برونْ بوم Offshore

روشی که شمار فزاینده ای از دولت ها در پیش گرفته اند و بر اساس آن، حاکمیت سرزمینی خودشان را به دو بخش تقسیم می کنند: در یک بخش، که معمولاً بخش بزرگ تری از حاکمیت سرزمینی شان است، مقررات و مالیات ها را به شکل کامل به اجرا می گذارند ولی در بخش دیگر یا همان برون بوم در مورد برخی از مقررات و مالیات ها آسان می گیرند یا به کلی حذف شان می کنند. بنابراین برون بوم نه محل جغرافیایی فعالیت اقتصادی بلکه موقعیت حقوقی رشته گسترده و روبه رشدی از فعالیت های تخصصی را مشخص می سازد.
برای ایجاد اقتصادهای برون بومی سه شیوه وجود دارد: تشکیل مناطق محصور، تشکیل بخش های مجزا، و ایجاد برون بوم مجازی. گونه نخست، مناطق اقتصادی ویژه ای هستند که نوعاً با پرچین یا مانع فیزیکی دیگری که به دور آن ها کشیده شده است از اقتصاد درون بوم جدا شده اند. گونه دوم، که شامل بهشت های مالیاتی و پرچم های مصلحتی می شود زمانی به وجود می آید که دولت ها برای جلب منابع مالی، کسب و کارها یا کشتیرانی بین المللی به سرزمین خودشان عمداً گریزگاه هایی مالیاتی به وجود می آورند و/یا از مقررات خود به میزان زیادی می کاهند. روش سوم، به تشکیل قلمروهایی مجازی یا فارغ از مقررات می انجامد که از نظر موقعیت حقوقی شبیه همان نقش اقیانوس ها یا فضای خارج از جو در حقوق بین الملل را دارند. این روش موجب تشکیل بازارهای مالی برون بومی یا بازار اروپایی می شود و به میزان فزاینده ای فعالیت تجارت الکترونیک را جلب می کند. از لحاظ اقتصادی، روش سوم عمیق ترین تأثیر را بر اقتصاد جهان گذاشته است و پس از آن به ترتیب روش دوم و روش نخست قرار می گیرند.

برونْ بوم مجازی

بازار اروپایی وسیله یا واسطه ای برای وام دادن و وام گرفتن مهم ترین پول های قابل تبدیل جهان است. این بازار، بازاری کلی فروشی یا میان بانکی است که واسطه های اصلی آن بانک های تجاری هستند. معاملات پول اروپایی از آن جهت متمایز با فعالیت های بانکی مرسوم داخلی یا حتی بین المللی است که این بازارها بیرون از صلاحیت مرجع مالی قرار دارند و تابع مقررات دولت، مانند ضوابط حفظ ذخایر پولی، گزارش دهی یا مهم تر از همه پرداخت مالیات نیستند.
در 1957 بازار اروپایی به منزله نخستین بازار مالی سربرآورد که مستقیماً تحت مقررات هیچ دولتی نبود. اما برخلاف حقوق دریاها، موقعیت حقوقی بازار اروپایی هرگز در هیچ بستر یا سند چند جانبه ای مدون نشد و این عملاً بدان معنی است که بازار اروپایی به واسطه تمایل دولت ها به بقای آن دوام آورده است. از این جهت بازار اروپایی تنها مجازاً برونْ بوم است زیرا در همان مراکز مالی آشنای جهان وجود و فعالیت دارد.
گرچه این بازار مالی برونْ بوم کاملاً یکپارچه، دارای انسجام داخلی، و جهانی است ولی در برونْ بوم هیچ دولتی قرار ندارد بلکه بین انواع مختلف مراکز مالی جای دارد که همگی از نظر فیزیکی و حقوقی در شهرهای درون بومی بزرگ مستقرند. در نوشته های بین سه نوع مرکز ملی برون بومی یا سنه گونه متفاوت از ترتیبات حقوقی فرق گذاشته می شود: کانون های برون بومی به اصطلاح «خودجوش» مانند لندن و هنگ کنگ، انواع تسهیلات بانکداری بین المللی مانند نیویورک و توکیو؛ و بهشت های مالیاتی.
بازار مالی برون بومی تحت مقررات دولت قرار ندارد ولی این بدان معنی نیست که کاملاً فارغ از مقررات است. این بازار تابع مقررات است که خود بانک ها و دیگر نهادهای مالی طبق دستورالعمل توافق نامه (اول و دوم) بال وضع می کند. طبق برآوردها بیش از 80 درصد معاملات مالی بین المللی در همین بازار برون بومی انجام می شود (palan 2003).

