الگوگیری از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
پرسش :
چگونه می‌توان زندگی و الگوهای رفتاری حضرت زهرا را بر زندگی و مسائل امروزمان تطبیق کرد؛ با آنکه ایشان در بیش از 14 قرن پیش می‌زیسته‌اند؟!
پاسخ :
آنچه در درس آموزی از سیرت فاطمه زهرا و دیگر امامان برای امروز ما ضروروی و راهگشا است، قالب‌های جزئی رفتاری و بازسازی شرایط 14 قرن پیش نیست؛ بلکه آموختن اصول ارزش‌های معنوی و اخلاقی و الگوهای کلان رفتاری در مواجهه با مسائل زندگی است. بازسازی شرایط آن دوران و تلاش برای اجرای ریز ریز رفتارهای آن بزرگواران، نه شدنی است و نه اگر شدنی باشد، سودمند است. پیروان آن انسان‌های وارسته و از خود رسته، باید درباره جهان بینی، نظام ارزشی و الگوهای رفتاری آنان به دقت و درایت بیاندیشند و برای مسائل امروزشان درس بگیرند و راه بپیمایند. در ادامه به برخی از ابعاد و اصول زندگی حضرت زهرا اشارات می‌رود که یقینا برای همه انسان‌ها، خصوصا زنان، درس‌ها و نکته‌ها در خود دارد.
تعاون بر تقوا و نیکى رکن اصلی زندگى مشترک على و فاطمه علیها السلام بود و شاید یکى از بهترین و شکوهمندترین نشانه‌هاى آن این است که زهرا در طول زندگى پر فراز و نشیب خود با على هیچگاه از وى تقاضایى ننمود که اجابت آن براى على مشکل و موجب اذیّت وى باشد. لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته‌هایى است که معمولاً هرزنى به خود اجازه مى‌دهد که از همسر خویش درخواست نماید؛ امّا زهرا علیها السلام هرگز همسرش را براى تهیه این نوع خواسته‌ها به زحمت نینداخت!
هر مکتبى به اندازه شناخت درستى که از انسان دارد، در نظام تربیتى خود، به توفیقاتى دست مى‌یابد و چون دین اسلام کامل‌ترین و واقع‌بینانه ترین شناخت را از انسان معرفی کرده است، بیشترین توفیق را در نقشه تربیتی انسان‌ها به دست داده است. روش تربیتى و اخلاقى حضرت فاطمه علیها السلام بهترین شیوه، و تجربه براى ساختن نسلى پاک و سعادتمند است. از این رو جا ان است که پیروان و ارادتمندان ان بانو با به کار بستن شیوه‌ها و ظرایف تربیتى آن حضرت در رشد و تربیت نسلى پاک، و پیشرو همت کرده، سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود را بسازند.
روح انسان به محبت و عطوفت نیازمند است و با محبت و عطوفت رشد کرده و بالنده می‌شود. کودکان محروم از محبت و توجه مثبت، به کمبودها و مشکلات روانى فراوانی، گرفتار می‌شوند.
فاطمه علیها السلام که خود از سرچشمه محبت و عطوفت پدر سیراب گشته، قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان بود و مادری و همسری را به زیباترین صورت متبلور ساخت.
از جمله مواردى که در شیوه تربیت حضرت زهرا جایگاه ویژه داشت، تحرک و بازى با کودکان بود. این فعالیت و تکاپو مقدارى براى سلامتى و رشد مناسب کودک، ضرورى است که حتى براى تشویق آن‌ها به تحرک و بازى، بزرگ‌ترها نیز باید به بازى و جست و خیز تن دهند. نقل است که حضرت زهرا علیها السلام با فرزندش امام حسن مجتبى علیه السلام بازى مى‌کرد و او را بالا و پایین مى‌انداخت و برایش ترانه می‌کرد: «پسرم حسن! مانند پدرت باش، ریسمان ستم را از حق برکن، خداى صاحب نعمتها را پرستش کن، و هیچ گاه با ستمکاران و تجاوزکاران دوستى مکن!»
