نویسنده: احمد راسخی لنگرودی
آتلانتیس نو «New Atlantis»
اثر نوشتاری فرانسیس بیکن که جامعه آرمانی وی را توصیف می کند. کتاب آتلانتیس نو نخست در سال 1621 به زبان انگلیسی و در چند سال بعد ترجمه لاتین آن انتشار یافت. این کتاب ساختاری داستانی داشته و اوضاع و احوال یک جزیره را توصیف می کند. در این مدینه فاضله همه توجّهات معطوف پژوهش و دانش ورزی است. حاکمان در این مدینه کسانی اند که به بالاترین مقام علمی دست یافته اند. مقرّی در جزیره قرار دارد به نام خانه سلیمان که به واسطه آن همه علوم و معارف بشری در مسیر توسعه قرار می گیرد و خدماتی فرهنگی از رهگذر پژوهش های علمی به تمام بشریت عرضه می شود.اگوستین، سنت «Augustinus, Saint»(354م-430م)
نخستین متفکر و فیلسوف بزرگ مسیحی که برای کشف حقیقت راه های مختلفی را تجربه کرد. آراء و نظریات کلامی و فلسفی او در 230 رساله آمده است. «شهر خدا» عنوان کتاب بیست و دو جلدی اوست که در شرح جامعه آرمانی مسیحی می باشد. این کتاب با هدف مخالفت با استدلال کافران تدوین شده و موضوعات مختلف و مسائل گوناگون را شامل می شود.اگوستین در ترسیم آرمانشهر خود به رغم مدینه های فاضله دیگر کمتر از قدرت تخیل و قوه بهره گرفته است. جامعه آرمانی او در شهر بیت المقدس جستجو می شود. وجه مشخصه جامعه فاضله اگوستین در دینداری و عشق به خدا و حیات ابدی خلاصه می شود. در این شهر خیر اعلی و هدف غایی جز خدا نیست. همه چیز خدا حقیر است. در مقابل، جامعه ضاله یا شهر خاکی فاقد اصل بندگی و عبودیت است؛ همه گوش به فرمان نفسانیت سپرده اند. مرگ ابدی هدف غایی چنین شهری است.
در شهر خاکی عشق انسان به خود، جای عشق انسان به خدا را گرفته است. اگوستین شهر خدا را به خلقت فرشتگان و شهر خاکی را به طغیان ابلیس نسبت می دهد.
افلاطون «Platon» (346ق.م- 427ق.م)
فیلسوف یونانی که نخستین جامعه آرمانی را طراحی نمود. رساله هایی چون: جمهور، قوانین و دولتمرد جامعه فاضله افلاطون را به تصویر می کشد. به نظر او فقط فیلسوفانند که قادرند موجود حقیقی تغییر ناپذیر را بشناسند و آنند که می توانند بهترین جامعه را بسازند و در تنظیم درست روابط انسان ها و ساماندهی شهر فائق آیند. بدین سان حکومت فیلسوف شاه در فلسفه سیاسی افلاطون بر پایه همین نظریه شکل می گیرد.اوئن، رابرت «Owen, Robert» (1771-1851)
فیلسوف و مصلح اجتماعی انگلیسی. او مبتکر سوسیالیسم تعاونی است که افکار خود را در اسکاتلند و در آمریکا در قالب جامعه ای کمونیستی به نام هماهنگی جدید به معرض تجربه گذاشت.او معتقد است کشورداری و صنعت باید به صورت تعاونی اداره شوند. رابرت اوئن با این عقیده که جامعه باید عاری از فقر، جنایت و مرض باشد و مردم باید در نهایت خوشبختی زندگی کنند، مدینه فاضله خود را ارائه می دهد. اوئن جامعه سرمایه داری را هلاکت بار دانسته و به مخالفت با آن می پردازد.
مخالفت با مالکیت، ازدواج و مذهب از جمله آرای او می باشد. رساله «سوسیالیسم چیست؟» و «دنیای اخلاقی جدید» معروفترین آثار نوشتاری او را تشکیل می دهد.
