فعل و ضمیر مذکر برای خدا در قرآن

پرسش :

مگر خدا مرد است که در قرآن کریم برای او از فعل و ضمیر مذکر استفاده شده است؟

پاسخ :
در زبان عربی، استفاده از فعل و ضمیر مونث یا مذکر برای یک شیء همیشه به معنی زن یا مرد بودن ان چیز نیست؛ مثلاً عرب برای واژه شمس (خورشید) از فعل و ضمیر مؤنث استفاده می‌کند. آیا خورشید واقعاً مؤنث است؟ نه، قطعاً چنین نیست، اما دستور زبان عربی کلمه شمس (خورشید) را مؤنث می‌شمارد. کلمه‌ی قمر (ماه) هم در زبان عربی مذکر حساب می‌شود؛ یعنی برای ان، فعل و ضمیر ویژه‌ی مردها را به کار می‌برد در حالی که در باره‌ی این موجود آسمانی، نر و ماده بودن بی معناست.

همچنین عرب اعضای دوتایی بدن مثل ید(دست)، عین(چشم)، اذن (گوش) و رجل(پا) را مونث حساب می‌کند و اعضای تک بدن مثل رأس (سر)، لسان(زبان) و انف(بینی) را مذکر به شمار می‌آورد.

همچنین برای بعضی از کلمه‌ها هم از فعل و ضمیر مذکر و هم از فعل و ضمیر مؤنث استفاده می‌شود. همه‌ی اینها نشان می‌دهد که در زبان عربی استفاده از ضمیر و فعل مذکر یا مؤنث برای یک چیز همیشه به معنی مرد یا زن بودن آن نیست.

بنابراین نباید فکر کنیم که چون قرآن برای خدا از ضمیر مذکر استفاده می‌کند، پس او را مرد می‌شمارد. خیر، خدا خالق هستی است و مرد و زن بودن از ویژگی‌های بنده‌ها و مخلوقات اوست. بر اساس قواعد زبان عربی، اگر لفظی مربوط به یک موجود مؤنث نبود و ظاهر آن لفظ هم علامت الفاظ مؤنث (مثل حرف تا را نداشت) مذکر حساب می‌شود. لفظ الله (خدا) هم همین طور است و طبیعی است که برای او از فعل و ضمیر مذکر استفاده شود.

منبع: هفتاد پرسش و پاسخ درباره‌ خدا، غلامرضا حیدری ابهری، تهران: انتشارات قدیانی، چاپ دوم، 1392.