علت عدم حفر چاه در کربلا توسط سپاه امام حسین علیه السلام
پرسش :
با توجه به نرم بودن زمین کربلا و نزدیکی به فرات آیا امام حسین علیه السلام و یارانشان فرصت نداشتند چاه آبی بکنند و خودشان به آب برسند؟ ضمنا آیا امام حسین علیه السلام روز عاشورا در گرماگرم جنگ از دشمنان تقاضای آب کرد؟
پاسخ :
آنچه مسلم است لشکر عمر سعد به دستور عبیدالله بن زیاد از هفتم محرم آب را بر امام حسین علیه السلام و یارانش بستند. بنابراین تا هفتم محرم مشکلی از این جهت وجود نداشت و تا روز عاشورا، آب به صورت محدود و در حد ضرورت به خیمه ها می رسید. حتی در شب عاشورا هم مقداری آب به خیام حرم امام حسین علیه السلام رسید.
مورخان نوشته اند یک بار امام حسین علیه السلام، حضرت ابوالفضل علیه السلام را با ۳۰ نفر سواره و ۲۰ نفر پیاده فرستاد و ۲۰ مشک آب آوردند.(1) بنابراین تا شب عاشورا هم مشکل آب آن چنان حاد نبود.
مشکل اصلی در حقیقت روز عاشورا بوده و در روز عاشورا با آن همه درگیری و گرفتاری فرصتی نبود که امام حسین علیه السلام و یارانش چاه حفر کنند. البته در برخی از منابع به تلاش امام حسین علیه السلام برای کندن چاه و مانع شدن دشمن اشاره شده است.
خوارزمی در مقتلش می نویسد: امام حسین علیه السلام در همان سه روز محدودیت و ممنوعیت آب، به پشت خیمه زنان رفت و ۱۹ قدم به سوی قبله برداشت و در آنجا چاهی کند و آبی ظاهر شد و خود حضرت و اصحاب سیراب شدند و مشک های خود را پر کردند و بعد آثار چاه از بین رفت و کسی اثری از آن ندید.(2) خبر این چاه و دسترسی امام حسین علیه السلام و یارانش به آب، به عبیدالله بن زیاد رسید، به عمر سعد نوشت: شنیدم حسین بن علی چاه می کند و آب تهیه می کند، نباید یک قطره آب به حسین و اردوی حسینی برسد.(3)
اگر این روایت را بپذیریم باید بگوییم که به فرض هم که امام حسین علیه السلام می خواست چاهی حفر کند، دشمن چنین اجازه ای به حضرت نمی داد.
اما در خصوص طلب کردن آب باید به این نکته اشاره شود که:
اولا؛ در هیچ یک از منابع معتبر و قدیمی چنین مطلبی نیامده است که امام حسین علیه السلام از دشمن تقاضای آب برای خود کرده باشد، چون دست ذلت به سوی دشمن دراز نمی کرد. آن حضرت می فرمود: « وَاللهِ لاَ أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطاءَ الذَّلِیلِ، وَ لاَ أَفِرُّ فَرارَ الْعَبیدِ؛ هرگز ذلیلانه دست بیعت در دست شما نمی گذارم و همچون بردگان (از برابر شما) فرار نمی کنم.»(4)
شهید مطهری رحمه الله در این باره می نویسد:
باور نکنید که اباعبدالله این جمله را گفته باشد: «اِسْقُونِی شَرْبَةً مِنَ الْمَاءِ فَقَد نَشَفت کَبدی»(5) من که این جمله را در جایی ندیده ام. حسین علیه السلام اهل این جور درخواست ها نبود.
ثانیا؛ شاید تنها امام حسین علیه السلام به منظور رفع تشنگی طفل شیرخوار، یا نشان دادن خباثت دشمن و ملامت و سرزنش آنها، برای این طفل شیرخوار طلب آب کرده و فرموده: « یا قَومِ ، إن لَم تَرحَمونی فَارحَموا هذَا الطِّفلَ؛ اگر به من رحم نمی کنید به این طفل رحم کنید.»(6)
ثالثا؛ آب مایه حیات است و هیچ کس حق منع آن را بر دیگران ندارد. بنابراین اگر هم درخواست آب می شد موجب ذلت نبود، چنان که امروز نیز درخواست آب از کسی موجب خفت و خواری نیست. به همین جهت برخی از یاران امام حسین علیه السلام به کوفیان اعتراض می کردند که چرا از رسیدن آب به اردوی حسینی جلوگیری می کنند.
پی‌نوشت‌ها:
1. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص 117 ؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج 5، ص 412 ؛ بلاذری، انساب الشراف، ج 3، ص 386.
2. خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 244.
3. ابن عثم کوفی، الفتوح، ج 5، ص 91 ؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 244.
4. خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 253 ؛ طبرسی، اعلام الوری، ص 238.
5. این جمله در هیچ یک از منابع معتبر و دست اول نیامده است.
6. مطهری، مجموعه آثار، ج ۱۷، ص ۴۹.