همچنین نقل است که وقتى فرزندش حسین علیه السلام را به بازى مى‌گرفت، اینگونه مى‌سرود: «تو به پدرم (پیامبر) شبیهى و به پدرت على شباهت ندارى!» و اینگونه با علی هم سر به سر شوخی می‌کرد و بر لبان علی تبسّم می‌نشاند![2]
بانوى بزرگ اسلام، زجر تبلیغ و رنج تعلیم و تربیت را تحمل می‌کرد و چون مشعلى فروزان در راه هدایت جامعه، نورافشانى نموده و به دل و جان مردم گرمى می‌بخشید و پاسدارى از ارزش‌ها و مفاخر اصیل اسلامی، مبارزه پیگیر با بدعت‌ها، جهل‌ها، کجروى‌ها و رکود جامعه خط مشى اصلی مجاهدت او بود. فاطمه علیها السلام از کودکى با مردم همدم و همدرد بود و با آنان صمیمانه و عالمانه رفتار می‌کرد.
نقل است که زنى به خدمت حضرت زهرا علیها السلام رسید و عرض کرد: مادر پیر و ناتوانى دارم که در نماز بسیار اشتباه مى‌کند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم که چگونه نماز بخواند؟
فاطمه علیها السلام فرمود: هرچه مى‌خواهى بپرس! زن سؤالات خود را مطرح کرد، تا به ده سؤال رسید و فاطمه علیها السلام با روى گشاده پاسخ می‌داد.
زن از زیادى پرسش خود، شرمنده شد و گفت: شما را بیش از این زحمت نمى‌دهم.
فاطمه علیها السلام با خنده گفت باز هم بپرس. آن گاه براى تقویت روحیه او چنین فرمود: اگر به کسى کارى واگذار کنند، براى مثال از او بخواهند که بار سنگینى را به ارتفاع بلندى حمل کند و در برابر آن صد هزار دینار جایزه دهند، آیا او احساس خستگى مى‌کند؟
زن پاسخ داد: نه!
فاطمه علیها السلام فرمود: من در مقابل هرپرسشى که پاسخ مى‌گویم از خدا پاداشى به مراتب بیش از آن دریافت مى‌کنم و هرگز از پاسخ گفتن خسته نمى‌شوم! از رسول خدا صلّى الله علیه و آله شنیدم که روز قیامت دانشمندان اسلام در برابر خدا حاضر مى‌شوند و به اندازه علم و تلاش و کوششى که در راه آموزش و هدایت مردم داشته‌اند، از خداوند پاداش مى‌گیرند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، من منشورات الحکمة الاسلامیه، ج 43، ص117.
[2]. انصارى، عذرا، جلوه هاى رفتارى حضرت زهرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، ص 39.
منبع: اندیشه قم
مقدمه
بررسى ابعاد زندگى بانوى بزرگ اسلام، حضرت صدیقه کبرى فاطمه زهرا علیها السلام موضوعى نیست که در یک پاسخ بگنجد و یا از عهده یک نفر برآید. حقیقت و ارزش وجودى آن بزرگوار را کسى جز خداى متعالى و اولیاء خاص او صلوات اللّه علیهم نمى‌داند؛ اما با این همه مگر نه این است که خاندان نبوت، هادیان مردمان‌اند و زندگى و کلام‌شان حجت و الگوى انسان‌ها است؛ پس شناخت و بهره گرفتن از هدایت آنان در حدّ امکان، وظیفه‌اى است که سخت به فهم آن نیازمندیم.آنچه در درس آموزی از سیرت فاطمه زهرا و دیگر امامان برای امروز ما ضروروی و راهگشا است، قالب‌های جزئی رفتاری و بازسازی شرایط 14 قرن پیش نیست؛ بلکه آموختن اصول ارزش‌های معنوی و اخلاقی و الگوهای کلان رفتاری در مواجهه با مسائل زندگی است. بازسازی شرایط آن دوران و تلاش برای اجرای ریز ریز رفتارهای آن بزرگواران، نه شدنی است و نه اگر شدنی باشد، سودمند است. پیروان آن انسان‌های وارسته و از خود رسته، باید درباره جهان بینی، نظام ارزشی و الگوهای رفتاری آنان به دقت و درایت بیاندیشند و برای مسائل امروزشان درس بگیرند و راه بپیمایند. در ادامه به برخی از ابعاد و اصول زندگی حضرت زهرا اشارات می‌رود که یقینا برای همه انسان‌ها، خصوصا زنان، درس‌ها و نکته‌ها در خود دارد.
الف: رفتار با همسر:
فاطمه را می نگریم از لحظه امدن به خانه ساده و گلین اما پر از هیجان و احساس و صمیمیت على علیه السلام تا آخرین روز زیستن در آن، بر سر پیمان خود با همسر بود. این لحظات از فرازهاى برجسته زندگى فاطمه علیها السلام است. پاسخ صریح و زیباى على علیه السلام به پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در فرداى روز عروسى، مؤیدى بر شخصیت فرهیخته زهرا است؛ على در پاسخ کوتاه و عمیق خود همه حرف‌ها را زد: «نعم العون علی طاعه الله»: فاطمه را بهترین یار و مددکار بر طاعت خداوند یافتم! آن گاه که پیامبر صلّی الله علیه و آله از او پرسید: «فاطمه را چگونه زنی یافتی؟»[1] و هنگامى که پیامبر همین را از فاطمه علیها السلام پرسید، پاسخ شنید که: «خَیْرُ بَعْل»: بهترین شوهر است! که حکایت از کمال رضایت و خشنودى زهرا از علی دارد.تعاون بر تقوا و نیکى رکن اصلی زندگى مشترک على و فاطمه علیها السلام بود و شاید یکى از بهترین و شکوهمندترین نشانه‌هاى آن این است که زهرا در طول زندگى پر فراز و نشیب خود با على هیچگاه از وى تقاضایى ننمود که اجابت آن براى على مشکل و موجب اذیّت وى باشد. لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته‌هایى است که معمولاً هرزنى به خود اجازه مى‌دهد که از همسر خویش درخواست نماید؛ امّا زهرا علیها السلام هرگز همسرش را براى تهیه این نوع خواسته‌ها به زحمت نینداخت!
ب: رفتار با فرزند:
با کمى دقت در برخوردهای عاطفى و منطقى حضرت زهرا در مى‌یابیم که آن بانوى بزرگوار، در ساختن روح و شخصیت فرزندان گرامى‌اش از روش‌های ظریف و دقیقی استفاده کرده است، که بسیارى از آن‌ها در حال حاضر، میان روان‌شناسان به نتایج مثبت آن باور دارند. توفیق بى‌نظیر فاطمه علیها السلام در تربیت کودکانش از معرفت عمیق و صحیح او به معارف اسلام در مورد انسان برمی‌خیزد.هر مکتبى به اندازه شناخت درستى که از انسان دارد، در نظام تربیتى خود، به توفیقاتى دست مى‌یابد و چون دین اسلام کامل‌ترین و واقع‌بینانه ترین شناخت را از انسان معرفی کرده است، بیشترین توفیق را در نقشه تربیتی انسان‌ها به دست داده است. روش تربیتى و اخلاقى حضرت فاطمه علیها السلام بهترین شیوه، و تجربه براى ساختن نسلى پاک و سعادتمند است. از این رو جا ان است که پیروان و ارادتمندان ان بانو با به کار بستن شیوه‌ها و ظرایف تربیتى آن حضرت در رشد و تربیت نسلى پاک، و پیشرو همت کرده، سعادت دنیا و آخرت فرزندان خود را بسازند.
روح انسان به محبت و عطوفت نیازمند است و با محبت و عطوفت رشد کرده و بالنده می‌شود. کودکان محروم از محبت و توجه مثبت، به کمبودها و مشکلات روانى فراوانی، گرفتار می‌شوند.
فاطمه علیها السلام که خود از سرچشمه محبت و عطوفت پدر سیراب گشته، قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان بود و مادری و همسری را به زیباترین صورت متبلور ساخت.