اورول، جرج «Orwell, George»(1903-1950)
نویسنده و خبرنگار انگلیسی و از قائلین به آرمانشهر گرایی منفی. کتاب معروف او رمانی است با عنوان «قلعه حیوانات» که به نقادی جامعه دهقانی- اشتراکی پس از انقلاب روسیه می پردازد و دنیای تاریکی را به تصویر می کشد.اورول در این اثر از حیواناتی سخن می راند که با کمک همدیگر انسان ها را از قلعه بیرون می نمایند تا یک جامعه اشتراکی حیوانی، پُر از صلح و صفا برپا دارند؛ غافل از آنکه خوک ها در نقش جانورانی پلید در کمینند و ضمن تسلط بر آنها دوباره حکومتی خودکامه برپا می دارند.
او در این کتاب خبر از ویرانشهری می دهد که نتیجه محتوم اقدامات بشر در شرایط فعلی است. سه شعار اصلی این جهان تیره عبارتند از: آزادی در بردگی، صلح در جنگ، و قدرت در ناآگاهی.
اوشیانا «oceana»
شهر آرمانی جیمز هرینگتون. اوشیانا جزیره ای در اقیانوسیه است که نظام سیاسی آن بر اعتدال استوار است. تقسیم اراضی و تحدید ثروت محور اصلی اوشیانا را تشکیل می دهد. این کتاب در دوران زمامداری کرامول در سال 1656 انتشار یافت و الگویی برای فرانسویان در جایگزینی یک رژیم جدید در آستانه انقلاب فرانسه شد.ایکاری «icarian»
سرزمین خیالی اتین کابه که مدینه فاضله وی در این سرزمین شکل می گیرد. کابه در کتاب سفر به ایکاری در قالب رمان و با نگرشی سوسیالیستی به توصیف شهر آرمانی خود پرداخته است.طراح ایکاری در پیشگفتار کتاب ناصحیح بودن سازمان جامعه بشری را موجب بدبختی بشر دانسته و اصل همیاری را متضمن زندگی خوب یادآور می شود. اصل در این مدینه بر برابری است تا جایی که آزادی و هویت شخصی تحت الشعاع این اصل قرار دارد. حذف مالکیت خصوصی، تربیت عمومی کودکان، توزیع ثروت به وسیله دولت، دموکراتیک شدن هنر، حکومت مردمی، کم شدن شمار قوانین، برابری کامل و مطلق زن و مرد از محورهای اصلی ایکاری را تشکیل می دهد.
بابوف، فرانسوانوئل «Babeuf,FrancoisNoel»(1760-1797)
روزنامه نگار و سوسیالیست انقلابی فرانسه. بابوف ملهم از آثار روسو و مورللی ایجاد مزارع اشتراکی را دنبال می کند.وی در کتاب «ممیزی و ثبت اراضی»، نفرت و انزجار شدید خود را نسبت به ارث نشان می دهد و توارث خانوادگی را یک امر وحشتناک و خلاف منطق می خواند. وی اظهار می دارد زمین پس از درگذشت مالک به جامعه تعلق دارد و باید به طور مساوی بین افراد نیازمند تقسیم شود.
در مدینه آرمانی بابوف پرداخت مزد بر اساس نیاز صورت می گیرد و نه بر اساس توانایی. او کلیه تولیدات کشاورزی و صنعتی را متعلق به همه می داند و نه فرد یا گروه تولید کننده.
بابوف به دلیل داشتن نظرات انتقادی بارها به زندان افتاد تا اینکه نهایتاً در دادگاه محکوم به اعدام شد و با دستگاه گیوتین سر از تنش جدا شد.
بازیلیاد
مدینه فاضله آبه مورللی. بازیلیاد مجمع الجزایر سبز و خرمی است که مردمی خوشبخت، مرفه و با محبت در آن زندگی می کنند. مردم مجمع الجزایر بازیلیاد بویی از مالکیت نبرده اند. این سرزمین به قطعات مربع تقسیم شده و کار و برداشت محصول در آن به طور اشتراکی انجام می گیرد.بیکن، فرانسیس «Bacon, Francis»(1561-1626)
فیلسوف و خطیب بزرگ دوره رنسانس و نماینده روش استقرایی و تجربی.از جمله آثار او «مقالات»، «پیشرفت دانش»، «ارغنون نو» و «آتلانتیس نو»، می باشد.