منبع: پرسش ها و پاسخ های تاریخی، جلد اول، حجت الاسلام مهدی پیشوایی، ناشر: نشر معارف، چاپ اول، زمستان 1393، صص 186-184.
آنچه مسلم است لشکر عمر سعد به دستور عبیدالله بن زیاد از هفتم محرم آب را بر امام حسین علیه السلام و یارانش بستند. بنابراین تا هفتم محرم مشکلی از این جهت وجود نداشت و تا روز عاشورا، آب به صورت محدود و در حد ضرورت به خیمه ها می رسید. حتی در شب عاشورا هم مقداری آب به خیام حرم امام حسین علیه السلام رسید.
مورخان نوشته اند یک بار امام حسین علیه السلام، حضرت ابوالفضل علیه السلام را با ۳۰ نفر سواره و ۲۰ نفر پیاده فرستاد و ۲۰ مشک آب آوردند.(1) بنابراین تا شب عاشورا هم مشکل آب آن چنان حاد نبود.
مشکل اصلی در حقیقت روز عاشورا بوده و در روز عاشورا با آن همه درگیری و گرفتاری فرصتی نبود که امام حسین علیه السلام و یارانش چاه حفر کنند. البته در برخی از منابع به تلاش امام حسین علیه السلام برای کندن چاه و مانع شدن دشمن اشاره شده است.
خوارزمی در مقتلش می نویسد: امام حسین علیه السلام در همان سه روز محدودیت و ممنوعیت آب، به پشت خیمه زنان رفت و ۱۹ قدم به سوی قبله برداشت و در آنجا چاهی کند و آبی ظاهر شد و خود حضرت و اصحاب سیراب شدند و مشک های خود را پر کردند و بعد آثار چاه از بین رفت و کسی اثری از آن ندید.(2) خبر این چاه و دسترسی امام حسین علیه السلام و یارانش به آب، به عبیدالله بن زیاد رسید، به عمر سعد نوشت: شنیدم حسین بن علی چاه می کند و آب تهیه می کند، نباید یک قطره آب به حسین و اردوی حسینی برسد.(3)
اگر این روایت را بپذیریم باید بگوییم که به فرض هم که امام حسین علیه السلام می خواست چاهی حفر کند، دشمن چنین اجازه ای به حضرت نمی داد.
اما در خصوص طلب کردن آب باید به این نکته اشاره شود که:
اولا؛ در هیچ یک از منابع معتبر و قدیمی چنین مطلبی نیامده است که امام حسین علیه السلام از دشمن تقاضای آب برای خود کرده باشد، چون دست ذلت به سوی دشمن دراز نمی کرد. آن حضرت می فرمود: « وَاللهِ لاَ أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطاءَ الذَّلِیلِ، وَ لاَ أَفِرُّ فَرارَ الْعَبیدِ؛ هرگز ذلیلانه دست بیعت در دست شما نمی گذارم و همچون بردگان (از برابر شما) فرار نمی کنم.»(4)
شهید مطهری رحمه الله در این باره می نویسد:
باور نکنید که اباعبدالله این جمله را گفته باشد: «اِسْقُونِی شَرْبَةً مِنَ الْمَاءِ فَقَد نَشَفت کَبدی»(5) من که این جمله را در جایی ندیده ام. حسین علیه السلام اهل این جور درخواست ها نبود.
ثانیا؛ شاید تنها امام حسین علیه السلام به منظور رفع تشنگی طفل شیرخوار، یا نشان دادن خباثت دشمن و ملامت و سرزنش آنها، برای این طفل شیرخوار طلب آب کرده و فرموده: « یا قَومِ ، إن لَم تَرحَمونی فَارحَموا هذَا الطِّفلَ؛ اگر به من رحم نمی کنید به این طفل رحم کنید.»(6)
ثالثا؛ آب مایه حیات است و هیچ کس حق منع آن را بر دیگران ندارد. بنابراین اگر هم درخواست آب می شد موجب ذلت نبود، چنان که امروز نیز درخواست آب از کسی موجب خفت و خواری نیست. به همین جهت برخی از یاران امام حسین علیه السلام به کوفیان اعتراض می کردند که چرا از رسیدن آب به اردوی حسینی جلوگیری می کنند.
پی‌نوشت‌ها:
1. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص 117 ؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج 5، ص 412 ؛ بلاذری، انساب الشراف، ج 3، ص 386.
2. خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 244.
3. ابن عثم کوفی، الفتوح، ج 5، ص 91 ؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 244.
4. خوارزمی، مقتل الحسین، ج 1، ص 253 ؛ طبرسی، اعلام الوری، ص 238.
5. این جمله در هیچ یک از منابع معتبر و دست اول نیامده است.
6. مطهری، مجموعه آثار، ج ۱۷، ص ۴۹.
منبع: پرسش ها و پاسخ های تاریخی، جلد اول، حجت الاسلام مهدی پیشوایی، ناشر: نشر معارف، چاپ اول، زمستان 1393، صص 186-184.
