نقش تاثیرگذار اعتیاد بر خودکشی (بخش اول)

افسردگی یکی از عامل‌های خطر اصلی فکر کردن به خودکشی به شمار می‌آید.
 

چکیده : خودکشی عمل ناپسندیده‌ای است که فرد تصمیم می‌گیرد خود، به زندگی‌اش در این جهان پایان دهد. خودکشی یکی از علل اصلی مرگ، به ویژه در میان جوانان است. خودکشی، اعتیاد و افسردگی رابطه نزدیکی با هم دارند. با ما همراه باشید .

تعداد کلمات 1267 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

بیش از 90 % افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، از افسردگی رنج می‌برند، دچار اختلال سوء مصرف مواد هستند یا با هر دو مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. ترکیب افسردگی و سوءمصرف مواد دور باطلی را تشکیل می‌دهد که غالباً فرجام آن خودکشی است. بسیاری از بیمارانی که در نتیجه افسردگی عمده (ماژور یا اساسی)، اختلال دوقطبی، اختلال وسواسی جبری و عارضه‌های دیگر دچار افسردگی شدید شده‌اند، غالباً به مواد مخدر، الکل، قمار و دیگر رفتارهای پرخطر پناه می‌برند تا به این ترتیب بتوانند دردشان را فراموش کنند و یا مرهمی بر احساسات منفی خود بگذارند.

چرا مراجعه به پزشک متخصص در کسانی که سوءمصرف مواد مخدر دارند ضروری است؟
اعتیاد و سوءمصرف مواد عملاً شدت و مدت حملات افسردگی را افزایش می‌دهد. مواد مخدر شاید تسکینی موقتی باشد، اما اثر آنها در درازمدت باعث شکل گرفتن فکر خودکشی در ذهن مصرف کننده می‌شود. اگر در دام مواد مخدر افتاده‌اید و به فکر پایان دادن به زندگی خود هستید، باید بدانید که هنوز امید وجود دارد و می‌توانید زندگی‌تان را نجات دهید. چنانچه دچار اعتیاد فعال باشید، مسلماً فکر زندگی کردن بدون الکل و مواد مخدر برایتان دشوار است، اما واقعیت این است که میلیون‌ها نفر توانسته‌اند اعتیادشان را ترک کنند و دوباره زندگی سالمی داشته باشند. ترک اعتیاد و داشتن یک زندگی پاک و سالم با بهره‌گیری از درمان مناسب، تلاش و ایمان ممکن می‌شود.
 

الکل و مواد مخدر دیگر مشکلات بسیاری را برای سلامتی جسم و روح مصرف کننده به وجود می‌آورند. به علاوه اعتیاد به مواد مخدر فرد را در معرض خطر مواجهه با عواقب سرنوشت‌ساز و مرگبار قرار می‌دهد. اوردوز، بیماری و مشکلات قانونی مهم‌ترین خطرات ناشی از سوءمصرف مواد محسوب می‌شوند، اما در این میان خطر دیگری وجود دارد که غالباً نادیده گرفته می‌شود. متخصصان ترک اعتیاد به مواد مخدر و الکل و خانواده‌های بیماران عموماً توجهی به مسئله خودکشی ندارند، چرا که توجه آنان عمدتاً به مسائل واضح‌تر مرتبط با اعتیاد معطوف شده است.
بسیاری از اوقات از خطر خودکشی چشم پوشی می‌شود و این قبیل افکار مرگبار مورد بی‌توجهی جبران‌ناپذیری قرار می‌گیرد.افسردگی و فکر کردن به خودکشی علی‌رغم وجوه تشابه متعدد، با یکدیگر فرق دارند. درهر حال افسردگی یکی از عامل‌های خطر اصلی فکر کردن به خودکشی به شمار می‌آید.ارتباط پیچیده‌ای بین مصرف مواد مخدر و الکل، وضع روانی و رفتارها و افکار مربوط به خودکشی وجود دارد. مصرف الکل و مواد مخدر لزوماً باعث فکر کردن به خودکشی نمی‌شود، و تمام افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، تحت تاثیر مواد و الکل قرار ندارند. بااین حال تمامی این عامل‌ها به هم مرتبطند، اثر یکدیگر را تقویت می‌کنند و عواقب فاجعه‌باری را تولید می‌کنند. واقعیت اندوه بار اعتیاد این است که این بیماری باعث فروپاشی یا آسیب دیدن روابط خانوادگی، شغلی، فردی و اقتصادی می‌شود، چنین بحران‌هایی دامنه‌ی فاجعه را گسترده‌تر می‌کند  و فکر خودکشی را در ذهن بیمار پررنگ‌تر می‌کند. اما مشکلات اعتیاد به همین‌جا ختم نمی‌شود، چون بسیاری از مواد مخدر قدرت قضاوت مصرف کننده را به شدت مختل می‌کنند و فرد را بیشتر به سمت خودکشی سوق می‌دهند.
پزشکان متفق‌القول‌اند که مصرف مواد مخدر یا الکل احتمال فکر کردن به خودکشی، تلاش‌های خودکشی ناموفق یا مرگ بر اثر خودکشی را افزایش می‌دهد. نمی‌توان به درستی تخمین زد که سهم سوءمصرف مواد و اعتیاد در خودکشی چقدر است؛ مطالعات انجام شده نشان داده است که بین 63 ـ 19 درصد از افرادی که به زندگی‌شان پایان داده‌اند، تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر دیگر به این کار دست زده‌اند.
 

