آیا خلقت پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) به خاطر وجود حضرت زهرا (س) بود؟
پرسش :
در بعضی از کتاب‌ها آمد است: "تمام خلقت به خاطر پیامبر صلی الله علیه و آله بود و آفرینش پیامبر صلی الله علیه و آله به خاطر حضرت فاطمه سلام الله علیها است. اگر فاطمه سلام الله علیها نبود، پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام خلق نمی‌شدند" آیا این درست است؟ اگر درست است، پس حضرت زهرا سلام الله علیها بر پیامبر برتری دارد؟
پاسخ :
فاطمه زهرا سلام الله علیها سیده زنان، و دریای بی کران دانش، آینه کمال، نمونه عینی خلوص در بندگی جلوه تمام و کمال اسماء اللّه، و تجلی لطف بی کران خداوند است. زهرای اطهر سلام‌الله‌علیها دارای مقامی است که برای احدی غیر از حضرات معصومین علیهم السلام قابل درک نیست، و آن مقام شامخ عصمت و ولایت کلیه است.
مطلبی که در سؤال مطرح شده، در کتاب "فاطمه بهجة قلب المصطفی" آمده است: "عن اللّه تبارک و تعالی: یا أحمد، لولاک لما خلقتُ الافلاک و لولا علی لما خلقتُک و لو لا فاطمه لما خلقتکما؛[۱] أی احمد، اگر تو نبودی، افلاک را خلق نمی‌کردم، و اگر علی نبود، تورا خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود، شما را خلق نمی‌کردم"
توجیه این حدیث قدسی (البته این حدیث به این عبارت در کتب معتبر نیامده) این است که فلسفه آفرینش، رسیدن فیض و رحمت کامل به موجودات است و تنها انسان کامل است که شایستگی در یافت کامل‌ترین فیض الهی را دارد. از آن جای که وجود مقدس فاطمه سلام الله علیها سر چشمه و منشأ وجود یازده امام معصوم است، در این حدیث قدسی محور قرار گرفته است، یعنی اگر فاطمه سلام الله علیها نبود، هدف از خلقت که وجود انسان کامل و خلیفه و حجت الهی روی زمین تا ابد است حاصل نمی‌شد و این به معنی برتری حضرت زهرا سلام الله علیها از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله نمی‌باشد، بلکه بدین معنی است که ادامه انوار مقدس معصومین علیهم السلام به وسیلة دخت گرامی پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله است.
به عبارت دیگر: غایت خلقت، انوار پاک چهارده معصوم علیهم السلام است و همه این بزرگواران نَفس و نور واحد هستند، چنان که در آیه مباهله،[۲] خدا از علی علیه السلام به عنوان نفس نبی صلّی الله علیه و آله یاد کرده است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: "خدا من، علی، فاطمه، حسن وحسین را از یک نور آفرید". [۳] لیکن چون فاطمه واسطه فیض یازده اختر آسمان ولایت و امامت است، خدا خطاب به حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله فرموده: "اگر فاطمه نبود، شما را خلق نمی‌کردم" زیرا آن جریان نور مقدس پیامبر از طریق فاطمه ادامه یافته و تا قیام قیامت بر قرار و ثابت است و فاطمه سلام الله علیها وحدت بخش انوار پاک و مرکز دایره وجود است.
و از آنجا که هدف رسالت، هدایت بشر و به کمال رساندن انسان‌ها است و تلاش پیامبر صلّی الله علیه و آله و رسالت او جز با استمرار امامت ممکن نبود و حلقه اتصال میان نبوت و امامت، فاطمه زهرا سلام الله علیها بود، اینها هدف نهایی خلقت هستند و وجود آنان به خلقت معنا می‌دهد.
براساس روایات، چهارده معصوم علیهم السلام همه "یک نور"اند.[۴] یعنی، آنان در مقام وحدت نوری، کثرتی ندارند تا یکی اول و دیگری دوم باشد. این که در زیارت جامعه می خوانیم: "وان ارواحکم و طینتکم واحده"[۵]؛ اشاره به همین حقیقت دارد که چهارده معصوم علیهم السلام "یک نور"اند و در این جهت با هم اتحاد دارند.
از این رو این که در بعضی از روایات، اولین مخلوق نور حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و در پارهای روایات نور رسول خدا صلّی الله علیه و آله و ائمه هدا علیهم السلام مطرح شده است؛[۶] نباید پنداشت که این روایات بر کثرت و غیریت این انوار، دلالت دارد. امام باقر علیه السلام میفرماید:
"یا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ أَوَّلَ مَا خَلَقَ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عِتْرَتَهُ الْهُدَاةَ الْمُهْتَدِینَ فَکانُوا أَشْبَاحَ نُورٍ بَینَ یدَی اللَّهِ قُلْتُ وَ مَا الْأَشْبَاحُ قَالَ ظِلُّ النُّورِ أَبْدَانٌ نُورَانِیةٌ بِلَا أَرْوَاحٍ وَ کانَ مُؤَیداً بِرُوحٍ وَاحِدٍ وَ هِی رُوحُ الْقُدس"[۷]
ای جابر! اول مخلوقی که خداوند خلق فرمود، محمد و عترت هدایت شده آن حضرت بودند. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر میگوید: به حضرت عرض کردم، اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدنهای نوری بدون روح که مؤید به یک روح یگانه و واحد بودند و آن روح القدس بود...".
