نويسنده: دبورا تکاک
مترجم: مينا اسماعيلي
مترجم: مينا اسماعيلي
15روش درمان زخم معده
تا همين چند سال گذشته، احتمالاً پزشکان هم مانند ساير افراد، مبتلايان به زخم معده را تقريباً از خوردن هر غذايي منع مي کردند و از بيماران مي خواستند که تسليم پرزهاي چشايي زبان خود شوند و ديگر در بند طعم غذا نباشند. پيتزا، ساندويچ، ادويه و فلفل در شمار چيزهايي بودند که بيماران از خوردن آن ها منع مي شدند. در عوض خوردن نان سوخاري، بيسکويت و بقيه ي غذاهاي کم مزه و بيمزه به بيمار توصيه مي شد. دکتر «استيوگولد اشميد» در اين باره مي گويد: «امروزه رژيم هاي خاص زخم معده، از جمله رژيم هاي ملايم رايج نيز از رده خارج شده اند. هيچ گونه مدرکي دال بر درمان زخم معده در نتيجه ي تغييردر برنامه غذايي، وجود ندارد». آنچه پزشکان در حال حاضر به بيماران خود توصيه مي کنند، ما را به ياد مکالمه ي قديمي ميان پزشک و بيمار مي اندازد که امروزه به اين صورت درآمده است: «دکتر! هر وقت که بستني با سُس کيوي مي خورم احساس مي کنم که يک چراغ جوشکاري توي معده ام گذاشته اند». دکتر هم در جواب به بيمار مي گويد: «خوب، مي تواني بستني با سس کيوي نخوري». به عبارت ديگر بايد به آنچه معده و زخم معده و همين طور عقل سليم به شما مي گويد، چه زخم در معده باشد و چه در اثني عشر (يعني نزديک ترين قسمت روده به معده) گوش دهيد. پزشکان هنوز در بيان علت واقعي زخم معده ترديد دارند. اما تصور مي شود که اسيد معده جزو نخستين عوامل ايجاد زخم باشد. باکتري ها و استرس نيز از ديگر عواملي هستند که گمان مي رود در ايجاد زخم دخيل باشند(1). قطعاً تعداد مبتلايان به زخم معده اندک نيست. در امريکا در حدود 5 ميليون نفر به اين بيماري مبتلايند. زخم معده متأسفانه بسيار مقاوم بوده و جزو بيماري هاي مزمن محسوب مي شود. دکتر «گولد اشميد» مي گويد :«زخم معده خوب مي شود ولي مجددا عود مي کند». بنابراين در اين جا به ذکر نکاتي مي پردازيم که شما را در بهبود هرچه سريع تر زخم ياري کنند.پرهيز از غذاهاي پرادويه
از خوردن هرچيزي که موجب تحريک و سوزش معده شود، اعم از بستني با مغز گردو و يا پيتزاي پيروني بپرهيزيد. غذاهايي که سبب ايجاد تحريک و ناراحتي در معده مي شوند از فردي به فرد ديگر متفاوت است. اما آنچه مسلم است غذاهاي پرادويه موجب آزار برخي از افراد مي شوند.پرهيز از خوردن شير
شير که زماني تصور مي شد براي تسکين درد ناشي از زخم معده بسيار مؤثر باشد، امروزه توصيه نمي شود. زيرا موجب تشديد درد و سوزش معده مي گردد. اگرچه با خوردن شير اسيد معده براي مدت کوتاهي خنثي شده و به کاهش درد کمک مي کند. اما شير در حقيقت سبب تحريک معده و ترشح بيشتر اسيد شده و درد و ناراحتي بيشتري را براي فرد ايجاد مي کند.مصرف آنتي اسيد
آنتي اسيدهايي که بدون نسخه به فروش مي رسند زخم معده را درمان نمي کنند اما موجب کاهش و درمان علايم زخم معده مي گردند(2).عدم مصرف مسکن
هرچند آسپيرين بدنام تر از ساير مسکن هاست، اما بايد گفت داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي - که مصرف آن ها بسيار رايج شده است - نيز کمتر از آسپيرين بر روي جداره ي معده تأثيرگذار نيستند(3).ترک سيگار
بله، سيگار هم از جمله عواملي است که به بروز زخم معده کمک مي کند.اگرچه شواهدي دال بر ايجاد زخم معده در اثر کشيدن سيگار وجود ندارد، ولي کندي روند بهبود زخم در افراد سيگاري نسبت به ساير افراد بديهي و مشهود است.
همه چيز را بيرون بريزيد!