مدینه فاضله فرانسیس بیکن برخلاف دیگر آرمانشهر گرایان تنها به بعد علمی و فرهنگی مدینه اشاره دارد. «آتلانتیس نو»، آرمانشهر او را به تصویر می کشد. این کتاب همچون بسیاری از آرمانشهرهای دیگر با ساختار داستانی، در قالب توصیفی از یک جزیره شکل می گیرد که مردمان آن جملگی مسیحی اند و حول محور علم و دانش زندگی اجتماعی را تشکیل داده اند.
در مدینه فرانسیس بیکن همه توجهات معطوف پژوهش و دانش ورزی است. لذا مدینه ای که بیکن سودای آن را در سر می پروراند، مدینه عالمانه و مدینه عالمان است. مدینه ای است که عالی ترین لذات آن کشف قوانین علمی و کسب انواع معارف بشری است.
پوپر، کارل «Popper, Karl»(1902-1994)
نظریه پرداز و فیلسوف و راسیونالیست انتقادی. پوپر مخالف هرگونه آرمانشهرگرایی بود. وی در اثر معروف خود تحت عنوان:«جامعه باز و دشمنانش» طراحان آرمانشهر را مهندسان سراب خوانده و بر این اعتقاد است که نقشه های سراب گرا هرگز به وجهی که تصور و طرح شده اند، تحقق نخواهند یافت.بنابر نظر پوپر «در سراب گرایی کوشش می کنند تا یک حکومت آرمانی پدید آید و در تحقق این امر، یک طرح جامع برای جامعه عرضه می کنند. اجرای یک چنین طرح جامع نیز مستلزم استقرار حاکمیت متمرکز عده ای معدود است که به احتمال قوی منجر به استبداد می گردد.»
وی متفکران آرمانشهرگرا را دشمن جامعه باز یاد کرده و معتقد است که «نقشه های سراب گرا، هرگز به وجهی که تصور و طرح شده اند، تحقق نخواهند یافت؛ زیرا اقدامات اجتماعی به ندرت می توانند دقیقاً همان حاصلی را که هدف بوده، فراهم آورند.» لذا به اعتقاد او جاذبه ناکجا آبادگرایی بر غفلت بشر استوار است.
چیتادل سوله «lacittadelsole»
عنوان شهر آرمانی توماس کامپانلا. این عنوان که در فارسی به معنای شهر آفتاب یا شهر خورشید معروف است، تفکر اتوپیایی فیلسوف ایتالیایی را به تصویر می کشد. این اثر دارای متنی نسبتاً مختصر و به صورت مکالمه بین رهبر کشیشان فرقه نظام مالت و فرمانده ناوگان جمهوری جنوآ (ژن) تنظیم شده است. شهر آفتاب از نظر جغرافیایی در جزیره تویروبانا، یعنی سیلان کنونی قرار دارد و نظامی دینی را تشکیل می دهد. حجت و اعتبار شهر به کشیشی به نام «هو» است که در مرکزی ترین نقطه شهر قرار دارد.دیستوپیا «Dystopia»
به اتوپیای منفی، زمخت شهر یا ویرانشهر گفته می شود. دیستوپیا دنیای ناخوشایند، ناامن و یأس برانگیزی را برای آینده بشر به تصویر می کشد. این اصطلاح را نخستین بار جان استوارت میل انگلیسی به معنای مخالف آرمانشهر به کار برد.طراح دیستوپیا این ذهنیت را القا می کند که فضای فلاکت و بدبختی دیر یا زود جامعه بشری را فرا خواهد گرفت و آدمی سرنوشت بدی را در پی خواهد داشت. دیستوپیا نسبت به تکنولوژی و مظاهر آن بدبین است. در دیستوپیا بیشتر به وجوه منفی زندگی بشر آینده اشاره می شود. برخی از موضوعات آن عبارتند از: جامعه ای که توسط رایانه ها و رباط ها اداره می شوند. جامعه ای که ابراز احساسات انسانی در آن ممنوع است، و بالاخره جامعه ای افسرده ناشی از وقایع تلخ.
