آمادگی های روان شناختی برای ازدواج

فردی که می خواهد ازدواج کند، باید با داشتن تعریفی از خود، هویت یافته باشد. 
 

چکیده: به نظر می‌رسد که این روزها وقتی اخبار مربوط به طلاق گرفتن بعضی و ازدواج یا نامزد کردن بعضی دیگر را می‌شنوید، تعجب می کنید. این امر نشان از آن دارد که برای ازدواج نیاز به کسب آمادگی هایی است که به همین راحتی نمی توان به دست آورد. در این نوشتار آمادگی های روان شناختی برای ازدواج بیان خواهد شد. 

تعداد کلمات 1237 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 امروزه شاید برای بسیاری از جوانان و خانواده ها این نکته بدیهی باشد که رسیدن به سنی خاص و بلوغ جسمی برای تحقق ازدواجی موفق و مطمئن کافی نیست. افزون بر آن، یک جوان باید به حدی از رشد و آمادگی روحی و روانی رسیده باشد تا بتواند مسئولیت و نقش های جدید خود را در قالب زندگی مشترک بپذیرد.

در واقع، منظور از «آمادگی های روانشناختی»، دست یافتن به حدی از رشد شناختی، عاطفی و رفتاری است که شایستگی و توانمندی فرد را برای آغاز زندگی مشترک مشخص می سازد؛ حداقل هایی که رفته رفته و متناسب با مراحل بعدی زندگی (پذیرش نقش ها و موقعیت های جدید) رشد می کنند و کامل تر می شوند. پس منظور از رشد روانشناختی، مرحله ای ایستا و ثابت نیست، بلکه فرایندی همیشگی و مستمر است که در مراحل گوناگون زندگی به سوی رشد و تعالی در حرکت خواهد بود. این موضوع را در عناوینی چون «بهداشت و سلامت روانی»، «شناخت ها»، «عواطف»، «نگرش ها» و «مهارت های رفتاری» می شود پی گرفت.

 همان گونه که سلامت و بهداشت جسم در استحکام و کارآمدی خانواده تأثیری مستقیم و مهم دارد، بهره مندی از سلامت و بهداشت روان نیز در پایداری زندگی مشترک بسیار مؤثر است؛ تا آنجا که می توان اهمیت آن را از سلامت جسمانی نیز مهم تر شمرد. 
از آنجاکه حالات جسم و روح در یکدیگر اثرگذارند، اختلال و ناهنجاری هریک، می تواند در دیگری نیز مؤثر باشد. بنابراین جوانی که در آستانه ازدواج قرار دارد، باید با افزایش بینش و دست یافتن به مهارت های رفتاری، در پیشگیری از بروز چنین موانعی بکوشد. از سوی دیگر، فردی که از اختلالاتی چون افسردگی، اضطراب، استرس و وسواس رنج می برد، باید بداند که این موارد می تواند در زندگی آینده وی و چگونگی تعاملش با همسر و فرزندان، آثاری نامطلوب داشته باشد. پس ضروری است تا حد امکان برای کاهش و درمان این اختلالات بکوشد.
برخی به غلط چاره بسیاری از این اختلال ها را در ازدواج می دانند و می پندارند جوانی که برای مثال دچار افسردگی و انزواست، پس از ازدواج مشکلش حل خواهد شد؛ حال آنکه چه بسا این مشکل در عرصه زندگی مشترک و با وجود وضعیت جدید، دو چندان شود و در همسرش نیز تأثیری سوء داشته باشد و سرانجام نیز زندگی مشترک را با نارضامندی دو طرف و خطر فروپاشی روبه رو سازد.

برخی از انواع اختلال های شخصیتی، مانعی جدی برای دست یافتن به تفاهم و رضامندی زناشویی خواهد بود و فرد باید از سلامت خود و فرد مقابل در این زمینه اطمینان حاصل کند. زندگی با کسی که افسردگی، وسواس، بدبینی و سوءظن دارد، بسیار طاقت فرسا و دشوار است. این اختلالات در بیشتر موارد پنهان هستند و افراد از وجود آنها ناآگاهاند؛ حتی گاه این ناهنجاری ها را انکار می کنند و تنها نشانه هایی از این نارسایی های رفتاری را با واکنش منفی یا طرد اطرافیان در زندگی خود احساس می کنند؛ اما چه بسا در برابر این واکنش اطرافیان موضعی حق به جانب می گیرند و پیش از آنکه به رفتار خود بیندیشند، دیگران را محکوم می کنند و رفتار آنها را نادرست می شمارند.
با ورود به عرصه زندگی مشترک، اختلالات شخصیتی کم کم زن و شوهر را به سوی نارضامندی از یکدیگر سوق می دهد. از این رو، حفظ سلامت و زدودن پیرایه های آسیب زا از روح و روان، جزو شرایط و آمادگی های لازم برای ازدواج است و دختر و پسر باید با تحقق این پیش زمینه ضروری، وارد زندگی مشترک شوند.
 