دکتر«مايکل کيمي» معتقد است: «بر پايه ي بعضي از شواهد موجود، افرادي که نمي توانند احساسشان را در خصوص شکست و نااميدي به درستي بيان کنند، بيشتر در معرض ابتلا به زخم معده هستند».افزايش وعده هاي غذايي
اگرچه بسياري از پزشکان خوردن روزي سه وعده غذا با حجم معمولي را مناسب مي دانند، ولي برخي از افراد در صورت رساندن وعده هاي غذايي به 6وعده مختصر در روز، کمتر از درد معده شکايت مي کنند. زيرا غذا موجب خنثي شدن اسيد معده مي شود.تأثير آهن بر زخم معده
آهن از جمله محرک هاي اسيد معده است. افرادي که مبتلا به زخم معده هستند و از آهن به عنوان مکمل غذايي استفاده مي کنند، ممکن است دچار درد و ناراحتي زيادي شوند.اعتدال در خوردن و نوشيدن
مصرف بيش از حد يک نوع غذا و يا يک نوع نوشابه و مشروب ممکن است موجب وخامت زخم معده گردد. مصرف غذا يا نوشيدني ها در حد اعتدال احتمالاً مانع از گسترش زخم مي شود.انتظار
گاهي اوقات تنها کاري که براي زخم معده مي توان انجام داد، صبر کردن است. زخم معده يک بيماري دوره اي است. بسياري از زخم هاي معده پس از چند سال بهبود مي يابند.هشدار پزشکي
بيشتر مواقع زخم معده تنها يک درد ساده در ناحيه شکم است. اما اگر زخم با خونريزي توأم شود ميت واند جدي و حتي تهديد کننده ي زندگي فرد باشد. خونريزي زخم موجب از دست رفتن مقداري از خون بدن و در نتيجه افت ناگهاني فشارخون و بازماندن اعضاي حياتي و مهم بدن از فعاليت مي گردد. چنانچه زخم معده داريد و دچار حالت تهوع مي شويد و به دنبال آن خون يا چيزي شبيه به کف قهوه ي مانده و کهنه استفراغ مي کنيد، هرچه سريع تر به پزشک مراجعه نماييد. از ديگر علايم زخم معده که بايد جدي گرفته شوند، مي توان به مدفوع سياه رنگ يا توأم با خون روشن اشاره کرد. همچنين در صورت خونريزي از زخم، ممکن است فرد دچار سرگيجه شده و از هوش برود(4).روشي متفاوت
يک داروي خوب که در درمان زخم معده مؤثر است و ممکن است هم اکنون در قفسه ي داروهاي شما موجود باشد «پيتوبيسمول» است. اين مطلب را دکتر «بري مارشال» يک از محققان استراليايي که اين دارو را بر روي بيش از صد بيمار مبتلا به زخم اثني عشر آزموده، ادعا مي کند. در اين تحقيق آنچه در مورد همه ي بيماران يکسان بود، نوع باکتري عامل ايجاد زخم معده بود. آنچه دکتر «مارشال» بدان دست يافت اين است که بروز زخم معده به احتمال زياد به عوامل باکتريايي مربوط مي شود نه به اسيد معده. هنگامي که دکتر «مارشال» بيماران خود را با «بيسموت» (يعني ماده اي که در پيتوبيسمول وجود دارد و باعث کشته شدن باکتري ها مي شود)، مداوا کرد، باکتري ها از بين رفتند و به دنبال آن زخم معده نيز ناپديد شد. البته هنوز هيچکس صراحتاً از پيتو بيسمول به عنوان دارويي براي درمان زخم معده ياد نکرده است. گروهي از پزشکان مانند دکتر «مارشال» هم که چنين ادعايي کرده اند چندان مطمئن نيستند. دکتر «کيمي» تحقيق در مورد باکتري هاي عامل ايجاد زخم معده را جالب توصيف مي کند. ولي اظهار مي دارد که هنوز کاملاً مشخص نيست که باکتري ها عامل ايجاد زخم معده باشند(5). به هر حال پيتو بيسمول ارزش امتحان کردن را دارد و در مواردي که بيماري عود کننده است و باکتري در معده وجود دارد استفاده از آن مي تواند مؤثر باشد. اما قبل از مصرف حتماً با پزشک خود در خصوص عوارض جانبي دارو، در صورت مصرف دراز مدت آن، مشورت نماييد. زيرا اين دارو هنوز به تأييد سازمان غذا و دارو به عنوان داروي درمان کننده ي زخم معده نرسيده است.رابطه ي اضطراب و فشار روحي با زخم معده
