علمی که سود نمی بخشد

امام علی علیه السلام فرمودند:

رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ وَ عِلْمُهُ مَعَهُ لَا یَنْفَعُهُ.

چه بسا دانشمندی که نادانی اش او را از پای در می آورد و دانشی که با اوست او را فایده ای نبخشید.

نهج البلاغه، حکمت 104

عالم چه می شودکه نادانی اش او را به کشتن می اندازد و علمش سودمند واقع نمی شود؟ عالمی که آگاه به زمان نیست و قوه تشخیص حق را از باطل ندارد بی شک روزی کار دست خود می دهد و هلاک خواهد شد. علم تنها یک دسته مطالب و عنوان های علمی نیست که اگر کسی دانست کفایت می کند مهم آن است که اهل درایت و درک بالا داشته و مقتضای زمان را بفهمد و آن بصیرت کافی را برای فهم حقایق داشته باشد.

قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَی اللَّهِ عَلَی بَصِیرَهٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی (1)

ای پیامبر بگو این است راه من مردم را بهسوی خدا می خوانم با بصیرت و پیروان من نیز دعوتشان به سوی خدا آگاهانه و با بصیرت است. وقتی درک درست نباشد عالم جایی که نباید حرف بزند حرف می زند و جایی که باید حرف بزند سکوت می کند و یا گاهی آن چنان سطح بالا حرف می زند که مستمع هیچ بهره ای از سخنانش نمی برد.

رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

اِنّا مَعاشِرَ الاَنبیاءِ اُمِرنا اَن نُکَلِّمَ النّاسِ عَلی قَدرِ عُقُولِهِم(2)

ما پیامبران ماموریت داریم که با مردم به اندازه عقلشان سخن بگوییم.

ما کَلَّمَ رَسولُ الله صلی الله علیه و آله وسلم العِبادَ بِکُنهِ عَقلِهِ (3)

هیچ رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم با مردم خیلی عمیق و عقلانی سخن نمیگ فت مردم شناسی هنر عالم است اگر عالمی از این هنر نادان باشد هم خود را نابود می کند و هم شاگردان و مستمعین خود را.

امام صادق علیه السلام می فرمود:

لا تَحمِلَنَّ عَلَیهِ مالا یُطیِقُ فَتَکسُرَهُ فَاِنَّ مَن کَسَّرَ مُومِناً فَعَلَیهِ جَبرُهُ (4)

چیزی که در توان مومن نیست بر او تحمیل نکنید که او را می شکنید و هر کس مومنی را بشکند بر اوست که جبران این خسارت را بنماید.

پی نوشت:
1- یوسف 108
2- کافی ج 8 ص 268
3- کافی ج 8 ص 268
4- بحار ج 23 ص 351

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.