 مهم ترین مقدمه را برای انجام ازدواجی سعادت مندانه میتوان به دست آوردن شناخت و آگاهی و تحقق نگرش های لازم دانست. امام علی درباره اهمیت شناخت به کمیل می فرمایند: یاکمیل ما من حرکة الا وانت فیه محتاج الى معرفة:  «ای کمیل، هیچ حرکت [و کاری] نیست، جز اینکه در آن نیازمند شناخت و معرفتی»
سازه شناخت، یکی از ابعاد مهم و تأثیرگذار در نظام روانی و رفتاری انسان است. شناخت خود، توانمندی ها، تمایلات و علایق شخصی، موقعیت کنونی و فرصت های پیش رو برای پیشرفت های تحصیلی و اقتصادی، آگاهی از شرایط و اقتضائات زندگی مشترک سالم و بانشاط، شناخت جنس مخالف و مسئولیت ها در زندگی مشترک بخشی از این شناخته ایند. 
 

 خودآگاهی و شناخت دقیق خود، مسئله بسیار مهمی است که متاسفانه بسیاری از ما با ساده انگاری و کم توجهی، به راحتی از کنار آن می گذریم؛ حال آنکه آگاهی یافتن از ویژگی های توانمندی ها، نگرش ها و دلبستگی های شخصی، تأثیری بسزا در تصمیم گیری ها و نوع رفتار ما خواهد داشت. انسانی که نتوانسته خود را به خوبی بشناسد و از خود غافل بوده، به تعبیر امیر مؤمنان علی (علیه السلام)، در هلاکت افتاده و در تاریکی ها سرگردان است. 
فردی که می خواهد ازدواج کند، باید با داشتن تعریفی از خود، هویت یافته باشد. به همین منظور به خودشناسی و خودآگاهی نیازمند است. اریکسون (یکی از روان شناسان معروف)، آغاز جوانی را مرحله شکل گیری احساس هویت در برابر گمگشتگی نقش معرفی می کند. وی معتقد است گذار موفق از این مرحله، جوان را در پذیرش نقش ها و وظایف مربوط به بزرگسالان و ارتباط ژرف و همیشگی با دیگران یاری خواهد کرد. در واقع، نوجوان در آغاز این دوره (حدود دوازده سالگی) به جست و جوی هویتش می پردازد و با ورود به دوره جوانی (حدود هجده سالگی که همان س نین نزدیک به ازدواج است)، باید از این مرحله با موفقیت بیرون آید و دچار سردرگمی هویت نباشد. 

جوانی که هنوز به روشنی نمی داند کیست، چه هدفی را باید پی گیرد، از چه ظرفیت ها و توانمندی هایی برخوردار است و چه علایقی دارد، آیا خواهد توانست با ازدواج و ورود به مرحله جدید زندگی، مسئولیت ها و نقش های خود را به خوبی ایفا کند؟ آیا در تصمیم گیری های اساسی زندگی دچار تردید نخواهد شد؟ آیا خواهد توانست شغلی متناسب با توان و علاقه خود بیابد؛ مهم تر از همه اینکه آیا خواهد توانست شخصیت همسر و شریک زندگی خود را بشناسد و با توجه به این شناخت و آگاهی، رفتار و تعاملی درست با او داشته باشد؟
خودآگاهی، افزون بر شناخت فرد از احساساتش، به آگاهی از وجود آنها و کنترل شان هنگام لزوم می انجامد. همچنین موجب شناخت مناسب نیازهای اطرافیان می شود. امیر مؤمنان (علیه السلام) می فرمایند: من عرف نفسه کان لغیره اعرف؛  «هر آن که خود را شناخت، دیگری را بهتر خواهد شناخت».
پس شناخت خود می تواند فرد را در شناخت بهتر شریک و همدم زندگی نیز یاری دهد. در نتیجه، از ویژگی های شخصیتی، دلبستگی ها و توانمندی های فرد مقابل آگاهی می یابد و بهتر می تواند تصمیم بگیرد.

منبع: کتاب «از من تا ما (آمادگی ازدواج)»
نویسنده: نوید جانباز