ایده‌هایی در مورد پروژه‌ی منظومه‌ی شمسی برای کودکان

نگاهی به برخی ایده‌های ساده و خلاقانه، که کودکان را بیشتر با ماهیت منظومه‌ی شمسی آشنا می‌کند.
منظومه‌ی شمسی ما شامل هشت سیاره‌ی عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و قمرهای آن‌ها می‌باشد. تا سال ۲۰۰۶ پلوتون به عنوان نهمین سیاره منظومه‌ی شمسی قلم داد می‌شد، اما با توجه به طبقه ‌بندی‌های رسمی، دیگر به عنوان یکی از سیارات منظومه در نظر گرفته نمی‌شود. ماه، قمر سیاره‌ی زمین است. منظومه‌ی شمسی شامل خورشید، سیارک‌ها، ستاره‌های دنباله دار، گرد و غبار و گازهای بین سیاره‌ای، و سیاره‌ها و قمرهای آن‌ها می‌باشد. همه‌ی این‌ اجرام به دور خورشید که مرکز منظومه‌ی شمسی است، می‌چرخند. سیارات به دو دسته تقسیم می‌شوند. سیارات درونی یا زمین‌ سان که کوچک‌ترند و عمدتاً از سنگ تشکیل شده‌اند و شامل چهار سیاره‌ی عطارد، زهره، زمین و مریخ می‌شوند. سیارات بیرونی که بزرگ‌ترند و به غول‌های گازی معروفند و همان طوری که از اسم‌شان بر می‌آید، جنس گازی دارند، شامل چهار سیاره‌ی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون می‌شوند. از میان این سیارات مشتری بزرگ‌ترین و عطارد کوچک‌ترین آن‌هاست. دانشمندان معتقدند که منظومه‌‌ی شمسی حدود پنج میلیارد سال عمر دارد. خورشید یک ستاره‌ی بزرگ است و به دلیل توانایی‌اش در ارائه‌ی نور و گرما، امکان حیات را بر روی زمین به وجود آورده است. زمین نیز دارای عنصری حیاتی به نام آب است که امکان رشد و نمو را برای گیاهان و جانوران به وجود آورده است.
برخی مفاهیم اساسی در مورد منظومه‌ی شمسی را می‌توان به صورت مختصر و مفید در اختیار کودکان قرار داد. این مسئولیت بر عهده‌ی پدر و مادرها است که این دانش اساسی را حتی در خانه هم که شده به کودکان‌شان یاد دهند. هم ‌چنین مفاهیم مربوط به فضا، جهان، کهکشان‌ها و مسائل مربوط به آن‌ها باید در سنین جوانی در اختیار جوانان قرار گیرد تا بعدها این قشر مشکلی در درک این مفاهیم نداشته باشند.

ایده‌هایی برای پروژه‌ی منظومه‌ی شمسی

برای این‌که دانش آموزان بیشتر با مفاهیم و عمل کرد منظومه‌ی شمسی آشنا شوند، می‌توانید به آن‌ها پروژه‌ای را نشان دهید که نور را به زیر دسته‌های مختلف‌اش تقسیم می‌کند.

مدل منظم منظومه‌ی شمسی

چیزهایی که احتیاج دارید:
یک تکه مقوا
قیچی
نوار
رشته‌ی نخ
تکه‌هایی از پوست بلوط
مداد، مارکر، و یا مداد رنگی
پرگار

دستور العمل‌ها

مقوا را به شکل دایره برش بزنید. مرکز آن را به عنوان محل قرار گیری خورشید علامت گذاری کنید. از پرگار برای رسم مدارات هشت سیاره استفاده کنید، چهار سیاره‌ی اول را نزدیک‌تر به هم رسم کنید. ابزار تیزی را برای به‌وجود آوردن چند سوراخ روی مقوا، فراهم کنید. این سوراخ‌ها همان نقاطی هستند که سیاره‌ها از آن‌ها آویزان خواهند شد.
نه تکه دایره با استفاده از پوست بلوط بسازید. دایره‌ی بزرگی را برای خورشید در نظر بگیرید و سپس دایره‌های دیگری به ترتیب از بزرگ به کوچک برای مشتری، زحل، اورانوس و نپتون در نظر بگیرید. نام هر سیاره را در پشت دایره بنویسید. آن‌ها را با مرجع قرار دادن آن‌ چه که در کتاب درسی‌تان نوشته است در موقعیت خود قرار دهید. نخ‌ها را در طول‌های متفاوت به دلخواه خود تنظیم کنید.