بخش های مجزاشده

بازار مالی برون بومی مشوق پیدایش مراکز مالی برون بومی در بهشت های مالیاتی شد. بهشت های مالیاتی را می توان چنین تعریف کرد: سیاست های عمدی دولت که هدف شان جلب تجارت بین المللی از طریق به حداقل رساندن مالیات ها و کاهش یا از میان برداشتن سایرمحدودیت های موجود برای فعالیت های تجاری است. بهشت های مالیاتی امروزی معمولاً موارد زیر را پیشکش می کنند:

• حداقل مالیات شخصی یا شرکتی یا حذف آن؛
• قانون مؤثر حفظ اسرار بانکی. مقام های بانکی یا دولتی اغلب به موجب قانون از افشای خاستگاه ها، سرشت و نام صاحبان وجوه منع شده اند؛
• وجود تعداد انگشت شمار یا ترجیحاً حذف کلی مقررات دست و پا گیر برای معاملات مالی همراه با حفظ قانون گمنامی و حفظ اسرار؛
• سرزمین مورد بحث باید واجد ثبات سیاسی و اقتصادی باشد-از همین رو، حوزه های مرجع صلاحیت، قلمروهای وابسته دولت های بزرگ، پر رونق و باثبات هستند (برای نمونه، جزایر کانال مانش، و جزیره مان که هر دو از قلمروهای وابسته به انگلستان هستند)؛
• این قلمرو یا باید مورد پشتیبانی یک بازارمالی بین المللی بزرگ باشد یا مجهز به تسهیلات پیشرفته مبادله اطلاعات و/یا در دسترس نزدیک یک مرکز مالی بزرگ. برای نمونه، جبل الطارق در زمینه زیرساخت ارتباطی سرمایه گذاری های هنگفتی کرده است.

پیدایش بهشت های مالیاتی جدید، جریان پیچیده ای بوده است. قوانین حفظ اسرار بانکی نخستین بار در 1934 در سویس به تصویب رسید ولی ثبت شرکتها برای مقاصد مالیاتی پیش از آن دوره در انگلستان پا گرفت (Picciotto). امروزه بیش از هفتاد بهشت مالیاتی در جهان وجود دارد و نزدیک به نیمی از تمام وام های بین المللی از طریق آن ها جریان می یابد (palan 2003). پرچم های مصلحی بر اصل مشابهی استوارند. پرچم های مصلحتی متعلق به کشورهایی است که قوانین ثبت آسانی دارند، مالیات هایی که می گیرند کم یا در حد صفر است، و درباره تابعیت خدمه کشتی ها هیچ محدودیت قائل نیستند. با انتقال یک کشتی از ثبت ملی واقعی خودش به پرچمی مصلحتی، مالک کشتی از پرداخت مالیات، قوانین ایمنی و سازمان اتحادیه کارگری می گریزد. طبق برآوردها حدود 70 درصد کشتی های سنگین، تحت پرچم مصلحتی برخی دولت ها قرار دارند.

مناطق محصور

دولت ها برای جلب سرمایه گذاری به سرزمین خودشان مناطق سرزمینی ویژه ای تشکیل می دهند که اغلب مناطق پردازش صادرات یا مناطق ویژه اقتصادی خوانده می شوند. مناطق پردازش صادرات مناطق فارغ از عوارض گمرکی هستند که کارشان تولید صنعتی برای صادرات است. بیش تر مناطق پردازش صادرات قوانین انگشت شماری در زمینه کار و محیط زیست دارند. در حالت عادی از واردات مواد خام، قطعات، ماشین آلات، تجهیزات و منابع به کار رفته برای تولید کالاهای صنعتی هیچ گونه عوارض گمرکی گرفته نمی شود مشروط بر اینکه کالاهای تولیدشده صادر شوند. مناطق پردازش صادرات معمولاً پهنه های جغرافیایی به نسبت کوچکی در داخل یک کشورند که هدف شان جلب صنایع صادراتی از طریق پیشکش کردن شرایط مساعد سرمایه گذاری و تجاری به آن ها در مقایسه با شرایطی است که در بقیه کشور میزبان وجود دارد. به ویژه مناطق پردازش صادرات اجازه واردات کالا برای تولید صادرات را بدون اخذ عوارض گمرکی می دهند. این مناطق محصور از تخفیف ها و امتیازات اقتصادی ویژه ای بهره می برند از جمله مجموعه گسترده ای از مشوق ها و غالباً معافیت از برخی انواع مقررات که در بیرون از مناطق یادشده به اجرا گذاشته می شود. از رایج ترین این استثناها این است که مناطق پردازش صادرات معمولاً اجازه ورود بدون پرداخت عوارض کالاها را برای صادرات مجدّد آن ها می دهند. در این مناطق تمامی زیرساخت ها و خدمات فیزیکی لازم برای تولید صنعتی تأمین می شود: جاده ها، منابع برق، تسهیلات حمل و نقل، ساختمان های استیجاری با اجاره نازل. در برخی موارد محدودیت هایی که در کل کشور برای مالکیت خارجیان وجود دارد در مورد شرکت های خارجی مستقر در مناطق پردازش صادرات نادیده گرفته می شود. بنابراین می توان مناطق پردازش صادرات را هم ارز بهشت های مالیاتی در بخش تولید دانست. در حال حاضر بیش از 850 منطقه پردازش صادرات در جهان وجود دارد که بیش از 27 میلیون نفر کارگر را در استخدام خود دارند.
اقتصاد برون بومی از سده بیستم پدیدار شد ولی طی دهه 1970 شروع به شکوفا شدن کرد. امروزه اقتصاد برون بومی کاملاً یکپارچه شده است زیرا برخی بهشت های مالیاتی مانند جزایر کیمن، برمودا، جزایر کانال مانش و باهاما به صورت مراکز مالی بزرگ و البته عمدتاً مجازی درآمده اند. از این گذشته، بازار اروپایی هزینه انتقال تأسیسات تولید صنعتی به مناطق پردازش صادرات را هم تأمین می کند و افزایش پویایی سرمایه در نتیجه جهانی شدن، کاربرد پرچم های مصلحتی و فعالیت های تجارت الکترونیک را تشویق می کند. در واقع، می توان برون بوم را سنگ بنیاد جهانی شدن دانست.
ــ شرکت چند ملیتی؛ مرکز مالی جهانی؛ واسطه زدایی

خواندنی های پیشنهادی

-1996 Hampton,M.The offshore Interface:Tax Havens in the Global Econony,Basingstoke: palgrave.
-1999 Hampton,M.and Abbott,J.(eds) offshore Finance Centers and Tax Havens,Basingsotke:Macmillan.
-2003 Palan,R.The Offshore World:soveeign Markets,Virtual Places,and Normad Millionaires,Ithaca,NY:Cornell University Press.
-1992 Picciotto,S.International Business Taxation,London:Weidenfeld and Nicolson.
رونِن پَلان
منبع مقاله: گریفیتس، مارتین؛ (1388)، دانشنامه روابط بین الملل و سیاست جهان، ترجمه ی علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ دوم1390.