زامیاتین، یوگنی «Zamiatine»(1884-1937)
نویسنده و منتقد روسی. زاماتین در کتاب معروف خود تحت عنوان «ما» با نگاهی انتقادی فضای تلخی را برای بشر به تصویر می کشد. دنیایی که او در رمان «ما» ارائه می دهد دنیایی است که فردیت در آن معنایی ندارد. در این دنیا کسی نمی تواند دارای هویت شخصی باشد. همه اشخاص با یک حرف و یک عدد نامیده می شوند. برای آنکه حاکم شهر بتوانند بر همه چیز مسلط باشد هیچ چیز نباید در آن پنهان باشد. همه ی شهروندان در شهری شیشه ای و غرق در نور، در خانه های مکعب شکل به هم چسبیده به سر می برند.زامیاتین در این کتاب که انتقادی ترین و سرسخت ترین متن ادبی روسیه در دهه ی 1920 محسوب می شود، از انجماد مدرنیته سخن می راند که در قالب اشکال جامد و انعطاف ناپذیر زندگی انسان را می بلعد.
سن سیمون، آنری «Saint Simon»(1760-1825)
سوسیالیست و مدافع مذهب اشتراکی. او نخستین هوادار وحدت اروپا شناخته شد. به نظریه سلسله مراتب در جامعه اعتقاد داشت. نظریات او در این سه اصل خلاصه می شود: مخالفت با مساوات، موافقت با تولید، مخالفت با مالکیت. او خواستار یک آئین و مکتب صنعتی نوین بود.سن سیمون بر این عقیده بود که در جامعه آرمانی، دانشمندان و صاحبان صنایع باید در جهت منافع همه کارگران و زحمتکشان حکومت کنند.
مهمترین آثار او عبارتند از:«بازسازی جامعه اروپایی»،«آیین مسیحیت نوین»،«سیاست»،«نظام صنعتی»،«آموزش اصول صنعتی به صاحبان صنایع».
سن سیمون به شدت مدافع نابرابری اجتماعی بود و اعتقاد داشت هر کارگر برابر لیاقت و کار خویش باید مزد دریافت کند.
فالانستر«Phalansteres»
نام شهر آرمانی شارل فوریه. فالانستر ترکیبی است از واژه «فالانژ» به معنی گروه نظامیان و موناستر به معنای صومعه.فالانستر شهری مدرن شناخته می شود که به انواع امکانات، از جمله کتابخانه، بورس، تئاتر، شورا، فروشگاه، غذاخوری، سالن های مطالعه، پژوهش، برج، دستگاه تلگراف، رصدخانه، ناقوس تشریفات، معبد، برج فرمان، پست های ارتباطی، و... مجهز است. نظام فالانستر بر اجتماعات تعاونی استوار است.
کابه، اتین «Cubet, Etienne»(1788-1856)
جامعه شناس سوسیالیست فرانسوی و از جمله فعالان سیاسی. اثر مهم او در قالب رمان با عنوان «سفر به ایکاری»، آرمانشهر و جامعه ایده آل او را به تصویر می کشد.این اثر که در قالب رمان شکل گرفته است و تاریخچه ای مخلوط از نمایشنامه هاملت و تاریخ معاصر فرانسه و انگلستان می باشد، تصویری از یک جامعه پاک انسانی بدون انواع رذائل اخلاقی به آرزومندان مدینه پاک عرضه می دارد. او در پیشگفتار کتاب خود نا صحیح بودن سازمان جامعه بشری را موجب بدبختی بشر دانسته و یادآور می شود که اگر اصل همیاری مادی و معنوی در تشکیلات جامعه و دموکراسی اعمال شود همه مردم زندگی خوبی را تجربه خواهند نمود.
در آرمانشهر او اصل بر برابری است تا جایی که آزادی و هویت شخصی تحت الشعاع این اصل قرار می گیرد.
