تفاوت میان سیاست‌گذاری با دیپلماسی
پرسش :
تعریف صحیح از سیاست خارجی چیست و چه تفاوتی میان سیاست‌گذاری با دیپلماسی وجود دارد؟
پاسخ :
در تعریف علمی، به مجموعه‌ی سیاست‌هایی که یک کشور در روابط خارجی و ارتباط با کشورهای دیگر دنبال می‌کند سیاست خارجی می‌گویند. درواقع یک نوع پالس و روند سیاست‌گذاری را طی می‌کند. در حوزه‌ی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل به اجرای سیاست خارجی "دیپلماسی" می‌گوییم؛ یعنی دیپلماسی یک امر اجرایی است، ولی سیاست خارجی یک امر سیاستی و خط‌مشی‌گذاری است. از این جهت برای تعیین سیاست خارجی لازم است که یک روند سیاست‌گذاری شکل بگیرد.
این روند سیاست‌گذاری در هر کشوری مسیر خاص خودش را دارد؛ یعنی با اقتضاء شرایطش تصمیم می‌گیرد که در مواجهه با کشورهای دیگر چگونه برخورد کند. شرایط هر کشور، از جهات اقتصادی، نظامی، ارتباطات خارجی و دیپلماتیک، امنیتی و سیاسی داخلی آن کشور در نحوه‌ی تعیین سیاست خارجی تأثیر می‌گذارد؛ از همین جهت در کشورهای مختلف معمولاً اجرای تعیین سیاست خارجی در شوراهای بالادستی صورت می‌پذیرد. این مدل شورای عالی امنیت ملی یا شورای امنیت ملی در کشورهای مختلفی مثل آمریکا و ژاپن وجود دارد و در قانون اساسی ما هم در اصل ۱۷۷ به آن اشاره شده است.
طبق قانون اساسی، مصوبات شورای عالی امنیت ملی -که رییس جمهور رئیس آن است و بالاترین رأی را در کشور پس از تأیید رهبر معظم انقلاب کسب می‌کند- لازم الاجراست. پروسه‌ی تصمیم‌گیری در شورای عالی امنیت ملی هم به شکلی صورت می‌گیرد که افراد مختلف (رئیس‌جمهور، فرمانده عالی رتبه‌ی نظامی، نمایندگان رهبر معظم انقلاب و وزرای مربوطه) در این جمع با توجه به حوزه‌های تخصصی خودشان حضور دارند و آنجا موضوعات مختلف، نحوه‌ی مواجهه‌ی سیاست خارجی در مورد کشوری خاص یا منطقه‌ای خاص را مورد بحث قرار می‌دهند و در نهایت سیاست تدوین و جمع‌بندی و خدمت رهبر معظم انقلاب ارسال می‌شود و بعد از تأیید ایشان برای همه‌ی دستگاه‌های کشور لازم الاجرا می‌شود. این روند سیاست‌گذاری در کشور ماست.
امّا تفاوتی که بین سیاست خارجی و دیپلماسی ما در روابط بین‌الملل هست اینکه سیاست خارجی باید جایی اجرا شود. بخش‌هایی از آن که اجرا می‌شود، در حوزه‌ی ارتباطات خارجی دیپلماسی می‌گوییم که اقتضائات اجرایی دارد. مهم‌ترین دستگاه اجرای دیپلماسی هم وزارت امور خارجه است. وزارت خارجه هم جزیی از پروسه‌ی تصمیم‌سازی برای تعیین سیاست خارجه‌ی کشور است، هم به‌دلیل شأن دیده‌بانی که دارد، -حضور سفارتخانه‌ها، سفرا و دیپلمات‌ها در کشورهای مختلف- اطلاعات میدانی را به مراکز تصمیم‌گیری منتقل می‌کند. در کشور ما این اطلاعات خاص که در تصمیم‌گیری‌ها تأثیر می‌گذارد از طریق وزارت خارجه به دبیرخانه‌ی شورای عالی امنیت ملی منتقل می‌شود و از طریق دبیرخانه به تناسب اهمیت موضوع در دستور کار شورای عالی امنیت ملی قرار می‌گیرد.