این روایت، به روشنی حکایتگر این حقیقت است که روح آنها در عین این که یک حقیقت و موجود واحد است، حقیقت همه چهارده معصوم است؛ یعنی، هم حقیقت رسول الله صلّی الله علیه و آله است و هم حقیقت تک تک اهلبیت آن حضرت و در عین یکی بودن، متعدد هم هستند و همه، ظهورات روح واحد و حقیقت واحد می باشند. این روایت، با صراحت کامل میفرماید: آنان ابدان نوری بودند که ارواح متعدد نداشتند؛ بلکه مؤید به یک روح بودند و آن عبارت است از "روح القدس" و به روشنی به این نکته اشاره دارد که حقیقت روح و جان همه، یکی بود و ظهورات (که ابدان نوری و یا اشباح نوری اند) متعدد بود.
بر این اساس، روایتی که مطرح فرمودید، دلالت ندارد بر این که عدم خلق جهان، به صورت انحصاری، متوقف بر حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها باشد؛ بلکه از آن جا که همه چهارده معصوم، "نور واحد"اند، این روایت اشاره به همان حقیقت نوری دارد که آنان در آن وحدت دارند.
به عبارت دیگر، هر چند در این حدیث، به ظاهر به نور (روحی و بدنی) حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها اشاره شده است؛ ولی به دلیل وحدت نوری چهارده معصوم، گویا این حدیث می خواهد بگوید: اگر شما چهارده معصوم نبودید، جهان را خلق نمیکردیم. به بیان سوم، ظاهر این روایت خطاب به آن دو عزیز است؛ ولی به دلیل وحدت آن دو با دوازده معصوم دیگر، مقصود حقیقتی است که همه آنان در آن اتحاد داشته و هیچ گونه تعداد کثرتی ندارند تا بحث رتبه و تقدم و تأخر پیش آید.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. احمد رحمانی همدانی، الفاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی،موسسه البدر، طبعه الاولی، ۱۳۶۹ ه ش ، ص۹، به نقل از کشف اللئالی، صاحب بن عبدالوهاب بن العرندس.
[۲]. آل عمران (۳)، آیه ۶۱.
[۳]. علامه مجلسى، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، ۱۴۰۴ هجرى قمری ، ج ۲۷، ص ۱۳۱.
[۴]. همان، ج ۳۶، ص ۲۸۱.
[۵]. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان زیارت جامعه کبیره.
[۶]. علامه مجلسى، بحارالانوار، ج ۱، ص ۹۷.
[۷]. همان، ج ۱۵ ، ص ۲.
منبع: www.soalcity.ir
فاطمه زهرا سلام الله علیها سیده زنان، و دریای بی کران دانش، آینه کمال، نمونه عینی خلوص در بندگی جلوه تمام و کمال اسماء اللّه، و تجلی لطف بی کران خداوند است. زهرای اطهر سلام‌الله‌علیها دارای مقامی است که برای احدی غیر از حضرات معصومین علیهم السلام قابل درک نیست، و آن مقام شامخ عصمت و ولایت کلیه است.
مطلبی که در سؤال مطرح شده، در کتاب "فاطمه بهجة قلب المصطفی" آمده است: "عن اللّه تبارک و تعالی: یا أحمد، لولاک لما خلقتُ الافلاک و لولا علی لما خلقتُک و لو لا فاطمه لما خلقتکما؛[۱] أی احمد، اگر تو نبودی، افلاک را خلق نمی‌کردم، و اگر علی نبود، تورا خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود، شما را خلق نمی‌کردم"
توجیه این حدیث قدسی (البته این حدیث به این عبارت در کتب معتبر نیامده) این است که فلسفه آفرینش، رسیدن فیض و رحمت کامل به موجودات است و تنها انسان کامل است که شایستگی در یافت کامل‌ترین فیض الهی را دارد. از آن جای که وجود مقدس فاطمه سلام الله علیها سر چشمه و منشأ وجود یازده امام معصوم است، در این حدیث قدسی محور قرار گرفته است، یعنی اگر فاطمه سلام الله علیها نبود، هدف از خلقت که وجود انسان کامل و خلیفه و حجت الهی روی زمین تا ابد است حاصل نمی‌شد و این به معنی برتری حضرت زهرا سلام الله علیها از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله نمی‌باشد، بلکه بدین معنی است که ادامه انوار مقدس معصومین علیهم السلام به وسیلة دخت گرامی پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله است.
به عبارت دیگر: غایت خلقت، انوار پاک چهارده معصوم علیهم السلام است و همه این بزرگواران نَفس و نور واحد هستند، چنان که در آیه مباهله،[۲] خدا از علی علیه السلام به عنوان نفس نبی صلّی الله علیه و آله یاد کرده است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: "خدا من، علی، فاطمه، حسن وحسین را از یک نور آفرید". [۳] لیکن چون فاطمه واسطه فیض یازده اختر آسمان ولایت و امامت است، خدا خطاب به حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله فرموده: "اگر فاطمه نبود، شما را خلق نمی‌کردم" زیرا آن جریان نور مقدس پیامبر از طریق فاطمه ادامه یافته و تا قیام قیامت بر قرار و ثابت است و فاطمه سلام الله علیها وحدت بخش انوار پاک و مرکز دایره وجود است.