اتین کابه برای تحقق آرمانشهر خود جنبشی را در قالب یک حرکت اصلاح گرایانه با عنوان جمعیت ایکاری ها بنا نهاد و در صدد بر آمد آرمانشهر خود را در تگزاس و سپس در ایلی نویز جامه عمل بپوشاند.
گودن، کریستیان «Godin, Christian»
فیلسوف فرانسوی و مدافع و نماینده اتوپیای ارزش ها. کریستیان گودن به طرح مرحله ای و بخشی وضعیت های بهتر اعتقاد دارد، اما در عین حال از وحشت اتوپیا سخن می راند و در این راستا اظهار می دارد که «جامعه اتوپیایی، دیگری را در خارج از خود نادیده می انگارد و هیچ نقصی را در درون بر نمی تابد. برای او تضاد همیشه با انهدام یکی است... اتوپیا هبوط مطلق بر زمین است؛ از همین رو، هرگونه تقابلی، حتی اندک مخالفتی به جنایت متهم می شود. اتوپیا فهمیده است که آزادی موجب نابرابری هایی است و بدین ترتیب او - ستاینده برابری- بدون کمترین عذاب وجدان، آزادی را در محراب برابری قربانی می کند...»فارابی، ابونصر(260ه.ق- 339ه.ق)
مشهور به فیلسوف المسلمین. یکی از شارحان مسلم آثار ارسطو است که «سیاست» هدف اساسی فلسفه او را تشکیل می داده است. «السیاسة المدنیه»، «فصول المدنی» و «رساله فی آراء اهل المدینه الفاضله» از مهمترین آثار او به شمار می آید. آرمانشهر او آمیزه ای از شریعت اسلام و اندیشه های افلاطون است.بنابر دیدگاه او اجتماع بشری به دو جامعه فاضله و غیر فاضله تقسیم می شود و در نظر او جامعه فاضله متضمن سعادت آدمی است و یکی بیش نیست. در حالی که جوامع غیر فاضله دارای انواع بوده و ماهیتاً متفاوتند.
«رئیس» در مدینه فاضله فارابی برجسته ترین مقام را دارد. همه ی اهل مدینه خادم اویند و او خادم کسی نیست. «رئیس اول» مدینه مانند موجود اول در نظام آفرینش، علت موجده و علت مبقیه مدینه است. او جامع جمیع علوم و با عقل فعال در اتصال است.
چارچوب اندیشه فارابی در سیاست افلاطونی و بسیار نخبه گرایانه است.
فوریه، شارل «Fourier, Charles»(1772-1837)
متفکر، شاعر و نظریه پرداز سوسیالیسم فرانسوی. فوریه در آثار خود همچون نظریه حرکات چهارگانه و مقدرات عمومی که نخستین اثر کلاسیک در مورد سوسیالیسم خیالی محسوب می شود، با پدیده هایی چون: استبداد، صنایع بزرگ، نظام سرمایه داری و سیسم اقتصادی آزاد مخالفت نشان می دهد.طراحی مدینه فاضله او بر اجتماعات تعاونی استوار است. چرا که از نظر او در سایه تعاون است که بشر در مسیر کمال هدایت می شود و آرام می گیرد.
فوریه نام فالانستر(Phalnsteres) را بر آرمانشهر خود می نهد و آن را کاخ اشتراکی، اهدایی به ابنای بشر توصیف می کند که در آن مزدبگیری و داد و ستد از میان رفته و هماهنگی کامل بین اعضای آن برقرار است.