نمایش صورت‌های فلکی

چیزهایی که احتیاج دارید:
پروژکتور
مقوا
ورق‌هایی که به صورت دایره بریده شده‌اند
وسیله‌ای تیز برای سوراخ کردن، مانند مداد
تلسکوپ
راهنمای صورت‌های فلکی

دستور العمل‌ها

مدارس باید به تجهیزاتی که برای پروژه‌های علمی مورد نیاز است، مجهز شوند، مخصوصاً برای کلاس‌های پایین‌تر. معلمان باید برای مشاهدات دقیق‌تر از یک تلسکوپ بهره بگیرند. در این پروژه، دانش آموز باید با استفاده از یک تلسکوپ آسمان شب را نظاره کند. بهتر است که دانش آموزان در قالب یک کمپ علمی به خارج از شهر بروند و این کار را انجام دهند. به این ترتیب، می‌توانید آسمان شب را بدون نور چراغ‌های مزاحم شهر نظاره کنید. از هر دانش آموز بخواهید تا با استفاده از یک تلسکوپ گستره‌ی آسمان را نگاه کند و یک صورت فلکی پیدا کند، سپس آن را روی یک مقوا علامت گذاری کند، و با استفاده از یک جسم تیز محل‌های علامت گذاری شده روی مقوا را سوراخ کند.
پس از باز گشت به کلاس مقواها را جلوی پروژکتور بگیرید تا قسمت‌های سوراخ مقوا روی سطح صافی مانند دیوار معلوم شود. این کار یک ایده‌ی خوب به دانش‌آموزان می‌دهد که بتوانند صورت‌های فلکی بزرگ را در آسمان تشخیص دهند. از آن‌ها بخواهید نام صورت فلکی که روی دیوار می‌بینند را بیان کنند. از آن‌ جایی که صور فلکی در عبور فصل‌ها تغییر می‌کنند، کمپینگ‌هایی را در فصول مختلف برای دانش ‌آموزان بر گزار کنید تا بانک اطلاعاتی کودکان در مورد چگونگی تغییرات صور فلکی در فصول مختلف کامل‌تر و به روزتر شود.

مدل سیاره‌ای گچ پاریسی (گچ پرکلسیمی که زود سفت می شود و در مجسمه سازی و شکسته بندی کار برد دارد)

چیزهایی که احتیاج دارید:
گچ پاریس
آب
کاغذ آشپز خانه (منظور لوله‌های کاغذی که در آشپز خانه برای مصارف پخت و پز استفاده می‌شود)
جعبه‌ی مداد رنگی
براش (برس)
باد کنک
ماژیک رنگی
روز نامه
نوار
سوزن