منبع: khamenei.ir
پاسخ از آقای دکتر ابوالفضل عمویی، دکتری روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل شرق آسیا:
در تعریف علمی، به مجموعه‌ی سیاست‌هایی که یک کشور در روابط خارجی و ارتباط با کشورهای دیگر دنبال می‌کند سیاست خارجی می‌گویند. درواقع یک نوع پالس و روند سیاست‌گذاری را طی می‌کند. در حوزه‌ی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل به اجرای سیاست خارجی "دیپلماسی" می‌گوییم؛ یعنی دیپلماسی یک امر اجرایی است، ولی سیاست خارجی یک امر سیاستی و خط‌مشی‌گذاری است. از این جهت برای تعیین سیاست خارجی لازم است که یک روند سیاست‌گذاری شکل بگیرد.
این روند سیاست‌گذاری در هر کشوری مسیر خاص خودش را دارد؛ یعنی با اقتضاء شرایطش تصمیم می‌گیرد که در مواجهه با کشورهای دیگر چگونه برخورد کند. شرایط هر کشور، از جهات اقتصادی، نظامی، ارتباطات خارجی و دیپلماتیک، امنیتی و سیاسی داخلی آن کشور در نحوه‌ی تعیین سیاست خارجی تأثیر می‌گذارد؛ از همین جهت در کشورهای مختلف معمولاً اجرای تعیین سیاست خارجی در شوراهای بالادستی صورت می‌پذیرد. این مدل شورای عالی امنیت ملی یا شورای امنیت ملی در کشورهای مختلفی مثل آمریکا و ژاپن وجود دارد و در قانون اساسی ما هم در اصل ۱۷۷ به آن اشاره شده است.
طبق قانون اساسی، مصوبات شورای عالی امنیت ملی -که رییس جمهور رئیس آن است و بالاترین رأی را در کشور پس از تأیید رهبر معظم انقلاب کسب می‌کند- لازم الاجراست. پروسه‌ی تصمیم‌گیری در شورای عالی امنیت ملی هم به شکلی صورت می‌گیرد که افراد مختلف (رئیس‌جمهور، فرمانده عالی رتبه‌ی نظامی، نمایندگان رهبر معظم انقلاب و وزرای مربوطه) در این جمع با توجه به حوزه‌های تخصصی خودشان حضور دارند و آنجا موضوعات مختلف، نحوه‌ی مواجهه‌ی سیاست خارجی در مورد کشوری خاص یا منطقه‌ای خاص را مورد بحث قرار می‌دهند و در نهایت سیاست تدوین و جمع‌بندی و خدمت رهبر معظم انقلاب ارسال می‌شود و بعد از تأیید ایشان برای همه‌ی دستگاه‌های کشور لازم الاجرا می‌شود. این روند سیاست‌گذاری در کشور ماست.
امّا تفاوتی که بین سیاست خارجی و دیپلماسی ما در روابط بین‌الملل هست اینکه سیاست خارجی باید جایی اجرا شود. بخش‌هایی از آن که اجرا می‌شود، در حوزه‌ی ارتباطات خارجی دیپلماسی می‌گوییم که اقتضائات اجرایی دارد. مهم‌ترین دستگاه اجرای دیپلماسی هم وزارت امور خارجه است. وزارت خارجه هم جزیی از پروسه‌ی تصمیم‌سازی برای تعیین سیاست خارجه‌ی کشور است، هم به‌دلیل شأن دیده‌بانی که دارد، -حضور سفارتخانه‌ها، سفرا و دیپلمات‌ها در کشورهای مختلف- اطلاعات میدانی را به مراکز تصمیم‌گیری منتقل می‌کند. در کشور ما این اطلاعات خاص که در تصمیم‌گیری‌ها تأثیر می‌گذارد از طریق وزارت خارجه به دبیرخانه‌ی شورای عالی امنیت ملی منتقل می‌شود و از طریق دبیرخانه به تناسب اهمیت موضوع در دستور کار شورای عالی امنیت ملی قرار می‌گیرد.
منبع: khamenei.ir