مانهایم، کارل «Mannheim,Karl»(1893-1947)
جامعه شناس مجاری و نظریه پرداز در علوم اجتماعی. کارل مانهایم بنیانگذار و نماینده اصیل جامعه شناسی شناخت، شناخت شد.اندیشه مانهایم به اندیشه فیلسوفانی چون اگوست کنت و هگل شبیه است. او به شدت تحت تأثیر اندیشه های مارکس بود، اما در سال های آخر عمر به مسیحیت گرائید. کتاب «ایدئولوژی و اوتوپیا»ی او که نخستین کتاب وی بود، در دوره اوج نفوذ مارکسیسم انتشار یافت. او در این کتاب با تأکید بر اینکه اتوپیا فاقد ایدئولوژی و خرد ایدئولوژی است معتقد است اتوپیا به همه چیز به دیده شک می نگرد و آن را بن بست و پایان حرکت تاریخ می خواند؛ زیرا به رغم او با تحقق آرمانشهر در مدینه، بشر به کمال مطلوب و بهشت خیالی خود می رسد. دیگر نیازی به بهتر بودن در خود احساس نمی کند و تقاضای امری فراتر را ندارد. در نظر مانهایم آرمانشهرگرا به حال و گذشته بشر کاری ندارد و تنها توجه او به آینده نامعلوم است و فقط در آرزو و رویا سیر می کند.
مورللی، آبه «Morelly»
کشیش و اصلاح طلب فرانسوی. مورللی مدافع الغای مالکیت و زندگی ساده دورانهای اولیه است. مدینه فاضله او که عنوان «بازیلیاد» را به خود گرفته است، مجمع الجزایر سبز و خرمی است که مردمی خوشبخت، مرفه و با محبت در آن زندگی می کنند. آنان بویی از مالکیت نبرده اند. سرزمین آن به قطعات مربع تقسیم شده و کار و برداشت محصول در آن به طور اشتراکی صورت می گیرد.وی در کتاب دیگری با عنوان «قوانین طبیعت» از سه اصل به عنوان دشمن هرگونه فساد و تباهی یاد می کند: هیچ چیزی به هیچ کس تعلق ندارد، همه شهروندان مزدبگیر جامعه هستند، و کار برای همه اجباری است.
در آرمانشهر مورللی تولید محصولات کشاورزی را افراد بین بیست تا بیست و پنج سال عهده دار خواهند بود و صنایع دستی و تولیدات صنعتی را افراد بین بیست و پنج تا چهل سال به وجود خواهند آورد. در این مدینه همه افراد جامعه باید بعد از چهار روز کار و تلاش روز پنجم را به استراحت بپردازند.
مور، سرتوماس «More,Sir Thomas»(1478-1535)
اومانیست مسیحی و صاحب اثر ماندگار یوتوپیا و یکی از برجسته ترین نمایندگان عصر رنسانس. مور با انتشار یوتوپیا سر سلسله آثار بسیاری در اروپا درباره جامعه آرمانی و ساخت و ساز آن به شمار می آید.او در این کتاب رویکردی سوسیالیستی در ترسیم جامعه آرمانی خود دارد. نفی مالکیت خصوصی وجه مشخصه آن است. اگر چه «خانواده» همچون جوامع دینی اساس و پایه جامعه آرمانی او را تشکیل می دهد.
سر توماس مور در یوتوپیا با عبارت پردازی های افسانه ای و سیمای تخیلی دنیای قشنگی را به تصویر می کشد که در آن نفرت و انزجار، ظلم و ستم، فقر و تنگدستی، تن پروری و تن آسایی نیست. در این زندگی شهری همه چیز نظم و انسجام خود را دارد. همه چیز از آن همگان است، هیچ کس از هیچ چیزی برای بهره گیری شخصی محروم نخواهد بود. کسی فریاد بی عدالتی سر نمی دهد...
مور آرمانشهر خود را در دو بخش مستقل تشریح می دارد: در بخش نخست، جامعه روزگار خویش را به تصویر می کشد و در قالب طنز از نظام ناعادلانه آن سخن می راند، و بخش دوم به شرح جامعه آرمانی اختصاص می یابد.
