اسباب بازی مناسب سنین یک تا سه سال

برای فرزند خود چه اسباب بازی ای بخرم؟

با به دنیا آمدن کودک و طی شدن مراحل اولیه رشد، آنگاه که کودک یاد می گیرد نسبت به اطراف خود توجه بیشتری نشان دهد، یکی از دغدغه های والدین تهیه وسایل اسباب بازی برای کودک است. در این میان یک سئوال است که ذهن بسیاری از خانواده ها را درگیر می کند و آن این است که چه وسیله ای برای کودک ایشان مناسب است؟ آیا از همان ابتدا لازم نیست اسباب بازی هایی که تهیه می شود بر اساس جنس آنها باشد؟ یا نه می توان از همان ابتدا باید برای پسرها، ماشین پلیس خرید و برای دختران عروسک! پاسخ به همه این سئوالات نیاز به گفتگوی بسیار دارد و ما در این نوشتار به بیان اسباب بازی هایی که مناسب سنین یک تا سه سال است پرداخته ایم.

اسباب بازی های سنین زیر 1 سال

هنگام تولد، مغز از هر ساختار جسمانی دیگر به انازه بزرگسالی خود نزدیک تر است و در طول نوباوگی و نوپایی با سرعت حیرت انگیزی به رشد ادامه می دهد.[1]پس باید هر آنچه که باعث افزایش رشد مغزی کودک می شود در تربیت او به کار گرفت که یکی از این موارد در کنار تغذیه و دیگر مسایل روانی، اسباب بازی هایی است که در اختیار او قرار می گیرد.با به دنیا آمدن کودک و طی شدن مراحل اولیه رشد، آنگاه که کودک یاد می گیرد نسبت به اطراف خود توجه بیشتری نشان دهد، یکی از دغدغه های والدین تهیه وسایل اسباب بازی برای کودک است. در این میان یک سئوال است که ذهن بسیاری از خانواده ها را درگیر می کند و آن این است که چه وسیله ای برای کودک ایشان مناسب است؟
آنچه کودکان از همان ابتدای تولد با آن مانوس هستند همان جغجغه های دستی، فرفره، عروسک های صدادار که بیشتر آن را والدین برای جلب توجه دست شان می گیرند، یا دندانی هایی که به محض جوانه زدن دندان، والدین برای کودکان شان در شکل های مختلف تهیه می کنند که امروزه با تنوعی که در آنها دیده می شود به گونه ای اسباب بازی کودک به شمار می آید. لمس کردن و مکیدن برای کودک در این دوران به گونه ای هم بازی و لذت است[2] و هم به دست آوردن تجربه.
با وارد شدن به نیمه دوم اولین سال زندگی، نوع اسباب بازی کودک شکل دیگری به خود می گیرد.عروسک های پلاستیکی که با فشار دادن آن صداهایی از آن برمی خیزد و مورد جلب توجه کودک می شود، اسباب بازی های کوکی چراغ دار، جورچین های درشت که باید به گونه ای از دهان کودک بزرگ تر باشند، مکعب های بزرگ و نرم به حالت اسفنجی که کودک بتواند آن ها را به راحتی لمس و فشار دهد،[3] [4] با رنگ های روشن و شاداب می تواند بخشی از اسباب بازی های مناسب این سن باشد.[5] آنچه در این دوران باید خانواده بدان توجه داشته باشند این است که وسایل بازی بچه ها از لحاظ کیفیت و ایمنی به گونه ای باشد که به سلامت جسمانی ایشان آسیب وارد نکند. کیفیت تولیدی باید به گونه ای باشد که برای ساخت آن از مواد اولیه سالم بهره گرفته شده باشد و از لحاظ ایمنی نیز باید آن اسباب بازی امکان تبدیل شدن به قطعات کوچک را نداشته باشد که کودک به راحتی بتواند آن ها را در دهان خود وارد کند.
یک دست دیگر از اسباب بازی هایی که می تواند مناسب این سنین باشد، اسباب بازی های چند طبقه است که می تواند به رشد مغز کودک، کمک کند. این بازی می تواند به روش های گوناگون صورت بگیرد. چیدن قطعات اسباب بازی از بزرگ به کوچک، کوچک به بزرگ، پرتاب کردن حلقه ها، قرار دادن حلقه ها در انگشت ها، گذاشتن حلقه ها در دهان و نیز چرخاندن حلقه ها از جمله روش های بازی با اسباب بازی های چند طبقه هست که والدین می توانند در این بازی کنار کودک خویش او را راهنمایی کنند.

اسباب بازی های سنین زیر 2 سال

در بین سن یک تا دو سالگی به دلیل رشد آگاهی های لامسه ای و مهارت های زبانی، نوع اسباب بازی هایی که می توان از آن بهره گرفت، تغییر می کند.[6] او با لمس کردن در این سن تجربه هایی را در ارتباط با اشیاء به دست می آورد که در رشد عقلانی او نیز جایگاه خاصی دارد.
غلتاندن توپ بر روی زمین، بازی ابتدایی با بلوک ها، لگوهای ساده ای که او بتواند به راحتی آنها را بر روی هم بچیند  و شکل مطلوب را بسازد،[7] مربع و مثلث و جورچین های ساده 4 تا 6 قطعه ای، مکعب های چوبی در اندازه های گوناگون، مهره های بزرگی که با نخی ضخیم به نخ کشیده می شوند، مداد شمعی های کلفت، کتاب هایی از جنس مقوایی ضخیم و دارای تصاویر بزرگ و ساده، وسایل بازی در حمام ( ازجمله این موارد می توان به کتاب های حمامی، وسایل استکان، فنجان های پلاستیکی، اردک های پلاستیکی و ... اشاره کرد)، حیوانات عروسکی، قطار و ماشین و کامیون های چوبی یا پلاستیکی، وسایل خانه پلاستیکی همچون ظروف آشپزخانه، ماشین های پلاستیکی مثل ماشین پلیس و ... .[8]
برخی از اسباب بازی ها هم می تواند کمک کار والدین در تربیت فرزند باشد؛ به عنوان نمونه عروسک های دستی. والدین با تهیه آن می توانند نکات تربیتی ای که لازم است برای کودک گفته شود را در قالب قصه با عروسک گردان ها اجرا کنند که این مورد تاثیر بسیار خوبی در رشد عقلانی و اخلاقی کودک نیز خواهد داشت.
توصیه ای که در مورد ایمنی و کیفیت وسایل اسباب بازی بیان شد، در این سن و دیگر سنین نیز باید مورد توجه والدین قرار بگیرد تا از آسیب زدن به ایشان جلوگیری شود. برخی از سهل انگاری ها در تهیه وسایل، موجب خفگی یا آسیب های پوستی و ... به کودک شده است که برخی از این آسیب ها راهی برای جبران ندارد.

اسباب بازی های سنین زیر 3 سال

حدود سه سالگی، قدرت به کارگرفتن موثر اشیاء، به وجود می آید. در این هنگام قدرت تجسم و تخیل کودک بیشتر می شود و دیگر در موقع بازی کردن با مکعب های چوبی، به مانند قبل بی هدف و جهت نیست.[9]
دیگر نکته این است که شاید شروع جنسیت بخشی به اسباب بازی ها را بتوان از شروع سن سه سالگی دانست. اجباری در این انتخاب نیست. بدین معنا که اگر پسر سه ساله ای خواست با عروسک بازی کند یا دختر سه ساله ای خواست با ماشین پلیس بازی کند، باید مانع او شوید و آن را یک عیب در او ببینید. این درست نیست.
به طور طبیعی از این سن کودک خودش به سمت بازی های خاص جنس خود می رود. برای این مورد می توان از گروه های هم سن او نیز بهره جست.شروع جنسیت بخشی به اسباب بازی ها را بتوان از شروع سن سه سالگی دانست. اجباری در این انتخاب نیست. بدین معنا که اگر پسر سه ساله ای خواست با عروسک بازی کند یا دختر سه ساله ای خواست با ماشین پلیس بازی کند، باید مانع او شوید و آن را یک عیب در او ببینید. این درست نیست. یک پسر در بازی با کودکان پسر همسال خود با طریقه بازی و نیز نوع بازی های پسرانه آشنا می شود. او می آموزد که ماشین پلیس، ماشین آتش نشانی و نیز هواپیما وسیله بازی جنس اوست و یک دختر هم به همین گونه یاد می گیرد که عروسک ها و وسایل آشپزی وسیله ایست که او باید با آن ها بازی کند.
برخی از اسباب بازی ها در این سن می تواند به طور مشترک مورد استفاده دختران و پسران قرار بگیرد. اسباب بازی هایی همچون، تلفن، بازی های فکری و بازی های ساده رایانه ای[10] از جمله این موارد هستند.
در این سن می توان از اسباب بازی های پیچیده تر نیز بهره جست. پازل های با تعداد بیشتر، لوگو و خانه سازی های با مدل های مختلف، ماشین های قابل تقسیم به بخش های مختلف که کودک بتواند آن ها را بر روی هم سوار کند، اسباب بازی هایی که به طور خاص مربوط به شغل خاص هست، مثل وسایل پزشکی، نجاری و ... .
 
 

منابع:

1. برک، لورا، روان شناسی رشد (از لقاح تا کودکی)، مترجم: یحیی سیدمحمدی، تهران: ارسباران، 1393، بیست و پنجم.
2. دهنوی، حسین، نسیم مهر، تهران: انتشارات خادم الرضا (علیه السلام)، 1387، سوم.
3. سیف، سوسن و دیگران، روان شناسی رشد، تهران: سمت، 1385، چهاردهم.
4. سیلبرگ،جکی، 140 بازی فکری با بچه ها از تولد تا سه سالگی، مترجم: آناهیتا آذری، تهران: انتشارات قدیانی، 1386، سوم.
5. وندرزندن،جیمز، روان شناسی رشد، مترجم: دکتر حمزه گنجی، تهران: ساوالان، 1390، هشتم.