آيا اضطراب منجر به بروز زخم معده مي شود؟بسياري از پزشکان در اين مورد ترديد دارند. دکتر «جان کوراتا» در اين خصوص مي گويد: «بيشتر ما بر اين عقيده ايم که شواهد خوب و محکمي دال بر تأثير اضطراب بر زخم معده وجود ندارد. اما چنانچه فرد به زخم معده مبتلا باشد، اضطراب و فشار روحي بيماري او را تشديد خواهد کرد». با اين حال توجه داشته باشيد که درصد بروز زخم اثني عشر در شهر نيويورک نسبت به شهرها و نواحي اطراف آن بيشتر است. آيا مي توان کسي را يافت که ادعا کند به طور مثال نيوکاسل کمتر از نيويورک موجب ايجاد اضطراب و تنش در افراد مي شود؟ هم چنين ذکر نکته اي در مورد «ريچارد ماشال» يکي از منتقدان هنر و معماري در نشريه ي «شارلوت آبزرور» خالي از فايده نيست. او متوجه شد که در مواقعي که فشار کاري او به حداکثر مي رسيد زخم معده اش عود مي کرد. «ماشال» از نگاه کردن به چشم سرپرست خود خودداري مي کرد. در حقيقت «ماشال» از او متنفر بود و همين امر موجب وارد آمدن فشار و ايجاد تنش دراو مي شد. دکتر«جورجيانا هافمن» معتقد است اين وقايع و اتفاقات اضطراب آور نيستند که موجب بيماري مي شوند، بلکه نحوه ي رويارويي با آن ها مهم است. حال با در نظر داشتن اين مسأله به نکات زير که به شرح نحوه ي دور کردن اضطراب و تنش - يعني عامل تشديد کننده ي زخم معده - مي پردازند، توجه کنيد.
به چيزهاي خوشايند فکر کنيد و با خود صحبت کنيد
خوشبختانه رئيس آقاي «ماشال» عوض شده و همين مورد علاوه بر داروهاي تجويز شده توسط پزشک، کمک زيادي به او کرده است. اما هنوز به کنترل خود در بروز تنش ادامه مي دهد. او خود تنها کسي است که مي تواند در جلوگيري از بروز اضطراب مؤثر باشد. «ماشال» اکنون زماني را صرف صحبت و گفتگو با خود مي کند.آرام و عميق نفس بکشيد
در هر کجا و هر زمان انجام سه يا چهار تنفس عميق به سرعت باعث احساس آرامش مي شود.ورزش
به گفته ي دکتر «هافمن» ورزش در حد مناسب مکانيسم بسيار خوبي براي غلبه بر اضطراب است.به کارگيري روش هاي تمدّد اعصاب
دکتر«هافمن» معتقد است هنگامي که بدن آرام مي شود فکر هم به آرامش مي رسد و هنگامي که فکر در آرامش باشد جسم نيز آرام مي گيرد. تمرکز، يوگا، تصويرسازي و گوش دادن به نوارهاي مخصوص شل کردن عضلات، اگر به طور منظم انجام شوند، از جمله روش هايي هستند که مي توان در تمدد اعصاب از آن ها بهره گرفت.پي نوشت ها :
1. امروزه مشخص شده که نوعي ميکروب به نام «هليکوباکترپيلوري» نقش اساسي در ايجاد بيماري زخم اثني عشر بازي مي کند. «ويراستار پزشکي»
2. در ايران، اين داروها با نام «آلومينيوم - ام - جي» به شکل قرص و شربت در دسترس هستند. «ويراستار پزشکي»
3. داروهايي مانند «ايبوپروفن»، «ديکلوفنات» و ... از همين دسته بوده و بايد از مصرف آن ها پرهيز شود. «ويراستار پزشکي»
4. علاوه بر خون ريزي، زخم هاي معده و به خصوص اثني عشر مستعد دو عارضه ي خطرناک ديگر هستند: سوراخ شدن و انسداد. در صورتي که درد، شديد همراه با حال عمومي بد و عدم پاسخ به آنتي اسيد، يا استفراغ هاي مکرر بود. سريعاً به پزشک مراجعه کنيد. «ويراستار پزشکي»
5. در متون پزشکي اخير، از بيسموت به عنوان يکي از داروهاي مؤثر قطعي بر زخم معده نام برده مي شود بنابراين نقش باکتري ثابت شده است. «ويراستار پزشکي»
تکاک، دبورا، (1388) درمان هاي خانگي، مترجم: مينا اسماعيلي، ويراستار پزشکي: نويد محمدي، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم
