شیرینی و تلخی ممزوج دنیا و آخرت
امام علی علیه السلام فرمودند:
مَرَارَةُ الدُّنْیَا حَلَاوَةُ الْآخِرَةِ وَ حَلَاوَةُ الدُّنْیَا مَرَارَةُ الْآخِرَةِ.
تلخی و ناراحتی دنیا شیرینی آخرت را در پی دارد و شیرینی دنیا تلخی و ناراحتی آخرت را همراه دارد.
نهج البلاغه: حکمت 243
شرح حدیث:
تفاوت دنیا و آخرت را در کلام امام علیه السلام براحتی می توان دریافت کرد ناراحتی ها و سختی های دنیا اگر از جهت حفظ ایمان و کسب علم و تقوا باشد شیرینی و خوشی آخرت را در پی دارد و اگر کسانی به خوش گذرانی های نامشروع و حرام زندگی را سر کنند ممکن است که در مدت کوتاه دنیا در ناز و نعمت و عیش و عشرت باشند ولی در جهان آخرت برای همیشه گرفتار مرارت ها و عذاب های دردناک خواهند بود.
آنانی که دید قوی دارند هم اینک جایگاه پر از لذت خود را در بهشت می بینند برای همین هر آنچه از تلخکامی ها و آزار در این زندگی موقت دنیا برایشان پیش می آید لطمه ای بر ایمانشان وارد نمی کند بلکه بر این باورند که:
هر که در این بزم مقرب تر است
جام بلا بیشترش می دهند
خداوند دو گروه را معرفی می کند یکی آنهایی که خوشی و ثروت دنیا را فقط برمی‌گزینند پیداست در آخرت از لذات آن محرومند و دیگری کسانی که نیکی در دنیا و آخرت را طلب می کنند و نگران آخرت خود هستند.
فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلَاقٍ وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ أُولَئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِمَّا کَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ؛
بعضی از مردم می گویند خداوند ازمال دنیا به ما عطا کن و اینها در آخرت بهره ای ندارند و بعضی می گویند پروردگارا در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از آتش دوزخ حفظ فرما. آنان از آنچه انجام داده اند نصیبی دارند و خداوند به سرعت به حساب ها می رسد.(1)
لحظه ای اندیشیدن درباره عمر کوتاه دنیا ولذات حرامش و جاودانگی و آخرت و نعمت های بی شمارش و مرور آیات مربوط به اهل دوزخ و اهل بهشت انسان را بیدار می کند که منطقی نیست شیرینی ظاهری و زودگذر دنیا را با شیرینی دائمی و واقعی آخرت عوض شود.
امام علیه السلام می فرمودند:
لَیسَ عَنِ الآخِرَهِ عِوَضٌ وَ لَیسَتِ الدُّنیا لِلنَّفسِ بِثَمَنٍ؛
آخرت هیچ جایگزینی ندارد و دنیا بهای جان آدمی نیست.(2)
شرح ابن میثم
یعنى اینها لازم و ملزوم یکدیگرند. کلمه «حلاوت شیرینى» و «مرارت تلخى» را استعاره براى لذّت و رنج آورده است، بدیهى است که رنج هاى دنیا پیامد ترک لذّت هاى دنیا - و به منظور آخرت خواهى و میل به اجر اخروى است که خود باعث شیرینى و لذّت اخروى مى باشد - و استفاده نبردن از لذّت هاى دنیاست. و همچنین برخوردارى از لذّت هاى دنیا باعث غفلت از آخرت و ترک عمل اخروى است، و این خود باعث عذاب در آخرت مى شود و شقاوت اخروى را در پى دارد.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره بقره، آیات 200 تا 202
2- غرر الحکم، ح 7502
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 620
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
آنانی که دید قوی دارند هم اینک جایگاه پر از لذت خود را در بهشت می بینند برای همین هر آنچه از تلخکامی ها و آزار در این زندگی موقت دنیا برایشان پیش می آید لطمه ای بر ایمانشان وارد نمی کند بلکه بر این باورند که:
هر که در این بزم مقرب تر است
جام بلا بیشترش می دهند
خداوند دو گروه را معرفی می کند یکی آنهایی که خوشی و ثروت دنیا را فقط برمی‌گزینند پیداست در آخرت از لذات آن محرومند و دیگری کسانی که نیکی در دنیا و آخرت را طلب می کنند و نگران آخرت خود هستند.
فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلَاقٍ وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ أُولَئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِمَّا کَسَبُوا وَاللَّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ؛
بعضی از مردم می گویند خداوند ازمال دنیا به ما عطا کن و اینها در آخرت بهره ای ندارند و بعضی می گویند پروردگارا در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا کن و ما را از آتش دوزخ حفظ فرما. آنان از آنچه انجام داده اند نصیبی دارند و خداوند به سرعت به حساب ها می رسد.(1)
لحظه ای اندیشیدن درباره عمر کوتاه دنیا ولذات حرامش و جاودانگی و آخرت و نعمت های بی شمارش و مرور آیات مربوط به اهل دوزخ و اهل بهشت انسان را بیدار می کند که منطقی نیست شیرینی ظاهری و زودگذر دنیا را با شیرینی دائمی و واقعی آخرت عوض شود.
امام علیه السلام می فرمودند:
لَیسَ عَنِ الآخِرَهِ عِوَضٌ وَ لَیسَتِ الدُّنیا لِلنَّفسِ بِثَمَنٍ؛
آخرت هیچ جایگزینی ندارد و دنیا بهای جان آدمی نیست.(2)
شرح ابن میثم
یعنى اینها لازم و ملزوم یکدیگرند. کلمه «حلاوت شیرینى» و «مرارت تلخى» را استعاره براى لذّت و رنج آورده است، بدیهى است که رنج هاى دنیا پیامد ترک لذّت هاى دنیا - و به منظور آخرت خواهى و میل به اجر اخروى است که خود باعث شیرینى و لذّت اخروى مى باشد - و استفاده نبردن از لذّت هاى دنیاست. و همچنین برخوردارى از لذّت هاى دنیا باعث غفلت از آخرت و ترک عمل اخروى است، و این خود باعث عذاب در آخرت مى شود و شقاوت اخروى را در پى دارد.(3)
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره بقره، آیات 200 تا 202
2- غرر الحکم، ح 7502
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 620
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.