هر مورد خودکشی اتفاقی فاجعه‌بار است که با موارد دیگر کاملاً تفاوت دارد، بنابراین به تعداد افرادی که دست به خودکشی می‌زنند، دلیل برای خودکشی وجود دارد. اکثر موارد خودکشی از چندین دلیل نشأت می‌گیرند.در هر حال متداول‌ترین عامل‌های خطر خودکشی عبارت است از:
فکر کردن به خودکشی
سابقه خودکشی
افسردگی
سوءمصرف مواد مخدر و الکل
سابقه خودکشی در خانواده/ اجتماع مرتبط
سابقه حبس
وجود اسلحه در خانه
 

از میان تمامی عامل‌های مرتبط با خودکشی فقط افسردگی است که ارتباط تنگاتنگی با سوءمصرف مواد مخدر دارد؛ 66% از افرادی که مرتکب خودکشی می‌شوند، در مرحله‌ای از زندگی خود دچار افسردگی بوده‌اند. احتمال این که بیماران دچار اختلال سوءمصرف مواد دست به خودکشی بزنند، تقریباً شش برابر بیشتر از دیگران است. در میان سربازان قدیمی، مردانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، دو برابر بیش از بقیه هم زمان خود به فکر خودکشی می‌افتند. خطر خودکشی برای زنان مصرف کننده مواد 6.5 برابر بیشتر از بقیه همجنسان خود است.
 

از آنجایی که هیچ دو فردی که به خودکشی فکر می‌کنند، کاملاً مانند هم نیستند، طبعاً نشانه‌های هشدار خودکشی نیز در افراد مختلف متفاوت است. نشانه‌های هشدار متداول در برخی افراد برای مدتی طولانی مشاهده می‌شود و بعد فاجعه رخ می‌دهد، حال آن که عده‌ای هیچ گونه نشانه هشداری را از خود بروز نمی‌دهند. به ندرت پیش می‌آید که تمامی نشانه‌های هشدار در یک فرد مشاهده شود و بسیاری از افرادی که چنین نشانه‌هایی را از خود بروز می‌دهند، هیچ‌گاه دست به خودکشی نمی‌زنند. درهر حال متداول‌ترین نشانه‌های هشدار خودکشی عبارت است از:
حرف زدن درباره مرگ و تمایل داشتن برای مردن
صحبت کردن درباره حسی مانند به دام افتادن
عصبی یا کلافه و پریشان بودن
بی‌پروا و بی‌ملاحظه رفتار کردن
گوشه‌گیری و دوری از دوستان و خانواده
اجتناب از قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی
کنار گذاشتن تفریحات و کارهای مورد علاقه و مفرح
بی‌خوابی
مصرف سنگین مواد مخدر و الکل
تحریک‌پذیری و زودرنجی شدید
ناامیدی
افت ناگهانی بازدهی شغلی یا تحصیلی
 

احتمالاً اعتیاد به تریاک و مشتقات آن بیشتر از تمامی گونه‌های اعتیاد، خطر خودکشی را افزایش می‌دهد. با توجه به ماهیت اوردوز غیرممکن است که بتوانیم بگوییم چند مورد از این مرگ‌ها تصادفی و چند مورد خودکشی بوده است. مردان و زنان مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد مخدر به ترتیب دو و هشت برابر بیشتر از بقیه همجنسان خود دست به خودکشی می‌زنند. سوءمصرف تریاک و مشتقات آن احتمال فکر کردن به خودکشی را 60 ـ 40 درصد و احتمال تلاش برای خودکشی را 75% افزایش می‌دهد. مطالعات متعدد بیانگر آن است که احتمال مرگ مصرف کنندگان تریاک و مشتقات آن یا مواد تزریقی بر اثر خودکشی 13 برابر افزایش می‌یابد.
 

بسیاری از عامل‌های خطر خودکشی و سوءمصرف مواد مشترک است. اکثر موارد خودکشی فقط یک عامل خطر ندارد. بلکه ترکیبی از چند عامل است که خطر ابتلا به افسردگی، سوءمصرف مواد، فکر کردن به خودکشی یا ابتلا همزمان به این اختلالات روانی را افزایش می‌دهد. البته توجه داشته باشید که ممکن است فردی علی‌رغم تجربه‌ی چندین عامل خطر، ابتلا به افسردگی و اختلال سوءمصرف مواد، قصد پایان دادن به زندگی خود را نداشته باشد.
 

سابقه خودکشی قوی‌ترین و تاثیرگذارترین عامل خطر خودکشی است. احتمال این که فردی که در گذشته تلاش کرده است به زندگی خود پایان دهد، دوباره دست به خودکشی بزند، بیشتر است؛ حتی اگر به نظر برسد که افکار مثبت و روشنی دارد. محرک‌های تنش‌زای مهمی مانند بازگشت به اعتیاد، قطع رابطه، مشکلات اقتصادی یا از دست دادن عزیزان افکار مربوط به خودکشی را پررنگ‌تر می‌کنند.

ادامه دارد ...

منبع : مرکز ترک اعتیاد تهران - دکتر شاه محمدی