و از آنجا که هدف رسالت، هدایت بشر و به کمال رساندن انسان‌ها است و تلاش پیامبر صلّی الله علیه و آله و رسالت او جز با استمرار امامت ممکن نبود و حلقه اتصال میان نبوت و امامت، فاطمه زهرا سلام الله علیها بود، اینها هدف نهایی خلقت هستند و وجود آنان به خلقت معنا می‌دهد.
براساس روایات، چهارده معصوم علیهم السلام همه "یک نور"اند.[۴] یعنی، آنان در مقام وحدت نوری، کثرتی ندارند تا یکی اول و دیگری دوم باشد. این که در زیارت جامعه می خوانیم: "وان ارواحکم و طینتکم واحده"[۵]؛ اشاره به همین حقیقت دارد که چهارده معصوم علیهم السلام "یک نور"اند و در این جهت با هم اتحاد دارند.
از این رو این که در بعضی از روایات، اولین مخلوق نور حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله و در پارهای روایات نور رسول خدا صلّی الله علیه و آله و ائمه هدا علیهم السلام مطرح شده است؛[۶] نباید پنداشت که این روایات بر کثرت و غیریت این انوار، دلالت دارد. امام باقر علیه السلام میفرماید:
"یا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ أَوَّلَ مَا خَلَقَ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عِتْرَتَهُ الْهُدَاةَ الْمُهْتَدِینَ فَکانُوا أَشْبَاحَ نُورٍ بَینَ یدَی اللَّهِ قُلْتُ وَ مَا الْأَشْبَاحُ قَالَ ظِلُّ النُّورِ أَبْدَانٌ نُورَانِیةٌ بِلَا أَرْوَاحٍ وَ کانَ مُؤَیداً بِرُوحٍ وَاحِدٍ وَ هِی رُوحُ الْقُدس"[۷]
ای جابر! اول مخلوقی که خداوند خلق فرمود، محمد و عترت هدایت شده آن حضرت بودند. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر میگوید: به حضرت عرض کردم، اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدنهای نوری بدون روح که مؤید به یک روح یگانه و واحد بودند و آن روح القدس بود...".
این روایت، به روشنی حکایتگر این حقیقت است که روح آنها در عین این که یک حقیقت و موجود واحد است، حقیقت همه چهارده معصوم است؛ یعنی، هم حقیقت رسول الله صلّی الله علیه و آله است و هم حقیقت تک تک اهلبیت آن حضرت و در عین یکی بودن، متعدد هم هستند و همه، ظهورات روح واحد و حقیقت واحد می باشند. این روایت، با صراحت کامل میفرماید: آنان ابدان نوری بودند که ارواح متعدد نداشتند؛ بلکه مؤید به یک روح بودند و آن عبارت است از "روح القدس" و به روشنی به این نکته اشاره دارد که حقیقت روح و جان همه، یکی بود و ظهورات (که ابدان نوری و یا اشباح نوری اند) متعدد بود.
بر این اساس، روایتی که مطرح فرمودید، دلالت ندارد بر این که عدم خلق جهان، به صورت انحصاری، متوقف بر حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها باشد؛ بلکه از آن جا که همه چهارده معصوم، "نور واحد"اند، این روایت اشاره به همان حقیقت نوری دارد که آنان در آن وحدت دارند.
به عبارت دیگر، هر چند در این حدیث، به ظاهر به نور (روحی و بدنی) حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها اشاره شده است؛ ولی به دلیل وحدت نوری چهارده معصوم، گویا این حدیث می خواهد بگوید: اگر شما چهارده معصوم نبودید، جهان را خلق نمیکردیم. به بیان سوم، ظاهر این روایت خطاب به آن دو عزیز است؛ ولی به دلیل وحدت آن دو با دوازده معصوم دیگر، مقصود حقیقتی است که همه آنان در آن اتحاد داشته و هیچ گونه تعداد کثرتی ندارند تا بحث رتبه و تقدم و تأخر پیش آید.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. احمد رحمانی همدانی، الفاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفی،موسسه البدر، طبعه الاولی، ۱۳۶۹ ه ش ، ص۹، به نقل از کشف اللئالی، صاحب بن عبدالوهاب بن العرندس.
[۲]. آل عمران (۳)، آیه ۶۱.
[۳]. علامه مجلسى، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء بیروت - لبنان، ۱۴۰۴ هجرى قمری ، ج ۲۷، ص ۱۳۱.
[۴]. همان، ج ۳۶، ص ۲۸۱.
[۵]. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان زیارت جامعه کبیره.
[۶]. علامه مجلسى، بحارالانوار، ج ۱، ص ۹۷.
[۷]. همان، ج ۱۵ ، ص ۲.
منبع: www.soalcity.ir