از جمله مواردى که در شیوه تربیت حضرت زهرا جایگاه ویژه داشت، تحرک و بازى با کودکان بود. این فعالیت و تکاپو مقدارى براى سلامتى و رشد مناسب کودک، ضرورى است که حتى براى تشویق آن‌ها به تحرک و بازى، بزرگ‌ترها نیز باید به بازى و جست و خیز تن دهند. نقل است که حضرت زهرا علیها السلام با فرزندش امام حسن مجتبى علیه السلام بازى مى‌کرد و او را بالا و پایین مى‌انداخت و برایش ترانه می‌کرد: «پسرم حسن! مانند پدرت باش، ریسمان ستم را از حق برکن، خداى صاحب نعمتها را پرستش کن، و هیچ گاه با ستمکاران و تجاوزکاران دوستى مکن!»
همچنین نقل است که وقتى فرزندش حسین علیه السلام را به بازى مى‌گرفت، اینگونه مى‌سرود: «تو به پدرم (پیامبر) شبیهى و به پدرت على شباهت ندارى!» و اینگونه با علی هم سر به سر شوخی می‌کرد و بر لبان علی تبسّم می‌نشاند![2]
ج: رفتار با مردم:
نقش آفرینى‌هاى درخشان فاطمه در بالابردن فرهنگ سیاسی جامعه، رشد فکر و اندیشه مردم و رفع مشکلات و شبهات آنان از فرازهای برجسته شکوهمند زندگی او است. در مسائل ساده گرفته (یاری فقیران)، تا پیچیده‌ترین مشکلات (حضور در پشت جبهه) فاطمه علیها السلام را در صحنه می‌بینیم و این میسّر نبود، مگر با احاطه علمى، قوت فکرى و همت بلند او.بانوى بزرگ اسلام، زجر تبلیغ و رنج تعلیم و تربیت را تحمل می‌کرد و چون مشعلى فروزان در راه هدایت جامعه، نورافشانى نموده و به دل و جان مردم گرمى می‌بخشید و پاسدارى از ارزش‌ها و مفاخر اصیل اسلامی، مبارزه پیگیر با بدعت‌ها، جهل‌ها، کجروى‌ها و رکود جامعه خط مشى اصلی مجاهدت او بود. فاطمه علیها السلام از کودکى با مردم همدم و همدرد بود و با آنان صمیمانه و عالمانه رفتار می‌کرد.
نقل است که زنى به خدمت حضرت زهرا علیها السلام رسید و عرض کرد: مادر پیر و ناتوانى دارم که در نماز بسیار اشتباه مى‌کند، مرا فرستاده تا از شما بپرسم که چگونه نماز بخواند؟
فاطمه علیها السلام فرمود: هرچه مى‌خواهى بپرس! زن سؤالات خود را مطرح کرد، تا به ده سؤال رسید و فاطمه علیها السلام با روى گشاده پاسخ می‌داد.
زن از زیادى پرسش خود، شرمنده شد و گفت: شما را بیش از این زحمت نمى‌دهم.
فاطمه علیها السلام با خنده گفت باز هم بپرس. آن گاه براى تقویت روحیه او چنین فرمود: اگر به کسى کارى واگذار کنند، براى مثال از او بخواهند که بار سنگینى را به ارتفاع بلندى حمل کند و در برابر آن صد هزار دینار جایزه دهند، آیا او احساس خستگى مى‌کند؟
زن پاسخ داد: نه!
فاطمه علیها السلام فرمود: من در مقابل هرپرسشى که پاسخ مى‌گویم از خدا پاداشى به مراتب بیش از آن دریافت مى‌کنم و هرگز از پاسخ گفتن خسته نمى‌شوم! از رسول خدا صلّى الله علیه و آله شنیدم که روز قیامت دانشمندان اسلام در برابر خدا حاضر مى‌شوند و به اندازه علم و تلاش و کوششى که در راه آموزش و هدایت مردم داشته‌اند، از خداوند پاداش مى‌گیرند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، من منشورات الحکمة الاسلامیه، ج 43، ص117.
[2]. انصارى، عذرا، جلوه هاى رفتارى حضرت زهرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامى، ص 39.
منبع: اندیشه قم
