ضرورت استقامت در برداشتن کجى ها
امام علی علیه السلام در مورد دوره حکومت خود فرمودند:
لَوْ قَدِ اسْتَوَتْ قَدَمَایَ مِنْ هَذِهِ الْمَدَاحِضِ لَغَیَّرْتُ أَشْیَاءَ.
اگر پاهای من در این لغزشگاه استوار بماند چیزهایی را تغییر خواهم داد.
نهج البلاغه: حکمت 264
شرح حدیث:
این سخن را امام علیه السلام بعد از به دست گرفتن حکومت می فرماید چرا که آن قدر تغییر و تحول در احکام اسلام و لغزش ها از ناحیه حکومت های قبلی انجام گرفته مثل امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید اگر در لغزش ها استوار بمانم چیزهایی را تغییر خواهم داد.
اما مگر گذاشتند سه جنگ را بر حضرت تحمیل کردند صفین، نهروان، جمل، فرصت نداد که امام علیه السلام خطاهای گذشته دیگران را اصلاح کند.
حال حضرت را از زبان خودش بخوانید.
فَلَمّا نَهَضتُ بِالْاءمْرِ نَکَثَتْ طائِفَهٌ وَ مَرَقَتْ اءُخْری وَ قَسَطَ آخَرُونَ کَاءَنَّهُمْ لَمْ یِسْمَعُوا اللّهَ سُبْحانَهُ یِقُولُ: "تِلْکَ الدّارُ الاخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوَّا فِی الْاءَرْضِ وَ لا فَسادا وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ، "بَلی وَ اللّهِ لَقَدْ سَمِعُوها وَ وَعَوْها، وَ لکِنَّهُمْ حَلِیَتِ الدُّنْیا فِی اءَعْیُنِهِمْ وَ زاقَهُم زِبرِجُها؛
ولی همین که به خلافت ظاهری رسیدم و با من بعیت کردند مخالفت ها شروع شد جمعی پیمان شکنی کردند و گروهی از دین بیرون رفتند و عده ای هم با ستمکاری دلم را آزردند. گویی آنها این سخن خدا را نشنیده اند که فرمود: جهان آخرت را از آن کسانی قرار دادیم که در دنیا قصد طغیان و فساد ندارند و پایان شایسته برای پرهیزکاران است.(1)
آری به خدا قسم این آیه را شنیدند و خوب درک کردند و لکن دنیا چشم آنها را پر کرده و زینت هایشان دلشان را برده بود.
شرح ابن میثم
استوارى پاها، کنایه از پایدارى و قدرت بر اجراى احکام، به صور مختلف در مسائل اجتهادى مشکلى است که حکم شرعى آن، بر دیگران پوشیده است. و توضیح آن که، در زمان خلافت آن بزرگوار، تغییر حکمى از احکام خلفاى قبلى ممکن نبود، در حالى که آن حضرت نظرى غیر از نظرات دیگر داشت، و براى این قبیل مسائل، کلمه مداحض را به کار برده است، از آن جهت که آن مسائل لغزشگاه ها و محل تزلزل پاهاى خرد است، و با جمله: لغیّرت اشیاء اشاره دارد بر نادرستى نظرات دیگران در این مسائل، و بر این که قدم هاى خردشان در این موارد از راه راست لغزیده است.(2)
پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، خطبه 3
2- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 648
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
اما مگر گذاشتند سه جنگ را بر حضرت تحمیل کردند صفین، نهروان، جمل، فرصت نداد که امام علیه السلام خطاهای گذشته دیگران را اصلاح کند.
حال حضرت را از زبان خودش بخوانید.
فَلَمّا نَهَضتُ بِالْاءمْرِ نَکَثَتْ طائِفَهٌ وَ مَرَقَتْ اءُخْری وَ قَسَطَ آخَرُونَ کَاءَنَّهُمْ لَمْ یِسْمَعُوا اللّهَ سُبْحانَهُ یِقُولُ: "تِلْکَ الدّارُ الاخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یُرِیدُونَ عُلُوَّا فِی الْاءَرْضِ وَ لا فَسادا وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ، "بَلی وَ اللّهِ لَقَدْ سَمِعُوها وَ وَعَوْها، وَ لکِنَّهُمْ حَلِیَتِ الدُّنْیا فِی اءَعْیُنِهِمْ وَ زاقَهُم زِبرِجُها؛
ولی همین که به خلافت ظاهری رسیدم و با من بعیت کردند مخالفت ها شروع شد جمعی پیمان شکنی کردند و گروهی از دین بیرون رفتند و عده ای هم با ستمکاری دلم را آزردند. گویی آنها این سخن خدا را نشنیده اند که فرمود: جهان آخرت را از آن کسانی قرار دادیم که در دنیا قصد طغیان و فساد ندارند و پایان شایسته برای پرهیزکاران است.(1)
آری به خدا قسم این آیه را شنیدند و خوب درک کردند و لکن دنیا چشم آنها را پر کرده و زینت هایشان دلشان را برده بود.
شرح ابن میثم
استوارى پاها، کنایه از پایدارى و قدرت بر اجراى احکام، به صور مختلف در مسائل اجتهادى مشکلى است که حکم شرعى آن، بر دیگران پوشیده است. و توضیح آن که، در زمان خلافت آن بزرگوار، تغییر حکمى از احکام خلفاى قبلى ممکن نبود، در حالى که آن حضرت نظرى غیر از نظرات دیگر داشت، و براى این قبیل مسائل، کلمه مداحض را به کار برده است، از آن جهت که آن مسائل لغزشگاه ها و محل تزلزل پاهاى خرد است، و با جمله: لغیّرت اشیاء اشاره دارد بر نادرستى نظرات دیگران در این مسائل، و بر این که قدم هاى خردشان در این موارد از راه راست لغزیده است.(2)
پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، خطبه 3
2- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 648
منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.
