوشرفتار باشید. در راه خدا یاور یکدیگر باشید و به یکدیگر بپیوندید و با یکدیگر دوستی نمایید. به دیدار یکدیگر بروید و در امر ما بحث کنید و آن را زنده نگهدارید. (15)
مایه های وحدت: چون آفرینش بر اتّحاد بنا شده، در دین اسلام برای ایجاد وحدت و الفت بین مسلمانان و جلوگیری از تفرقه و جدایی، اصول و مقرراتی پی ریزی شده و زمینه های گوناگونی ایجاد گردیده تا مسلمانان متحّد شوند و از کیان و حیثیت خود دفاع کنند؛ از جمله:
1- توحید: توحید و یکتاپرستی، شرک دینی را که پرستیدن غیر خداست، از بین می برد و وضع دینی و اجتماعی بشر را منظم ساخته و پرستش را مخصوص آفریدگار می داند.
2- معاد: مهم ترین اصل اعتقادی اسلام، پس از ایمان به خدا، اعتقاد به معاد و روز رستاخیز است و پیامبران همگی برای بیان و دعوت مردم به این عقیده ی اساسی آمده اند. سایر عقاید و معارف و دستوران اسلام از این دو اعتقاد مهم سرچشمه می گیرند. توحید و معاد، دو اصل مشترک همه ادیان الهی است.
3- نبوت: چون دین اسلام کامل ترین و آخرین دین است که از طرف خداوند عالم برای انسان فرستاده شده و پیامبر آن خاتم رسل می باشد، پس وجود مبارک ایشان از اصول و مایه های وحدت در بین مسلمانان و مردم جهان خواهد بود.
4- قرآن: بنابر دلیل قبلی، کتاب خدا کامل ترین کتاب آسمانی برای تمام زمان هاست. و همان طور کلمات و آیات آن همان هایی است که در شب قدر بر لوح آسمان نازل شد و مسلمانان با توسل جستن به آن می توانند، بیشتر به همدیگر نزدیک شده و از خطر تفرقه و جدایی دور باشند.
5- خانه ی کعبه: کنگره ی عظیم حج، نقش بسیار بزرگی در نمایاندن عظمت مسلمین در جامعه ی بین الملل دراد که هر ساله مسلمانان از هر ملّت، زبان، فرهنگ و نژاد به سوی این مکان مقدس می شتابند و در کنار یکدیگر جلوه ای از وحدت و همبستگی اسلامی را به نمایش در آورند.
6- نماز جماعت و نماز جمعه: شکوه و شوکت مسلمانان، در صفوف به هم فشرده ی نماز جماعت و جمعه جلوه می کند و حاضر شدن در مسجد و یک صف، اثر فراوانی در وحدت و هماهنگی مسلمانان دارد و اجتماع در مکان مقدّسی چون مسجد اضطراب و نگرانی را از بین می برد.
7- ابعاد جهانی اسلام: دین اسلام یک دین جهانی است و در آن گرایش به جنبه های قومی و نژادی وجود ندارد و همگانی است؛ بنابراین همه مسلمانان طبق یک برنامه ی مشترک و اطاعت و پیروی از یک قانون معیّن که خداوند برای رفاه و همبستگی آنان بر پیامبر وحی کرده است، باید به جانب هدف خویش گام بردارند و طبق فرموده قرآن، امت واحده اسلامی هستند، همه یک قبله و یک هدف مشترک دارند و آن اجرای احکام الهی و پیاده کردن نظام توحیدی در سراسر جهان است.
8- برادری و اخوت اسلامی: آئین مقدّس اسلام، زنان و مردان مسلمان را برادر و خواهر یکدیگر می داند و از آنان می خواند مانند خواهران برادران صمیمی، با هم مهربان باشند و به یکدیگر کمک کنند. از مرحوم علامه بزرگ سیّد شرف الدّین عاملی است که: «هر گاه مسلمانان یکدیگر را درک کنند با هم وحدت و الفت پیدا می کنند. پس باید درک متقابل داشت و همدیگر را تحمل نمود و نسبت به انتقاداتی که می شود باسعه صدر برخورد کرد».
عناصر وحدت: عناصری که ریشه و اساس وحدت است، از کلّمه امّت به دست می آید و امّت اسلامی جز با محقق ساختن این عناصر در بین مسلمانان، به وحدت اسلامی نمی رسد.