ناکجاآباد
نیست در جهان. جایی که اینجا نیست. تصویر شهری است که در جای خاصی قرار ندارد. اصطلاح ناکجاآباد را نخستین بار شیخ شهاب الدین سهروردی به کار برد و آن را اقلیمی می داند که انگشت سبابه به آنجا راه نبرد.شیخ اشراق در آواز پر جبرئیل از سالکی سخن می راند که در صحرا با ده پیر روبرو می شود. از زبان سالک خطاب به پیران اظهار می دارد:«...پرسیدم که خبرده که بزرگان از کدام صوب تشریف داده اند؟ آن پیر که بر کناره صفه بود مرا جواب داد که ما جماعتی مجردانیم، از جانب ناکجاآباد می رسیم. مرا فهم به آن نرسید. پرسیدم که آن شهر از کدام اقلیم است؟ گفت از آن اقلیم است که انگشت سبابه آنجا راه نبرد.»
هاکسلی، آلدوس «Huxley, Aldous»(1894-1963)
نویسنده و منتقد انگلیسی. هاکسلی در رمان «دنیای قشنگ نو»، همچون جرج اورول دنیایی را نشان می دهد که در آن جز فلاکت و بدبختی وجود ندارد. در این دنیا انسان در اسارت ماشین قرار گرفته و رکن خانواده از هم می پاشد. خداوند به حضرت «فورد» تبدیل شده و مورد پرستش مردم است. همه منابع علمی در کارند؛ علم ژنتیک چنان پیشرفته است که می توان تولید شهروندان را در لوله آزمایشگاهی تضمین کرد.در رمان «دنیای قشنگ نو» رویاهای آرمانشهرگرایان همه در آینده ای مخوف تحت حکومت توتالیتر و جهانی به کابوس انجامیده است.
هاکسلی در مقدمه کتاب اظهار می دارد: علم و صنعت باید به گونه ای به کار گرفته شود که در خدمت بشر قرار گیرد و نه به گونه ای که بشریت به خدمت آن در آید.
هرینگتون، جیمز«Harrington,James»(1611-1677)
فیلسوف و نویسنده انگلیسی. در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرد و مدتی را در هند به خدمت اشتغال داشت. زندانبانی چارلز اول، پادشاه انگلیس از جمله مناصب اداری او بود. هرینگتون به دلیل نظرات اصلاح طلبانه خویش مدتی را در زندان بسر برد.هرینگتون ملهم از جمهور افلاطون، شهری آرمانی را موسوم به «اوشیانا» (جزیره ای در اقیانوسیه) طراحی کرد که نظام سیاسی آن بر اعتدال استوار بود. به زعم او تمامی نابسامانی های اجتماعی از عدم مکانیسم های تعدیل منشأ می گیرد. تقسیم اراضی و تحدید ثروت در «اوشیانا»ی هرینگتون توصیه می شود.
او معتقد است شکل حکومت تابع چگونگی توزیع زمین است. اگر بیشتر آن دست یک نفر باشد، حکومت سلطنتی است و اگر دست عده کمی باشد، حکومت اشرافی است و اگر دست مردم باشد، در آن صورت حکومت دموکراسی است.
این کتاب که در دوران زمامداری کرامول انتشار یافت در آستانه انقلاب فرانسه کما بیش الگوی فرانسویان در جایگزینی یک رژیم جدید شد.
یوتوپیا «Utopia»
این واژه از ریشه Topos یونانی به معنای مکان گرفته شده است. با افزودن حرف نفی (ou) واژه یوتوپیا ou-Topos ساخته می شود که به معنای هیچستان است. اصطلاح یوتوپیا از قرن شانزدهم و برای اولین بار توسط سرتوماس مور وارد ادبیات سیاسی شد. همچنین توماس مور مدینه فاضله خود را در کتابی تحت عنوان (یوتوپیا) تشریح می دارد. کتاب یوتوپیا مشتمل بر دو بخش است: در بخش نخست تصویری است از جامعه روزگار مور که از نظام ناعادلانه آن سخن به میان می آید. بخش دوم نیز به شرح جامعه آرمانی مور اختصاص می یابد. یوتوپیا در اصل نام جزیره ای است که رافائل هیثلودی، شخصیت خیالی داستان به همراه دوستانش از آن شهر و شهرهای آن دیدن و مجموعه مشاهدات خود را روایت می کند.منبع مقاله :
راسخی لنگرودی، احمد؛ (1390)، افق های ناکجاآباد، (سیری انتقادی در مدینه های فاضله)، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول
