آل احمد در رساله ها و پایان نامه های دانشجویان دانشگاه های کشور

چکیده:

آثار جلال آل احمد از این جهت که انعکاس مسایل اجتماعی و سیاسی جامعه زمان اوست اهمیت فراوانی دارد. درباره جلال آل احمد و آثارش سخن بسیار رفته است که این خود گواه آن است که وی در حوزه ادبیات داستانی جایگاه ویژه ای دارد اما بطور مستقل و مجزا موارد معدودی از پژوهش ها درباره ی اوست. و آن گونه که شایسته جایگاه وی باشد در محافل ادبی و دانشگاهی پژوهش چشمگیری انجام نگرفته. امروز با گسترش آموزش عالی در مراکز مختلف به بررسی موضوعات گوناگون پرداخته می شود. یکی از این نوع فعالیت ها نگارش پایان نامه هاست که معمولاً در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا انجام می گیرد و در آن دانشجویان با اشراف و راهنمایی استادانی جوانب یک موضوع را در حد توان بررسی می کنند و در پایان برای اخذ درجه آن مقطع و آن رشته در مراسمی خاص از یافته های خود دفاع می کنند.

کلید واژها:

آل احمد، رساله دکتری، دانشگاه ها، رشته

مقدمه

ادبیات ملل و اقوام آیینه تمام نمای زندگی آن ملت و اجتماع است. ما از طریق ادبیات هر قومی می توانیم از اندیشه ها، باورها، رسوم و خواسته های آن ملت آگاه شویم. از آنجا که آثار هنری در خلأ به وجود نمی آید و به جامعه ای که هنرمند در آن پرورش یافته تعلق دارد. بنابراین ادبیات را نه تنها می توان اثری هنری تلقی کرد بلکه می توان آن را بازتاب واقعی زندگی ملل دانست. ادبیات غنی ما بخصوص نثر معاصر با داشتن نویسندگان بزرگ و متعهد نمونه کاملی در این زمینه اند. آثار جلال آل احمد از این جهت که انعکاس مسایل اجتماعی و سیاسی جامعه زمان اوست اهمیت فراوانی دارد.
درباره جلال آل احمد و آثارش سخن بسیار رفته است که این خود گواه آن است که وی در حوزه ادبیات داستانی جایگاه ویژه ای دارد اما بطور مستقل و مجزا موارد معدودی از پژوهش ها درباره ی اوست. و آن گونه که شایسته جایگاه وی باشد در محافل ادبی و دانشگاهی پژوهش چشمگیری انجام نگرفته. امروز با گسترش آموزش عالی در مراکز مختلف به بررسی موضوعات گوناگون پرداخته می شود. یکی از این نوع فعالیت ها نگارش پایان نامه هاست که معمولاً در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا انجام می گیرد و در آن دانشجویان با اشراف و راهنمایی استادانی جوانب یک موضوع را در حد توان بررسی می کنند و در پایان برای اخذ درجه آن مقطع و آن رشته در مراسمی خاص از یافته های خود دفاع می کنند از سوی دیگر یافتن موضوعات پایان نامه ها دارای مراحلی است و خود این موضوعات نیز بر اساس اهمیتی که دارند انتخاب می شوند و مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرند در این میان از موضوعاتی که مورد توجه بود و به عنوان محوری برای برخی پژوهش های دانشجویان مختلف قرار گرفته بررسی آثار و اندیشه های جلال آل احمد است که از زوایای مختلف بررسی شده است در این تکاپوی میدانی- کتابخانه ای با کلید واژه های گوناگون و با صرف ساعت ها وقت فهرستی از چند مورد از این نوع پایان نامه ها گردآوری شده.
متأسفانه به خاطر عدم ارائه مشخصات کامل پایان نامه در پایگاه برخی از دانشگاه ها به گونه ای که حتی نام استاد راهنما و رشته و مقطع تحصیلی و چکیده پایان نامه ذکر نشده بود. تنها برخی از پایان نامه ها معرفی کامل شده اند که مراکز بررسی شده به قرار زیر اند:
1-آستان قدس رضوی
2-دانشگاه آزاد اسلامی
واحد دزفول
واحد علوم و تحقیقات تهران
واحد علوم و تحقیقات مشهد
واحد فسا
واحد مهاباد
3-دانشگاه الزهرا(س)
4-دانشگاه بوعلی سینا
5-دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
6-دانشگاه تبریز
7-دانشگاه تربیت مدرس
8-دانشگاه تهران
9-دانشگاه سیستان و بلوچستان
10-دانشگاه شهید بهشتی
11-دانشگاه شیراز
12-دانشگاه علامه طباطبایی
13-دانشگاه کرمان
14-دانشگاه گیلان
15-دانشگاه مازندران

آستان قدس رضوی

عنوان: مقایسه مسائل اجتماعی نظرات منفلوطی و داستان های آل احمد

دانشجو: فاطمه خالق دادی
سال تحصیل: 1386
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
عنوان: «سیر داستان کوتاه از مشروطه تاکنون در آثار (محمد علی جمالزاده، صادق هدایت، صادق چوبک، بزرگ علوی، احمد محمود، جلال آل احمد، غلامحسین ساعدی، محمود دولت آبادی، هوشنگ گلشیری، سیمین دانشور، ابراهیم گلستان، جمال میرصادقی، منیرو روانی پور، شهریار مندنی پور)»
دانشجو: هدی توانایان فرد
استاد راهنما: منیره احمد سلطانی
رشته: زبان و ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1386

چکیده:

در این پژوهش با بررسی ادوار تاریخی داستان نویسی معاصر و همچنین نویسندگان برجسته و داستانهای کوتاه آنها سعی شده نگاهی اجمالی به سیر تحول این نوع ادبی در ایران شود.
عنوان:«بررسی ساختمان تصریفی و اشتقاقی کلمات و جمله های مرکب و هنجارگریزی در سهراب سپهری و غربزدگی جلال آل احمد»
دانشجو: حسین خلخالی
استاد راهنما: محمد تقی راشد محصل
رشته: زبان و ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1379

چکیده:

هدف پژوهش نگاهی تازه به واژگان و بازشناسی وندها و بررسی جمله های مرکب از منظر زبانشناسی و بیان هنجارگریزی در خلق اثر ادبی یا تأثیر آن در ضعف و ابتذال زبان است. روش پژوهش بعد از مشخص کردن چهارچوب تحقیق با مطالعه منابع متفاوت زبان شناسی و سبک شناسی و تعیین نوع وندها و انواع جمله های مرکب و هنجارگریزی سپس نمونه های مربوط را از هشت کتاب و غربزدگی یادداشت برداری کرده و بر اساس طرح پژوهش دسته بندی نموده و توضیحاتی درباره آنها داده شد. بر اساس این پژوهش برخلاف دستور سنتی واژگان مشتق واژگانی نیستند که فقط دارای ریشه فعل باشند بلکه شامل واژگان دیگر هم می شود واژگان مرکب دستور سنتی در زبان شناسی، مشتق، مرکب یا مشتق- مرکب شمرده می شوند و اجزای ترکیبی واژگان دقیق تر بررسی می شود، جمله های کوتاه برخلاف جمله های طولانی برای بیان اندیشه ها رساتر است و هنجارگریزی هم سبب خلق اثر ادبی می شود و هم می تواند عامل ضعف زبان باشد.

عنوان:«تأثیر اندیشه های جلال آل احمد بر آثار دکتر شریعتی»

دانشجو: علی جابری
استاد راهنما: محمد ثقفی
رشته: علوم اجتماعی و روانشناسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1384

چکیده:

هدف پژوهش تعیین محدوده و موارد تأثیرپذیری اندیشه های مکتوب شده دکتر علی شریعتی از اندیشه ها و آثار چاپ شده جلال آل احمد است روش نمونه گیری اسنادی، روش پژوهش بررسی تطبیقی و ابزار اندازه گیری اسنادی است طرح پژوهش تعیین مشرب فکری و تقدم اندیشمندان و مصلحان اجتماعی در پیدایش نظریه های تغییر اجتماع (از اصلاح تا انقلاب) می باشد نتیجه کلی: محورهای عمده مطروحه در آثار دکتر علی شریعتی، قبلاً در آثار جلال آل احمد بصورت کلی تر مطرح گردیده و دکتر علی شریعتی بسط دهنده و تشریح کننده اندیشه های آل احمد در بسیاری ابعاد نظیر مبحث غربزدگی و از خود بیگانگی، روشنفکران، هویت واحد ایرانی اسلامی و... است.

عنوان: «ویژگی های نثر شکسته ی معاصر از دوران مشروطیت تا آغاز انقلاب اسلامی ایران»

دانشجو: لیلا حلاج زاده
استاد راهنما: احمد خاتمی
رشته: ادبیات و علوم انسانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1381

چکیده:

هدف پژوهش بررسی نثر شکسته و ویژگیهای آن است روش پژوهش، کتابخانه ای و به شیوه فیش برداری است و در این پژوهش سابقه نثر فارسی از آغاز تا مشروطه، نثر مشروطه و انواع آن، نثر داستانی و مشهورترین داستان نویسان ایران و ویژگی های نثر شکسته بررسی شده است نتایج نشان می دهد که نثر شکسته گونه ای از نثر عامیانه است که به شیوه ای تند و تیز و تلگرافی معروف است و سعی در کوتاه کردن کلام دارد و جمال زاده، هدایت، چوبک و آل احمد برجسته ترین نویسندگان شکسته نویسی هستند و آل احمد بیشترین بسامد به کارگیری نثر شکسته را دارد.

واحد دزفول

عنوان:«ادبیات کارگری ایران در قرن معاصر»

دانشجو: فرامرز سلطانی
استاد راهنما: احمد حسینی کازرونی
رشته: ادبیات و زبان فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1385

چکیده:

در این پایان نامه رمان و داستان های کوتاه کارگری بررسی شده است. پایان نامه دو بخش است و در بخش اول به طور مختصر زمینه های پیدایش ادبیات کارگری جهانی یعنی نظام سرمایه داری، جنبش های کارگری و... بررسی شده است سپس آثار کارگری معروف جهان معرفی شده اند. در بخش دوم، زمینه های پیدایش ادبیات کارگری ایران یعنی نظام سرمایه داری و جنبش های کارگری بررسی و سپس به آثار کارگری ایران (رمان و داستان های کوتاه کارگری) پرداخته شده است. ادبیات کارگری به پنج دوره تقسیم شده است. نویسندگان، آثار و ویژگی های ادبی هر دوره معرفی شده اند همچنین در پایان هر دوره چند اثر بطور خلاصه نقد و بررسی شده است. نویسندگانی که حداقل یک اثر از آنها نقد و بررسی شده است عبارتند از: احمد علی خداداده تیموری، صادق هدایت، جلال آل احمد، بزرگ علوی، غلامحسین ساعدی، احمد محمود، پرویز مسجدی، غزاله علیزاده، ناصرتقوایی، ناصر مؤذن، حسن حسام، هادی جامعی، مسعود میناوی، نسیم خاکسار، حسن اصغری، صمد طاهری، اکبر سردوزامی، قدسی قاضی نور، الیاس خدر، ناصر زراعتی، علی اشرف درویشان، مجید دانش آراسته، محمود پاینده لنگرودی، منصور یاقوتی و روح الله مهدی پور عمرانی.

واحد علوم و تحقیقات تهران

عنوان "بررسی جامعه شناسی رمان های "مدیرمدرسه"و "نفرین زمین" اثر جلال آل احمد، با اشاراتی به بازتاب دیدگاه غرب زندگی در این رمان ها"
دانشجو: مریم کریم زاده
استادراهنما: دکتر جمشید مصباحی پور ایرانیان
مقطع:کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 88-1387

چکیده:

پژوهش حاضر کوششی است در جهت زیبایی شناختی کارهای ادبی و در جایگاه نخست زیبایی شناختی رمان، نگرش ما به این موضوع، نگرشی جامعه شناختی است و کوشیده ایم تا بر پایه گزارش یک دوره اجتماعی در وابستگی با رمان های پدید آمده در همان دوره، رشته هایی را که احتمالاً «داده های اجتماعی» را به «اثر»ها پیوند می دهد یافته و چهره بندی کنیم. هدف پایانی ما از این چهره بندی ها، جستجوی پیوندهای راستین و معنی داری است که میان کار ادبی و جامعه وجود دارند و اینکه آیا چنین پیوندهایی خود پیرو قانون هایی ویژه هستند یا نه؟ این کار نه یک تاریخ نگاری ادبی است و نه هیچگونه وابستگی با نقد ادبی دارد. در نقد ادبی کار نقاد داوری و ارزشگذاری اثرهاست و از بنیاد بر داوری ارزش استوار است. کار تاریخ نگار ادبی، گزارش زمینه تاریخی پیدایش این یا آن اثر و این یا آن سبک و شیوه است. ولی جامعه شناس ادبیات به دنبال شناخت قانونهایی حاکم بر زیبایی و معنای کار ادبی است و عنصرهایی را در متن جامعه و درون اثر می جوید که به کار ادبی چنین یا چنان معنای زیبایی شناختی می دهند و این کارها را از دیگر نوشته ها (تاریخ، مقاله، گزارش و...) جدا می کنند. جامعه شناس می خواهد بفهمد که چرا چنین فرم یا کالبد اجتماعی زاینده چنان فرم ادبی یا چنان ارزش هایی زیبایی شناختی است. کوتاه سخن، جامعه شناس می خواهد بفهمد چه پیوندهایی میان شیوه زندگی آدمیان و اثرهای ادبی، که فرآورده اندیشه های آنهاست وجود دارند این پیوندها، چگونه هستند و معنای جامعه شناختی و هنری آنها چیست. آیا چهره بندی این پیوندها می توانند ارزش علمی و گسترش پذیر داشته باشد؟ آیا اگر فرمولی در یک زمینه ویژه به دست آمد می توان آن را به زمینه های دیگر نیز گسترش داد؟ جهت نیل به اهداف فوق ضمن نگاهی گذرا به برخی رمان های فارسی تدوین شده در دوره دهه چهل تمرکز خود را بر بررسی جامعه شناختی رمان های آل احمد به طور کلی و مطالعه موردی دو رمان «مدیر مدرسه» و «نفرین زمین» و «نوشتار غربزدگی» قرار داده ایم. در فصل اول رساله ضمن بیان کلیات، اشاراتی به تاریخچه جامعه شناختی هنر و ادبیات و بیان و نقد دیدگاه های مختلف در این زمینه شده است. فصل دوم رساله به روش شناسی تحقیق اختصاص داده شده است. روش کار، ساخت گرایی تکوینی است. بیان ساخت اجتماعی که موجب خلق آثار دوره دهه چهل شده است، روش تحقیق در این رساله با توجه به موضوع آن بررسی اسنادی، تحلیل متن و مطالعه موردی است. همچنین در این فصل به موضوع زیبایی شناسی آثار ادبی و پیوند آن با ساختار اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه پرداخته شده است. در فصل سوم رساله ضمن نگاهی نسبتاً جامع به زندگی و اندیشه جلال آل احمد، بر بررسی دو رمان«مدیرمدرسه» و «نفرین زمین» و بازتاب غربزدگی در این رمان متمرکز شده ایم و سعی بر درک این موضوع داشته ایم که چه پیوند معنا داری از دیدگاه جامعه شناختی، میان وقایع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی سال های دهه چهل و بعد آن و آثار ادبی پدید آمده در این سال ها وجود دارد. فصل چهارم رساله به تئوری پردازی تحقیق اختصاص دارد و سعی در اثبات وجود پیوندی ناگسستنی بین وقایع سیاسیِ، اجتماعی و اقتصادی و... هر دوره ای از تاریخ و آثار ادبی خلق شده در آن دوره داشته ایم.
عنوان: "بررسی جایگاه زن در داستان های معاصر ایران (جمال زاده، هدایت علوی، چوبک، دانشور، آل احمد، گلشیری، دولت آبادی)
دانشجو: پروانه عادل زاده
مقطع: دکتری
سال تحصیلی: 1387