1- وحدت عقیده: یک امّت باید به اصولی مشترک معتقد باشند که به نظر همگان توحید، معاد و نبوت در تمام مذاهب اسلامی به عنوان پایه و اساس و ملاک مسلمان بودن یک فرد شناخته شده است. پس اعتقاد به این سه اصل، هم در مسلمان بودن فرد و هم در وحدت و انسجام اسلامی کافی است.
2- وحدت عمل و پیروی: نماز، روزه، حج و جهاد همگی مورد قبول مسلمانان (شیعه و سنی) است و طبق سخنان پیامبر (ص) این ها مرامنامه ی اسلام است و اگر مذهبی باشد که منکر این اصول شود، جزء امت اسلامی قرار نمی گیرد.
3- وحدت رهبری: در اینجا منظور از رهبری همان معنی از رهبری است که ملازم پیروی و عمل است که دو مصداق دارد: الف) صامت و جاوید؛ که عبارت است از کتاب و سنت ب) زعامت و فرمانروایی؛ رهبری به این معنا نسبت به شخص پیامبر، از ضروریات اسلام است و همگی رهبری الهی- سیاسی را پذیرفته اند.
4- وحدت هدف و آرمان یا مسئولیت مشترک: مسلمان بودن، خود یک هدف بسیار بزرگ است و اهداف اسلام شامل زیراست: الف) فلاح و رستگاری در دو جهان و کسب بهشت خدا ب) استقرار دین خدا در جهان پ) استقرار حاکمیت بر روی زمین ت) نجات مستضعفان و محرومان و حاکمیت قرار دادن آنان. ث) برقراری معروف و براندازی منکر در روی زمین. ج) کشف رازهای آفرینش و پی بردن به عظمت خداوند. چ) رفع فتنه و برچیدن تفرقه در دو جهان. ح) رشد حسن مسئولیت مشترک اسلامی و اهتمام به حل مسائل خ) برقراری اخوت بین مسلمانان تا آنجا که هر فرد آنچه برای خود می خواهد برای دیگران هم بخواهد.
5- وحدت روحیات و صفات: این امری طبیعی است که وقتی جماعتی درعمل، اهداف و رهبری، مشترک باشند، در روحیات و صفات با هم شبیه اند.
6- وحدت در فرهنگ: اشتراک در پنج عنصر قبلی، یک فرهنگ مشترک را به دنبال دارد و این فرهنگ در زندگی، آداب معاشرت، طرز تفکر، روابط خانوادگی و اجتماعی و باورهای مسلمانان، کاملاً نمودار است.
موانع وحدت: دو نوع مانع در راه کسب وحدت اسلامی وجود دارد؛ یکی عوامل اصلی تفرقه که ذاتاً مغایر با وحدت اسلامی است و باید از بین بروند و دیگر عوامل غیر اصلی که اگر به تنهایی با عواملی اصلی ضمیمه نگردند باعث تفرقه به آن معنایی که گفته شد، نمی باشد.
عوامل غیر اصلی تفرقه: 1- اختلاف مذهب 2- تعدّد دولت های اسلامی 3- اختلاف ملیت و شعار 4- اختلاف زبان.
عوامل اصلی تفرقه؛ 1- جهت متقابل 2- تهمت پیروان مذاهب به یکدیگر 3- تشدید اختلاف و تحریک احساسات 4- هوی و هوس سیاست و ریاست 5- تحمیل عقیده مذهبی
جایگاه وحدت در کتاب، سنت، عقل و اجماع:
آیات قرآن در مورد وحدت، بسیار است که به تعدادی از آنان اشاره شد؛ اما از آنجا که به قول و عمل و امضای پیشوایان معصوم دین در هر مسأله سنت گفته می شود، شایسته است به طور مختصر در اینجا از راه و روش امام علی علیه السلام که بانی وحدت در جهان اسلام است در مقابل خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر و عثمان) سخن به میان آوریم؛ سیره نویس بزرگ اهل سنت ابن هشام چنین می نویسد: چون پیامبر وفات یافت، بلا و مصیبت بر مسلمانان بزرگ شد. یهودیان سر برافراشته و مسیحیان خوشحالی کردند. اهل نفاق از دین برگشته و اعراب می خواستند مجدّداً بت پرستی را رواج دهند، دین پیامبر را منسوخ کنند و ... در این شرایط حسّاس علی (علیه السلام) نقش حساس و تعیین کننده ای داشت! (16) پس از رحلت پیامبر مرتد شدن و برگشتن تعدادی از اسلام و ظهور پیامبر نمایان و مدّعیان نبوت، یکی پس دیگری عرصه را بر ابوبکر تنگ کرده بود. این گونه موارد مانعی بر سر راه خلیفه شده بودند. همه ی این امور عرصه را بر دلسوزان اسلام تنگ کرده بود. این بحران با درایت علی (علیه السلام) خنثی شد. حضرت امیر درباره ی این حوادث می فرمایند: «ملاحظه نمودم روح ارتجاع در مردم پیدا شده و از اسلام بر می گردند و برای محودین محمد (صلی الله علیه واله) در تلاشند. در چنین موقعیّتی ترسیدم اگر اسلام و مسلمانان را کمک نکنم، رخنه و انهدامی در دین رخ می دهد که مصیبتش برای من بزرگتر از مسأله از دست دادن ولایت و حکومت بر شما خواهد بود.» (17)راه های رسیدن به وحدت اسلامی:
بدیهی است برای رسیدن به اتّحاد، نخست باید عوامل تفرقه و موانع اتّحاد را از سر راه برداشت و به فریقین، شناختی صحیح از اعتقاد و افکار یکدیگر بخشید و این جز با بحث و مذاکره ی علمی بین دانشمندان ممکن نیست. برداشت فرق مذاهب اسلامی از متون دینی، (کتاب خدا و سنت پیامبر) مختلف است. مثلاً شیعیان با تأسی به سیره های سیاسی حضرت علی (علیه السلام) و انقلاب خونین عاشورا، منطق بسیاری از دانشمندان اهل سنت را نظیر ابوالحسن ماوردی، ابن جمامه و حافظ محیی الدین یحیی نووی (18) در قبول اولوالامری سلاطین فاسق، نمی پذیرند. استاد مطهری می فرماید: «مصلحان و دانشمندان روشنفکر اسلامی عصر ما اتحاد و همبستگی ملل و فرق اسلامی را از ضروری ترین نیازهای اسلامی می دانند. اساساً چنان که می دانیم وحدت و اخوت اسلامی سخت مورد عنایت و اهتمام شارع مقدّس اسلام بوده و از اهم مقاصد اسلام بوده است. قرآن و سنت و تاریخ اسلام گواه آن می باشد.» (19)نتیجه گیری:
درسی که مسلمانان از این گفتارها می گیریم، این است که مانند بزرگان در زبان و عمل پیرو اهل وحدت باشیم. خصوصاً ما در زمانی زندگی می کنیم که به این اتفاق، نیاز مبرم داریم. در وضع موجود، داشتن درد مشترک و دشمنان مشترک کافی است که مسلمانان همانند زمان پیامبر گرد هم جمع شوند و به ندای همه ی آن کسانی که دراین چهارده قرن جان خود را فدای اسلام و مسلمین کرده اند، لبیک اجابت گویند. ساحل نشینان دریای وحدت، به سفینه ی ولایت و کشتی هدایت علی (علیه السلام) را کبند و او که امام عارفان و قدوه ی عاشقان است، مقتدای موحدانی است که با آهنگ دلنواز وحدت، سرای توحید را قصد کرده، بارستن از هر نزاع و مرائی به وادی ایمن توحید رستند. گوارا باد بر آن جامعه ی توحید که با نوشیدن جام می وحدت در ساغر توحید از دست ساقی کوثر سیراب می شود.پی نوشت ها :
1- حجرات/13
2- آل عمران / 130
3- انعام/ 153
4- نساء / 59
5- حجرات/ 10
6- آل عمران / 105
7- اعراف/ 27
8- انعام / 159
9- انفال/ 46 و 45
10- مائده/ 6
11- انفال/ 46
12- انعام/ 153
13- آل عمران/ 103
14- آل عمران / 107-106-103
15- اصول کافی ، ج2، ص 175.
16- سنن النبی، ابن هشام، ج4، ص 31
17- نهج البلاغه/ نامه 62
18- حماسه غدیر، محمدرضا، حکیمی، ص 57 و 56
19- الغدیر و وحدت اسلامی ، مرتضی مطهری