دستور العمل

این یک آزمایش خیلی مفید و آموزنده برای کودکان خواهد بود. مطمئن شوید که همه‌ی بچه‌ها روی کاری که شما انجام می‌دهید، کاملاً تسلط دارند و خوب می‌بینند. ابتدا یک باد کنک نسبتاً بزرگ انتخاب کنید و در آن بدمید تا بزرگ شود و سعی کنید باد کنکی که انتخاب می‌کنید در نهایت شبیه به یک دایره درآید نه بیضی. حال انتهای باد کنک را گره بزنید و از جایی آویزان کنید. حال کمی گچ پاریسی را با مقدار مساوی آب مخلوط کنید، سعی کنید مخلوط را خوب هم بزنید تا تکه‌های گچ داخل آن نماند. اگر لازم بود آب بیشتری نیز به آن اضافه کنید. تکه‌های روزنامه را همه‌ جای باد کنک به غیر از جایی که گره زده‌اید، بچسبانید. چند تکه کاغذ آشپز خانه بردارید و با استفاده از مخلوط گچی که آماده کرده‌اید، به روی روزنامه‌ها بچسبانید.
سعی کنید دو لایه کاغذ روی روزنامه‌ها بپیچید، تا محکم‌تر باشد. سپس آن را برای چند ساعت کنار بگذارید تا خشک شود. زمانی که احساس کردید محصول کاملاً خشک شده است، باد بالن را از قسمت انتهایی آن خارج کنید. حتی می‌توانید از یک سوزن برای سوراخ کردن بادکنک استفاده کنید. حالا شما صاحب یک سیاره هستید. از بچه‌ها بخواهید، تا با استفاده از اطلاعات کتا‌بهای درسی‌شان عکس قاره‌ها را روی این سیاره با استفاده از مداد رنگی و آب رنگ، بکشند. برای این که محصول نهایی زیباتر شود می‌توانید رنگ قاره‌‌ها و آب‌های اقیانوس‌ها را نیز در آن مشخص کنید، حتی می‌توانید با استفاده از مقداری گچ، برجستگی‌های کوه‌ها را نیز روی کره مشخص کنید. همچنین می‌توانید سیارات دیگر منظومه شمسی را نیز با جزئيات‌ و اندازه‌های مختلف درست کنید و هم ‌چنین از بچه‌ها بخواهید که در قالب گروه‌های چند نفره سیارات مختلفی را بسازند. این کار تجربه‌ی خوبی برای بچه‌ها خواهد بود. در نهایت همه‌ی سیارات را کنار هم قرار داده و یک منظومه‌ی شمسی کامل برای کلاس‌تان داشته باشید.

مدل سازی منظومه‌ی شمسی با استفاده از منظومه‌ی شمسی

چیزهایی که احتیاج دارید:
یک جعبه‌ی خمیر بازی رنگارنگ( خاک رس)
خلال دندان
ابزار قلم کاری و حکاکی و شکل دهی
هشت میله در اندازه‌های مختلف (به اندازه‌ی کافی سفت باشند و در حدی باشند که یتوان با قیچی برید)

دستور العمل

خمیر بازی، ماده‌ای است که به آسانی با استفاده از فشاری که به آن وارد می‌کنید به شکل‌ها و طرح‌های گوناگونی در می‌آید. خمیر بازی ماده‌ای جذاب برای کودکان است، که می‌توانید با استفاده از آن، مفاهیم مربوط به منظومه‌ی شمسی را به کودکان یاد دهید. به کودکان یاد دهید که با کمک گرفتن از دو رنگ زرد و نارنجی ، یک خورشید بسازند. هنگامی که کودک این کار را انجام داد، ساختن سیارات دیگر را نیز با استفاده از رنگ‌های دیگر به آن‌ها یاد دهید. هم‌ چنین به آن‌ها یاد دهید تا با استفاده از خمیر بازی، حلقه‌های دور سیاره‌ی زحل را درست کرده و با استفاده از خلال دندان به آرامی به آن بچسبانند.
سطح بعضی سیاره‌ها دارای برجستگی‌ها و شکل‌های خاصی است، به بچه‌ها یاد دهید تا با استفاده از ابزار حکاکی، این اشکال را روی سیاره‌هایی که درست کرده‌اند به وجود آورند. این کارها را هم ‌چنین در مورد خورشید انجام دهید. با استفاده از یک ابزار نوک تیز طرح‌هایی روی شکل خورشید به وجود آورید، هم چنین می‌توانید اشعه‌های خورشید را با استفاده از خلال‌های رنگی روی آن تصویر سازی کنید. در نهایت همه‌ی سیاراتی که درست شده است را به ترتیب کنار هم‌ دیگر قرار دهید، و برای این‌که خشک شوند، جلوی آفتاب بگذارید. حال شما و دانش آموزان‌تان یک منظومه‌ی شمسی دارید.