عنوان:«بررسی تأثیر فرانسه بر جلال آل احمد»

دانشجو: صدیقه شرکت مقدم
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1388
عنوان:«تحلیل گزیده آثار رمان نویسان مشهور فارسی با نگاهی به آثار (جمالزاده، هدایت، علوی، چوبک، آل احمد و دانشور) و بررسی میزان تأثیرپذیری و وجوه تمایز آن از مکتبهای ادبی اروپا»
دانشجو: مریم غلامرضا بیگی
مقطع: دکتری
سال تحصیلی: 1383

عنوان:«جلال آل احمد و انقلاب اسلامی»

دانشجو: صدیقه اکبری
استاد راهنما: رضا شعبانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 83-1382

چکیده:

این پایان نامه با زندگی نویسنده ای سر و کار دارد که در خلال عمری کوتاه (48-1302ش) توانست تعداد قابل توجهی داستان بنویسد و با اختیار سبک خاصی از قلم زنی، نامی ویژه در تاریخ ادبیات معاصر ایران از خویش باقی گذارد. صرف نظر از این امر، آل احمد چندین ترجمه از زبان فرانسوی نیز به فارسی انجام داده است که کتبی ارزنده تلقی می شوند و در پیشرفت دانش و بینش اهل زبان تأثیراتی از خود باقی گذاشته اند. در تنظیم (MONOGRAPHY) دورانی از عمر نویسندگی خویش نیز چندین تک نگاری کرده است که در عرصه تحقیقات اجتماعی است و در زمره پیشگامان این فن به حساب می آید. آل احمد از تجارب حزبی عصر خود نیز که در دوران بحران و آشفتگی اجتماعی- سیاسی ایران محسوب می شود، برخورداری یافت و روزگارانی را در حزب توده و زحمتکشان ملت ایران و نیروی سوم سپری کرد که از هیچ کدام آنها خشنودی نیافت و می توان گفت که از سال 1331 تا 1348 را در انزوا بسر برد. کتاب مشهوری که از او باقی مانده است مجموعه رسالاتی است تحت عنوان «غربزدگی» انتشار یافته و مبین سرخوردگی جامعه روشنفکر ایران از میراث استعمار و زیاده خواهی غربیان است. اضافه کنیم که وی نخستین سفرنامه قرن حاضر را درباره حج قلم زده است که به نام «خسی در میقات» معروف شده است.

واحد علوم و تحقیقات مشهد

عنوان:«بررسی ساختارگرایی در ادبیات معاصرایران»
دانشجو: لیلا راعی
استاد راهنما: تقی وحیدیان کامیار
رشته: زبان و ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1380

چکیده:

ادبیات داستانی ایران، بعد از انقلاب مشروطه، در افت و خیزهای اجتماعی و جنجال و آشوبهای سیاسی دستخوش تحولاتی شد، هم در بعد ساختار و هم از نظر پیام. تحت تأثیر ترجمه رمانها و داستانهای کوتاه خارجی قرار گرفت. بهر حال داستان نویسی در مسیری افتاد کاملاً متفاوت با گذشته چه از نظر تفاوت در دید نویسندگان نسبت به وقایع روزمره زندگی و چه از نظر لذت بخشیدن و چه زبان، و اساس این تحول برخلاف بیشتر کشورها، در ایران «بر داستان کوتاه شکل گرفت. با ظهور و رواج جریان های نوین نقد ادبی، ادبیات داستانی از دید تیزبین منتقدان نقد نو بر کنار نماند و از همان آغاز» البته همراه با افت و خیزهایی «نقد و بازنگری ادبیات هم از نظر شکل و زبان و اسلوب و عناصر فنی، شیوه بیان ادبی، با نگاهی ژرف به دور از ملاکها و معیارهای صرفاً اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش نگاهی کوتاه بر داستانهای کوتاه «جلال آل احمد» که در سه بخش، هر بخش شامل سه فصل تنظیم گردیده است. در بخش اول نگاهی به عناصر داستان به استناد نظر صاحب نظران می شود، در بخش دوم به بررسی «آثار جلال آل احمد از نظر سبک و زبان و شکل شناسی آثار او پرداخته و نهایتاً در بخش پایانی به تحلیل چند داستان از» جلال آل احمد پرداخته است.

واحد فسا

عنوان: «آرمان شهر جلال آل احمد»

دانشجو: محمدرضا کمالی بانیانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1380
عنوان:«بررسی چهره زن در آثار سیمین دانشور و جلال آل احمد»
دانشجو: لاله فهندژ
سال تحصیلی: 1382

واحد مهاباد

عنوان:«جامعه شناسی عصر پهلوی در آثار داستانی جلال آل احمد»

دانشجو: سوران شیخ الاسلامی مکری
استاد راهنما: شهباز محسنی
سال تحصیلی: 1386
عنوان:«طنز در داستان معاصر(با توجه به آثار جمالزاده، هدایت، چوبک، آل احمد و پزشکزاد»
دانشجو: ابراهیم عبدالله پور
استاد راهنما: شهباز محسنی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1388

دانشگاه الزهرا

عنوان:«بررسی جلوه های مرد سالاری جامعه ایران در داستان معاصر ( با تکیه بر آثاری از هدایت، علوی، چوبک، آل احمد و میرصادقی)»
دانشجو: سکینه اصلی مرادی
استاد راهنما: دکتر صلاحی مقدم
سال تحصیلی: 1383
مردسالاری که عبارت است از سلطه و اقتدار مرد بر زن، مستقیم و غیر مستقیم بر وضعیت زنان و حتی دیگر افراد خانواده تأثیر می گذارد. در فرهنگ مردسالاری، به زن به عنوان یک انسان مختار نگریسته نمی شود و با او به مانند یک برده رفتار شده و به عنوان یک جنس ضعیف همیشه تحقیر می شود. نظام مردسالاری آن چنان منسجم و دیرینه است که پدیده ای طبیعی و مشروع تلقی می گردد. در چنین جامعه ای دانش، قدرت، اعتبار و فعالیت های اجتماعی و سیاسی منحصر به مردان است. هر چند مردان چنین جامعه ای برای تحمیل نظر و تصمیم خود نیازی به کاربرد خشونت ندارند و تحقیر و بی ارزش داشتن جنس دیگر برای نشان دادن برتری ایشان کفایت می کند. اما با این حال، خشونت به عنوان نیروی پشتوانه ی مردسالاری همیشه وجود داشته است. البته این خشونت همیشه به صورت واقعی خود نمودار نمی شود؛ زیرا بیشتر به صورت فردی در کنج خانه ها صورت می گیرد. در ایران نیز فرهنگ مرد سالاری از دیرباز هم چون همزادی با زنان ایرانی همراه بوده است و فرهنگ و قوانین اجتماعی حاکم در ایران غلبه و سلطه ی مرد را بر زندگی و سرنوشت زن تثبیت نموده است.
از آن جایی که زنان نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می دهند، توجه به وضعیت آنان از اهمیت خاصی برخوردار است و با توجه به این که ادبیات و بالاخص داستان، زمینه ی مناسبی برای نشان دادن وضعیت اجتماعی و شرایط حاکم بر زندگی و نحوه ی رفتار و عملکرد افراد است، به راحتی می توان مردسالاری را در داستان های نویسندگان مشاهده کرد. این پژوهش به بررسی جلوه های مردسالاری در داستان های صادق هدایت، صادق چوبک، بزرگ علوی، جلال آل احمد و جمال میرصادقی می پردازد.
در این تحقیق از روش کتابخانه ای و هم چنین تحلیل محتوا استفاده شده است. در بررسی هر یک از داستان ها علاوه بر خلاصه داستان و تحلیل ساختاری آن، موارد مردسالاری به صورت تفصیلی و جزء به جزء مورد بررسی قرار می گیرد و شواهد متعددی از نحوه ی برخورد با زنان ارائه می گردد.
بررسی ها نشان می دهد که یکی از نگرانی ها و دغدغه های نویسندگان واقع گرایی مورد بحث، وضعیت اسف بار زنان جامعه و محرومیت و عدم دستیابی آن ها به شرایط مناسب زندگی می باشد. هر کدام از این نویسندگان به نحوی مظلومیت زنان را به تصویر می کشد و با انتقاد از این وضعیت تلاش می کند تا زمینه ی چنین تفکرات و برخوردهایی را به قدر توان خویش تغییر دهد.

دانشگاه بوعلی سینا

عنوان:«بررسی جامعه شناسانه ی داستان های جلال آل احمد»

دانشجو: معصومه حامی دوست
استاد راهنما: دکتر علی محمدی
رشته: زبان و ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1385

چکیده:

آل احمد از داستان نویسان روشنفکر ایران است. آنچه آثار او را حائز اهمیت می کند انعکاس جریانات اجتماعی سیاسی و اقتصادی روزگار در آثارش است. به همین جهت داستان های او را می توان منابع مهم و قابل توجهی برای بررسی های جامعه شناسانه به شمار آورد. پایان نامه حاضر کوششی است برای روشن ساختن جنبه های جامعه شناسانه ی داستان های آل احمد که در چهار فصل تدوین شده است:
فصل اول شامل فرضیات تحقیق، پیشینه و ضرورت انجام تحقیق است.
فصل دوم به تاریخچه ی جامعه شناسی ادبیات، بنیان گذاران و تأثیر دوره ها بر آثار ادبی اشاره می کند.
فصل سوم برای درک بهتر آثار جلال به تشریح جامعه در عصر جلال و بیان زمینه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دوره اش می پردازد.
فصل چهارم به متن اصلی تحقیق اختصاص دارد و به بررسی داستان ها و برجسته کردن مقولات سیاسی و اجتماعی داستان ها می پردازد.

دانشگاه شهید بهشتی

عنوان:«بررسی تطبیقی ترجمه متون جلال آل احمد به آلمانی»

دانشجو: آزاده کامیاب
رشته ادبیات آلمانی
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما:؟
تاریخ اثر: 1385
عنوان:«تحلیل و بررسی کیفیت ترجمه داستان های کوتاه ایرانی به زبان عربی»(بررسی موردی داستان های جلال آل احمد)
دانشجو: رسول بور علیپور
رشته...
مقطع: کارشناسی ارشد
استاد راهنما: ؟
تاریخ اثر: 1389
عنوان:«تقابل کهنه و نو در ادبیات داستانی با تکیه بر آثار جمال زاده- جلال آل احمد»
دانشجو: علیرضا یاقوتی
رشته...
مقطع کارشناسی ارشد
تاریخ اثر 1381

دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

عنوان: مباحث اجتماعی در آثار جلال آل احمد

دانشجو: جلال عباسی
استاد راهنما: محمدتقی آذرمینا
رشته: ادبیات و علوم انسانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1382

چکیده:

در این رساله تاریخ ایران از سال 1299 تا 1350 به صورت مختصر، زندگی و شخصیت جلال احمد با فراز و نشیب های طولانی که دارد، از تولد در یک خانواده مذهبی، تا پیوستن به حزب توده و گسستن از آن و بازگشت به سنتهای ایرانی - اسلامی و سرانجام مرگ مطرح می گردد و سپس آثار آل احمد به صورت مفصل معرفی شده است در پایان به بررسی زبان آل احمد پرداخت و سبک و ساختار زبانی او همراه با ویژگی های منحصر به فردی که در نوشته های او وجود دارد، به طور مفصل بیان می شود و برای آشنایی با غنای آل احمد فرهنگ فارسی عامیانه از آثار ارائه شده است.

دانشگاه تبریز

عنوان: دین، بیان، سیاست نگرش جلال آل احمد و مطهری به کارکرد نهادهای دینی و سیاسی
دانشجو: لطیف نیروبخت
استاد راهنما: محمد حریری اکبری
رشته: علوم انسانی و اجتماعی
مقطع: کارشناسی
سال تحصیلی: 1374

چکیده:

در پایان نامه حاضر به بررسی دیدگاه دو تن از فیلسوفان بزرگ، شهید مطهری و جلال آل احمد پرداخته و کتب ایشان را به نسبت کارکرد نهادهای دینی و سیاسی تاریخ معاصر مورد بررسی قرار داده ایم. و نهاد دین و سیاست به عنوان نهادهای اصلی هر جامعه ای، به جهت فلسفه وجودی خاص خود، دارای کارکردهای کمابیش متفاوتی می باشند. چنانکه تقابل تبیین این دو نهاد در تاریخ بشریت آثار متفاوتی را بر جای گذاشته اند. در اکثر جوامع، مقولاتی که در محور این دو نهاد مطرح می باشند، بر کل ساختار اجتماعی آنها و شیوه برخورد و نگرش افراد آن جوامع تأثیر کارساز و بسزایی دارند. افراد هر جامعه به تفاوت نوع پایگاه هایی که اشغال می کنند ممکن است با دیدگاه های متفاوت و یا مشابهی به این قضایا بنگرند. همانطوری که ذکر گردید، محور رساله حاضر نوع نگرش و دیدگاه مطهری و آل احمد را، نسبت به کارکرد نهادهای دینی و سیاسی تاریخی معاصر ایران مورد بررسی قرار می دهد، تا اینکه با تکیه بر روش های علمی و به دور از ارزش داوری ها گوشه ای از سیر اندیشه این دو نویسنده آشکار گردد. هدف آن بود که با توجه به اوضاع سیاسی و دینی تاریخ معاصر ایران چهارچوب و محتوای نگرش آل احمد و مطهری تعیین گردیده تا بدین ترتیب حقیقت نسبی اندیشه هر دو در این زمینه تا حدودی عیان گردد.

دانشگاه تربیت مدرس

عنوان: بررسی واقع گرائی در داستان های آل احمد و غلامحسین ساعدی

دانشجو: رشید خدامی افشاری
استاد راهنما: دکتر قبادی
مقطع: کارشناسی ارشد

چکیده:

واقع گرایی از مکاتب مهم فکری و هنری اروپاست که قصد دارد پرده از روابط پدیده ها بردارد و پدیده ها را با در نظر گرفتن روابط علی و معلولی آن تبیین کند. مکتب واقع گرایی بعد از رمانتیسم در اروپا شکل گرفت و این دو مکتب دارای عناصر مشترک هستند و در حقیقت رمانتیسم مقدمه پیدایش واقع گرایی است. مهم ترین مسأله در واقع گرایی تحلیل پدیده هاست. در این مکتب ابتدا به مسائل فنی و هنری توجه نمی شود ولی با گذشت زمان این مسائل نیز در نظر گرفته می شوند. گرایش به واقع گرائی در ادبیات داستانی معاصر بیشتر انگیزه سیاسی و روشنفکری دارد. اگر چه سابقه واقع گرایی در ایران به سال ها پیش از نگارش « یکی بود یکی نبود» باز می گردد اما فقط جمال زاده است که اصول نظری واقع گرایی را مطرح می کند. و از همین زمان واقع گرایی به عنوان مکتبی مشخص و تعریف شده مورد استفاده داستان نویسان نسل بعد قرار می گیرد.
غلامحسین ساعدی و آل احمد دو تن از نویسندگان معاصرند که اکثر داستانهایشان واقع گرایانه است. این دو نویسنده در عین استفاده از واقع گرایی برای بیان مقاصد خود ویژگی متفاوتی دارند.
ویژگی ممتاز آل احمد استفاده هنرمندانه از نثر محاوره است و در عوض ساعدی از فضاسازی بیشترین بهره را برده است. فقط تعداد کمی از داستان های این دو نویسنده از نظر واقع گرایی بی نقص است و اکثر داستان های ایشان از نظر عناصر داستانی بسیار ضعیف و کم اهمیت اند.

عنوان: مبادی جامعه شناسی اندیشه جلال آل احمد (با تأکید بر توسعه)

دانشجو: حسین علی قاضیان
استاد راهنما: دکتر سید جواد طباطبایی
رشته: جامعه شناسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1371

چکیده:

این نوشته تلاشی است مقدماتی برای مطالعه جامعه شناختی اندیشه ها و آرای یکی از برجسته ترین روشنفکران تاریخ معاصر ایران، یعنی جلال آل احمد. احترام و بزرگی آل احمد- دست کم نزد نسل ما- هر اندازه باشد، حقیقت از آن هم بزرگتر و بسی ارجمندتر است، یا باید باشد. جستجوی حقیقت، از راه بررسی و نقد و بلکه انکار آرای هر اهل فکری، نه گستاخی که حرمت گذاری به فکر و اتباع این سرزمین است. در کار این نوشته ممکن است افسار مرکب نقد و تعریض از حد گذشته و هیچ عرصه ای را بی تاخت و تاز نگذاشته باشد، باکی نیست. لیکن امیدواریم این نقد، ادب را از راقم سطور نستانده باشد. گرچه ادب تحقیق را با ادب تجلیل نباید همسان پنداشت. تحقیق این نوشته در فرصتی اندک به سامان آمد (نزدیک به پنج ماه) و کار نوشتنش در فرصتی باز هم ضیق تر به انجام رسید (یازده روز). پیداست که این مجال اندک، آن هم زمانی که با گرفتاریهای کلافه کننده جانبی همراه باشد، کار تحقیق را تا چه اندازه به شتابزدگی و سردستی بودن تهدید می کند. با این اوصاف بسیار بعید است که این نوشته از این آفتها در امان مانده باشد. گذشته از محضورات رسمی و قراردادی تنها امید به انتقادهای اهل نظر، جسارت نشر محدود این قلم اندازی را به دست می دهد. گرچه این عذر تراشیها، صبغه شتابزدگی را از این نوشته هرگز نمی تواند زدود. اگر در این نوشته نکاتی در خور یافت شود، مرهون راهنمایی های اساتید ارجمند، بویژه جناب آقای دکتر سید جواد طباطبایی و بهره گیری از نظرهای آقایان دکتر سید علی محمد توکل، دکتر حسین عظیمی، دکتر عبدالکریم سروش، دکتر چنگیز پهلوان، دکتر فرهنگ رجایی و خانم دکتر نسرین حکمی است و ناگفته پیداست که با کجیها و کاستیهای آن یکسره بر دوش نگارنده است.

عنوان:«تحلیلی بر نثر جلال آل احمد»

دانشجو: غلامرضا پیروز
استاد راهنما: دکتر اسماعیل حاکمی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1370

چکیده:

این رساله ضمن تحلیل سبک نویسندگی آل احمد به بررسی اجمالی زندگی و آثار وی پرداخته است. زیرا تحلیل فراز و فرود زندگی او در کاوش سبک نگارش او بسیار ضروری و مؤثر است. برخی از معاصران عنوان نثر عصبی را برای سبک جلال برگزیده اند. قبل از آنکه در آثارش مقابله با ادبیات پرهیز و گریز قابل مشاهده باشد می توان در فریاد خاموش و ستیزه گرانه سبک طوفانی وی این خصوصیت را مشاهده کرد. این تحقیق سیری در آثار وی شده و نگاهی به تفکر وی می اندازد. نقد و بررسی داستان های «نون و القلم»،«سه تار»،«خداداد خان» و«بچه مردم» بصورت ویژه و جداگانه انجام پذیرفته است. بخش های این رساله به ترتیب زیر است:

بخش نخست:

زندگینامه آل احمد، سیری در آثار وی و نگاهی به تفکرش و نقد و بررسی داستان های «نون و القلم»،«سه تار»،«خدادادخان» و «بچه مردم».

بخش دوم:

شامل سیری کوتاه در سبک های نثر فارسی و داوری صاحب نظران درباره نویسندگی آل احمد و ویژگی های سبک وی است.

عنوان: اسطوره و بینش اساطیری در ادبیات داستانی معاصر

دانشجو: رزیتا غفاری
استاد راهنما: دکتر شمیسا

چکیده:

...سمبل های زرتشتی دخمه، سوشیانت، اورمزد، انار و نمادهای اسلامی پوشش سفید (کفن) خاک (دفن کردن) مرده ها اشاره دارد.
عنوان: بررسی نقد تطبیقی داستانهای صادق چوبک، جلال آل احمد، سیمین دانشور و پریم چند (از نظر درون مایه)
دانشجو: محمد قاسم احمد
استاد راهنما: دکتر سعید بزرگ بیگدلی
مقطع: دکتری
سال تحصیلی: 1389

چکیده:

زبان هندی، اردو و هندی نزدیک ترین زبانهای امروزی جهان هستند و از دیرباز تا به امروز بین این زبان ها داد و ستد وجود داشته است و تحت تأثیر یکدیگر بوده اند. از میان نویسندگان و داستان سرایان برجسته معاصر هند "پریم چند" به بنیانگذاری شیوه جدید داستان نویسی معاصر در ادبیات اردو و هندی معروف شده و آثار وی علاوه بر شبه قاره هند و پاکستان در کشورهای غربی نیز شناخته شده... آثار پریم چند پیش از هر چیز آیینه اوضاع اجتماعی هند و زمینه ساز تحول و بیداری آن جامعه برای استقلال و آزادگی به حساب می آید و جایگاه جلال آل احمد و سیمین دانشور و برخی از آثار صادق چوبک در حوزه ادبیات داستانی ایران نیز همانند جایگاه آثار پریم چند است. بررسی تطبیقی اشتراکات و تمایزات داستان های برگزیده صادق چوبک، آل احمد و سیمین دانشور با برخی از داستانهای پریم چند گویای همسانی موضوعات و آثار داستانی کشورهای ستمدیده و استعمارزده به شمار می آید.

عنوان:"تحلیل و شخصیت پردازی در داستان معاصر از جمالزاده تا انقلاب»

دانشجو: حمید عبداللهیان
استاد راهنما: دکتر پورنامداریان
سال تحصیلی: 1382

عنوان: تحول سویه سیاسی اندیشه جلال آل احمد: بازگشت به خویشتن

دانشجو: مسلم عباسی
استاد راهنما: دکتر عباس منوچهری
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1387

چکیده:

جلال آل احمد یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین روشنفکران ایرانی معاصر است. اندیشه و آثار او تأثیر بسیار زیادی بر تحولات فکری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ادبی دوران معاصر گذاشته. حجم زیاد تحقیقات و اظهارنظر در مورد او و آثارش نشان دهنده اهمیت او در تاریخ معاصر ایران است. بیش از هر چیز از او به عنوان شاخص پارادایم فکری دهه 40 در ایران نام می برند. او با انتشار آثاری مانند: غربزدگی و در خدمت و خیانت روشنفکران موفق شد بومی گرائی را به جزئی لاینفک از گفتار سیاسی در ایران تبدیل کند...

دانشگاه تهران

عنوان: «نقد و تفسیر داستان های تمثیلی هدایت و آل احمد»
دانشجو: نرگس منصوری حسن آباد
استاد راهنما: حمیرا زمردی
رشته: زبان و ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1383

چکیده:

هدف از نگارش این رساله به دست دادن روشی برای تفسیر روایات تمثیلی ادب فارسی است. پس از آوردن مقدمه ای در باب دلالت های حقیقی و مجازی کلام، فصل او درباره ی تمثیل از دیدگاه بلاغت قدیم و نقد ادبی جدید، انگیزه های بیان تمثیلی و مقایسه ی آن با بیان رمزی آورده شده است. فصل دوم مروری بر ویژگی های بنیادین قصه ها و تطبیق عناصر داستان های منتخب در این رساله با این ویژگی هاست و سرانجام در فصل های سوم تا پنجم داستان «آب زندگی» نوشته ی صادق هدایت و «سرگذشت کندوها» و«نون و القلم» نوشته جلال آل احمد تفسیر تمثیلی شده اند. در جریان تفسیر داستانها، جهان بینی و افکار نویسنده، آراء و اندیشه های او که در دیگر آثارش منعکس شده و نیز شرایط اجتماعی و سیاسی زمان نگارش داستان لحاظ شده است.
عنوان:«بررسی انسجام دستوری در زبان فارسی به آثار جلال آل احمد»
دانشجو: محمدرضا خضرایی یارندی
رشته: ادبیات و علوم انسانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1382
عنوان:«توصیف نثر جلال آل احمد»
دانشجو: مهشید نیک فر
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1387

دانشگاه علوم اجتماعی

عنوان:«فرایند بازآفرینی واقعیت اجتماعی در ادبیات داستانی جلال آل احمد»
دانشجو: نادر امیری
استاد راهنما: دکتر غلامعباس توسلی
رشته: جامعه شناسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1372

چکیده:

زمانی هگل از کار افتادگی و کهنگی هنر را مطرح نمود. وی بر این مدعا بود که با گذر تاریخ جامعه انسانی از مرحله کهن به مرحله جدید هنری به چیزی متعلق به گذشته و مهجور بدل خواهد گردید.
... دیر زمانی از این ادعای «هگل» گذشته است و جامعه آرمانی وی نیز جامه واقعیت بر تن نکرد تا شاهد محک خوردن این نظریه زیبایی شناختی وی باشیم...
عنوان:«قشربندی و طبقات اجتماعی با کندو و کاوی در آثار جلال آل احمد»
دانشجو: جمشید سروری
استاد راهنما: باقر ساروخانی
رشته: جامعه شناسی
مقطع: کارشناسی ارشد

چکیده:

