عامل زیاد شدن نعمت و زوال آن

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

إِنَّ لِلَّهِ فِی کُلِّ نِعْمَهٍ حَقّاً فَمَنْ أَدَّاهُ زَادَهُ مِنْهَا وَ مَنْ قَصَّرَ فِیهِ خَاطَرَ بِزَوَالِ نِعْمَتِهِ.

خداوند را در هر نعمتی حقی است هر که حق آن نعمت را به جا آورد خداوند بر نعمتش بیفزاید و هر که از بجا آوردن آن حق کوتاهی کند پروردگار آن نعمت را در خطر نابودی قرار می دهد.

نهج البلاغه: حکمت 236

برای بهره مند شدن صحیح و کامل از فرمایش امام علیه السلام باید رساله حقوق نوه گرامیش زین العابدین امام سجاد علیه السلام را مرور کرد تا فهمید هر نعمتی از نعمت های الهی حقی دارد به چه معناست.

به عنوان نمونه واگذار به بعضی از آن حقوق نعمت ها در بیان امام چهارم حضرت سجاد علیه السلام اشاره می کنیم.

1- حق زبان آن است که به آن کرامت کنی تا فحش و ناسزا نگوید و آن را عادت به خوبی ها دهی و سکوت کنی مگر در موارد لزوم و مواقعی که سود دنیا و دین در گفتن باشد.

2- حق گوش به آن است که پاکیزه اش نگهداری چون راه دل است و باب خیر و شر و جز حرف ها و صداهای کریمانه نشنوی.

3- حق نعمت چشم به آن است که آن را از حرام بپوشانی و نگذاری به ابتذال کشیده شود بلکه از آن در مسیر بینش و درک مسایل علمی استفاده کنی چون چشم باب عبرت گرفتن است.

4- حق پاها به آن است که در مکان حرام قدم مگذاری و جایی که ترا حقیر می کند نروی.

5- حق دست ها به آن است به روی حرام دراز نشود و بر آنچه خدا واجب فرمود باز گردد.

6- حق شکم به آن است که ظرف حتی مختصری از حرام قرار نگیرد.

امام سجاد علیه السلام سپس به حقوق افعال و حقوق رهبران و حقوق مردم وحق رحم مثل مادر و پدر و فرزند و برادر و امثال آنها می پردازد و در پایان می فرمایند:
فَهَذِهِ خَمْسُونَ حَقّاً بک لَا تَخْرُجْ مِنْهَا فِی حَالٍ مِنْ الْأَحْوَالِ یَجِبُ علیک رِعَایَتُهَا وَالْعَمَلِ فِی تَأْدِیَتِهَا وَالِاسْتِعَانَهِ بِاللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ عَلَی ذلک وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ؛

این ها بیان پنجاه حقی بود که بر تو احاطه دارند و تو در هر حالی که هستی باید رعایت آنها را بنمایی و در ادا کردن آنها تلاش کنی و از خداوند برای بجا آوردن دین خود نسبت به آنها کمک بخواهی که نیست هیچ حول و قوه ای جز از خدا و حمد مخصوص خدای جهانیان است. (1)

امام علیه السلام تاکید کردند که در صورت ادای حقوق الهی نعمت ها افزون می شود یعنی هر نعمتی که بجایش مورد مصرف قرار گیرد و اگر حق آن ادا نگردد و قدر ناشناسی نشود نعمت ها در خطر نابودی و تبدیل شدن به نعمت قرار می گیرند.

جا دارد دعا کنیم و عرض کنیم پروردگارا نعمت هایی که به ما عطا فرمودی توفیق ادای حق انها را عنایت کن نعمت ها را به نقمت تبدیل مفرما و ما را قدردان نعمت هایت قرار ده.

پی‌نوشت:
1- تحف العقول ص 272

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.