مدل سیاره‌ای با استفاده‌ از هنر آشپزی

مواد تشکیل دهنده‌ی پخت (بر پایه‌ی پخت شیرینی و کیک)
فوندان (خمیر متشکل از شکر و آب و خامه و غیره که روی نان شیرینی می‌مالند یا درون آن می‌گذارند)
قالب برش ستاره‌ای کیک
خلال دندان بزرگ
وردنه

دستور العمل

این پروژه نه تنها یک پروژه‌ی لذیذ و خوشمزه برای کودکان است، بلکه یک روش بسیار خوب و جذاب برای آموزش ستاره شناسی برای آن‌ها نیز هست. این پروژه را می‌توان برای گروه سنی هشت تا ده سال انجام داد. فقط یک روز قبل از آشپزی به بچه‌ها اطلاع رسانی کنید تا خودشان را برای سورپرایزی که برایشان فراهم شده است، آماده کنند، و اطلاعاتی از منظومه‌ی شمسی که در کتاب‌های درسی‌شان نوشته شده است را مرور کنند.
به آن‌ها کمک کنید تا نام سیارات و هم‌ چنین صور فلکی را به یاد بیاورند. البته سعی کنید که از شکل‌ها و تصاویر نیز استفاده کنید. برای روز بعد مقداری شیرینی آماده کنید و البته یک کیک بزرگ که برای همه‌ی دانش آموزان کافی باشد. مخلوط فوندان را نیز سر کلاس آماده کنید.
اولین کاری که باید انجام دهید این است که با استفاده از مخلوط فوندان توپ‌هایی شبیه سیاره در رنگ‌های مختلف ایجاد کنید، اندازه‌های آن‌ها را نیز با توجه به شکل‌هایی که در کتاب‌های درسی است تنظیم کنید. سیاره‌هایی را که ایجاد کرده‌اید را با استفاده از خلال دندان روی کیک بچسبانید. از دانش آموزان نیز بخواهید تا سیاره‌ها را با رنگ‌های خوراکی، رنگ آمیزی کنند.
بعد از این‌که کارتان با سیاره‌ها تمام شد، از بچه‌ها بخواهید که با استفاده از قالب‌های برش ستاره‌ای، ستاره‌هایی را با مخلوط فوندان ایجاد کنند، سپس شیرینی‌ها را با استفاده از این ستاره‌ها تزئين کنید، شما هم‌چنین می‌توانید، با افشاندن یک سری طعم دهنده‌ها، محصول نهایی‌تان را خوشمزه‌تر کنید. از بچه‌ها بخواهید که روی صندلی‌های خود بنشینند. از بچه‌ها نام تک تک سیاره‌هایی که روی کیک می‌بینند را بپرسید، و مطمئن شوید که بچه‌ها با دقت پاسخ می‌دهند.
هنگامی که آن‌ها با دقت و به درستی همه‌ی سؤالات مربوط به سیارات را پاسخ دادند، جایزه‌ی آن‌ها را با بریدن کیک و پخش کردن تکه‌های کیک، به آن‌ها بدهید. این پروژه را ادامه دهید، و از بچه‌ها بخواهید که در آینده کیک‌هایی که به شکل صور فلکی مورد علاقه‌شان است را آماده کنند، و به بهترین‌ها جایزه دهید. هم‌ چنین از بچه‌ها بخواهید تا کیک‌هایی که آماده کرده‌اند را به بچه‌های دیگر نیز نشان دهند و در مورد کیک‌شان به آن‌ها توضیح دهند، و در نهایت مشترکاً کیک‌های هم ‌دیگر را بخورند. این پروژه علاوه بر این که روحیه هم کاری و به اشتراک گذاری را در بچه‌ها زیاد می‌کند، باعث می‌شود اطلاعات زیادی نیز یاد بگیرند.
این گونه پروژه‌های علمی علاوه بر این‌که می‌تواند برای بچه‌ها سرگرم کننده باشد، می‌تواند حس خلاقیت و تخیل بچه‌ها را نیز پرورش دهد. هم ‌چنین کودکان با دامن زدن به سؤالات و چالش‌هایی که در این گونه کلاس‌ها برایشان پیش می‌آید، درک بهتری از جهان اطراف خود به دست می‌آورند. آزمایشات و پروژه‌هایی که به نظر ساده می‌رسند، کمک شایان توجهی به اطلاعات عمومی کودکان می‌کنند.