در این پایان نامه با نگاهی متفاوت تر، به یافتن ویژگی های دستوری زبان آل احمد پرداخته ایم. دست یافتن به دستور زبان آل احمد پیگیری یک جریان زبانی در نثر معاصر است. برای رسیدن به این منظور آثار گوناگون آل احمد را بررسی نمودیم و حدود شش هزار برگه تحقیق استخراج گردید. حاصل کار چهارده فصل است. فصل های موجود در پایان نامه به ترتیب اهمیت هر مقوله دستوری تنظیم شده است. برخی از فصل ها و زیر فصل های برجسته و مهم تر به این ترتیب هستند: فصل نخستین به مقوله اسم و به ویژه ساختارهای گوناگون اسم و صفت در دستور آل احمد پرداخته است. در فصل های سوم و چهارم (فعل و قید) به کاربرد خاص فعل و ساختارهای گوناگون قید در دستور آل احمد پرداخته شده است. در فصل پنجم (جمله) به کاربرد فراوان جمله های عاطفی، جمله های بی فعل و ساختارهای متنوع جمله های مرکب و در فصل ششم به انعطاف ساختاری عناصر جمله و جایگاه های گوناگون آنها در جمله پرداخته شده است. در فصل چهاردهم (پایانی) دستاوردهای دستوری زبان آل احمد آمده است. علاوه بر این در هر زیر فصل نکته هایی که نگارنده به آنها دست یافته، مطرح شده است.
عنوان:«بررسی مفهوم غربزدگی در آثار جلال آل احمد»
دانشجو: رضا آقا رضی ورمنی
استاد راهنما: غلام عباس توسلی
رشته: جامعه شناسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1373

چکیده:

جریان غرب گرائی و عاملان آن تغییرات عمده ای در مسیر تاریخی جامعه بوجود آوردند و ساختارهای سنتی را متزلزل و ساختارهای شبه غربی را جایگزین آن نمودند.
... در این میان آل احمد با بیانی صاف و صدیق و صریح و صادق گفتنی ها و ناگفتنی ها را به رشته قلم کشید و هر چه را که می دید و لمس می نمود آن را به صحنه و بر روی کاغذ می آورد. ادبیات جلال ادبیاتی است که همه چیز روزمره باطن و ظاهر و امور مختلف ساده و پیچیده در آن دیده می شود.
عنوان:«روشنفکری در آثار ژولین بندا و جلال آل احمد در خلال کتاب های "خیانت روشنفکران» و «غربزدگی»
رشته: جامعه شناسی
سال تحصیلی: 1388

چکیده:

این رساله نظری اجمالی است به موقعیت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و نیز دیدگاه های روشنفکران به مسائل خاص جامعه فرانسوی و ایرانی در خلال آثار نویسندگانی که خود به این قشر خاص تعلق دارند. کتاب «خیانت روشنفکران»اثر ژولین بندا نویسنده و منتقد فرانسوی که با دیدی انتقادی به روشنفکران عصر خود و نیز دگرگونی در وظایف و آرمانها و شعارهای ایشان اشاره ای داشته است و «غزبردگی» جلال آل احمد رساله ای در باب نقد اجتماعی جامعه ایران می باشد که این اثر از یکسو عملکرد روشنفکران عصر خود را در برخورد با مسائل اجتماعی و فرهنگی و سیاسی را به باد انتقاد گرفته و از یک سو تأثیر فرهنگ غرب را بر روی اقشار مختلف جامعه ایرانی به خواننده می نمایاند.
عنوان:«بررسی دگرگونی فکری آل احمد با تأکید بر دو مقطع خانواده و حزب توده»
دانشجو: احمد بار فروش
رشته: جامعه شناسی

عنوان:« آرمان گرایی و تحول آن بر ادبیات داستانی آل احمد»

دانشجو:....
رشته: جامعه شناسی

دانشگاه سیستان و بلوچستان

عنوان:«نگاه جامعه شناختی به سه اثر جلال آل احمد (مدیر مدرسه- نفرین زمین- نون و القلم)»

دانشجو: طیبه زرگر
سال تحصیلی: 1387

دانشگاه شیراز

عنوان:«تجزیه و تحلیل گفتمانی داستان مدیر مدرسه جلال آل احمد در دو سطح خرد و کلان»

دانشجو: آرزو مومنی
استاد راهنما: دکتر جلال رحیمیان
رشته: آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان
مقطع: کارشناسی ارشد

چکیده:

در این رساله، داستان مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد مورد تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی قرار گرفته است. هدف این پژوهش، تجزیه و تحلیل این داستان در سطح ساختهای کلان و خرد و نیز یافتن عوامل انسجامی آن بود. در سطح ساخت کلان از الگوی هیچ استفاده شده است. در بررسی عوامل انسجامی متنی، الگوی هلیدی و حسن (1976) بکار گرفته شده است و در سطح خرد، یازده الگوی نحوی و چهار صنعت ادبی و سبکی در سطح واژه و جمله بررسی شده اند. در تجزیه و تحلیل الگوهای نحوی از الگوهای شفاهی (1363) و در تجزیه و تحلیل ساز و کارهای سبکی از الگوهای فرشیدورد(1363) و همایی (1377) استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داستان در سطح ساخت کلان، نشان داد که الگوی داستان مدیر مدرسه در راستای الگوی گفتمانی هچ(1992) سازمان یافته است. داستان مدیر مدرسه بیان فقر و سرخوردگی، آشوب و تبعیض اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان، آموزگاران و جامعه فرهنگی است. این مسائل چارچوب فکری آل احمد و یا سطح کلان فکری او را تشکیل می دهد. تجزیه و تحلیل عوامل انسجامی متنی داستان نشان داد که عامل انسجام ارجاعی بیش از سایر عوامل انسجام متنی در بافت داستان به کار گرفته است. پس از آن به ترتیب عوامل ربطی، واژگانی و حذف قرار دارند. از عوامل انسجام جانشینی در داستان استفاده نشده است.

دانشگاه علامه طباطبایی تهران

عنوان: «بررسی حذف در زبان فارسی»
دانشجو: فاطمه فضلی
استاد راهنما: محمد دبیرمقدم
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1373

چکیده:

در این رساله به بررسی موضوع حذف در زبان فارسی پرداخته شده است. البته این موضوع در چهارچوب نظریات هلیدی و حسن در کتاب 1976 آنها یعنی انسجام در انگلیسی مورد بررسی قرار گرفته است.
برای تجزیه و تحلیل این مسئله و یافتن جملات محذوف در زبان فارسی، مجموعاً از پنج اثر استفاده شد. که سه اثر متعلق به جلال آل احمد و دو اثر متعلق به سیمین دانشور می باشد. این تحقیق نشان داد، حذف به شکلی که مورد نظر هلیدی و حسن می باشد، در زبان فارسی هم قابل بررسی است. به بیان دیگر می توان «حذف» را در زبان فارسی به سه نوع تقسیم کرد:1-حذف اسمی 2-حذف فعلی 3-حذف بند البته در این میان حذف فعلی، به آن شکل از بسامد کمتری برخوردار است. در ادامه این پژوهش، به دلیل آنکه به نظر هلیدی و حسن می توان از طریق انواع انسجام تفاوت سبکها را شناخت، مسئله حذف در آثار «آل احمد» و «دانشور» مورد بررسی قرار گرفت و با استخراج جملات محذوف (اسمی) و تحلیل آنها، این نتیجه بدست آمد که دانشور کمتر از آل احمد از حذف استفاده کرده است، و در واقع بیشتر از انسجام واژگانی استفاده کرده است.

دانشگاه کرمان

عنوان: «تحلیل آثار داستانی جلال آل احمد بر مبنای جامعه شناسی موضوعی»

دانشجو: محمدرضا سالاری
رشته، مقطع و استاد راهنما ذکر نشده است.

چکیده:

شرح ادبیات محصولی اجتماعی است که در جریان زندگی اجتماعی شکل می گیرد و ترکیب پیچیده ای از عوامل تاریخی و واقعی هر جامعه است رابطه جامعه و ادبیات، رابطه ای دو سویه است یعنی از طرفی ادبیات از شرایط زندگی اجتماعی تأثیر می پذیرد. از طرف دیگر می تواند منشأ بسیاری از تحولات اجتماعی باشد. به عبارت دیگر از یک سو برای شناخت و درک بهتر آثار ادبی باید به جامعه روی بیاوریم زیرا خاستگاه واقعی ادبیات جامعه است و از سوی دیگر آثار ادبی یکی از منابع مهم برای تحلیل های جامعه شناختی هستند. جامعه شناسی ادبیات در قرن نوزدهم با نظریه های مادام دواستال و ایپولیت تن در فرانسه آغاز شد در ایران با بررسی ها اجتماعیات در ادبیات توسط غلامحسین صدیقی پس از او محمود روح الامینی شکل گرفت. جلال آل احمد یکی از مردمی ترین نویسندگان ایران است که پیوسته از رسالت نویسنده و تعهد اجتماعی او سخن می گفت، داستان های آل احمد، که هر کدام دردی از دردهای جامعه را بیان می کند بازتاب کامل اوضاع و احوال جامعه ی آن روزگار است روزگاری که یکی از پر فراز و نشیب ترین دوره های تاریخ ایران است. تحلیل آثار داستانی جلال آل احمد بر مبنای جامعه شناسی موضوعی، به بررسی موضوع ها و مسائل مختلف اجتماعی، که در آثار داستانی او منعکس شده است، می پردازد و میزان حضور این موضوع ها و اندیشه های اجتماعی و مسیر تحول آنها را نشان می دهد. در این تحقیق ابتدا به تعریف مفاهیم جامعه شناسی و جامعه شناسی ادبیات و بررسی رابطه جامعه و ادبیات پرداخته شده، سپس پیشینه ادبیات داستانی و انواع آن آمده است. در مرحله بعد شرح زندگی اجتماعی و اوضاع سیاسی اجتماعی دوران زندگی آل احمد بررسی قرار گرفته و سرانجام موضوع های اجتماعی مطرح شده در داستان های آل احمد به تفکیک آمده است. موضوع هایی مانند مذهب، روحانیت، فقر، آموزش و پرورش، خرافات، غرب زدگی، نظام اداری، بی سوادی، آداب و رسوم، مثل ها و کنایات، مسایل مختلف زنان و کودکان، حکومت، رسانه های گروهی و احزاب سیاسی.

دانشگاه گیلان

عنوان: «سیمای زن در آثار سیمین دانشور و جلال آل احمد»
دانشجو: لیلا باغبان بوساری
استاد راهنما: یوسفعلی اباذری
رشته: ادبیات و علوم انسانی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1377

چکیده:

آنچه مسلم است ذهن خلاق هر نویسنده بسا تحت تأثیر باورها و برداشت های شخصی اوست سیمین دانشور و جلال آل احمد این دیدگاه اسطوری یعنی محوری زن-مادر را باور دارند در کارهای هر دو واقعیت حضور و تأثیر زن بر ساختار اجتماعی تا اندازه ای شناسانده شده است. در کارهای آنان هرگز زن از زن بودن و زنانگی خویش شرمنده نیست اگر در بعضی داستان ها زن زبون و تسلیم و سرافکنده است از معیارهای ارزشی جامعه مردسالار سرچشمه می گیرد که زن را هماره زبون و تسلیم خواسته است این پژوهش بررسی اجمالی است درباره ی سیمای زن در ادبیات داستانی جلال آل احمد و سیمین دانشور در سرآغاز تعریف مختصری از ادبیات داستانی آمده و سپس در بخش نخست گفتاری درباره مدرنیسم و نظریه فمنیستی معاصر و شخصیت پردازی در داستان ارائه شده در بخش دوم به بررسی آثار داستانی این دو نویسنده نظری افکنده شده است برای شناخت و بررسی سیمای زن در آثار آل احمد و سیمین دانشور تحلیل محتوا به همراه شیوه کلاسیک تحلیل متن بعنوان روش این بررسی انتخاب شده است نتایج حاصل نشان می دهد که: -زنان این داستان ها منفعل هستند و جز تعداد معدودی از آنان بقیه در افزایش درآمد خانواده مشارکت ندارند- نقش ها و وظایف آنها بسیاری یا اصلاً وجود ندارند و اگر هم نقشی دارند با دیگران در انجامش سهیم هستند- این نقش های فرعی و ثانوی آنها از مواجهه با انتظارات متضاد قرار می دهد که سلامت جسمی و روانی آنها را تهدید می کند.

دانشگاه مازندران

عنوان: «تحلیل شخصیت و شخصیت پردازی در آثار داستانی جلال آل احمد»
دانشجو: علی اکبر راعی
استاد راهنما: دکتر حسین حسن پور آلاشتی
رشته: زبان ادبیات فارسی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال تحصیلی: 1385

چکیده:

رساله حاضر پس از بحث مقدماتی در باب فرضیات، اهداف، روش و پیشینه تحقیق و نیز طرح مباحثی در مبانی نظری تحقیق چون تاریخچه، طبقات، تعاریف و نظریه های شخصیت و نیز شیوه های شخصیت پردازی، به دو رکن اساسی داستان نویسی که عبارتند از: شیوه شخصیت پردازی و عوامل تحلیل شخصیت در آثار داستانی جلال آل احمد پرداخته می شود. در این بررسی دریافتیم که در داستان های اولیه اش بیشتر به شیوه مستقیم و در مرحله پختگی و کمال بیشتر به شیوه غیر مستقیم گرایش داشته اند. در داستان های بلندی چون مدیر مدرسه و نفرین زمین به شیوه ی غیرمستقیم و در سرگذشت کندوها و نون و القلم به شیوه مستقیم، شخصیت پردازی کرده اند. در داستان های کوتاه آل احمد شخصیت پردازی بیشتر به شیوه مستقیم به کمک غیر مستقیم صورت پذیرفته است. از جهت عوامل تحلیل شخصیت (محیط- نام-کنش-گفتار و توصیف ظاهری) در داستان بلند مدیر مدرسه محیط و توصیف ظاهری، در سرگذشت کندوها محیط و نام، در نفرین زمین زبان و توصیف ظاهری، در نون و القلم عمل، زبان و محیط شاخص تر است. در داستانهای کوتاه از عمل و محیط نسبت به عوامل دیگر بیشتر بهره برده است.
منبع مقاله :
بشیری، محمود؛ (1390)، جلال پژوهی(مجموعه مقالاتی درباره آرا و اندیشه های جلال آل احمد به قلم گروهی از نویسندگان)، تهران: نشر خانه کتاب، چاپ اول