تشریفات ثبت نکاح (بخش دوم)

ثبت نکاح، تشریفات مفصلی ندارد و مانند ثبت سایر اسناد رسمی است.

چکیده: همانطور که در بخش پیشین بیان شد، از آن روی که ازدواج یک امر مقدس در دین به شمار می آید برای آن آداب و قواعدی بیان شده است. در این نوشتار به ادامه آداب ثبت نکاح می پردازیم.

تعداد کلمات 843 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

تشریفات ثبت

ثبت نکاح تشریفات مفصلی ندارد و مانند ثبت سایر اسناد رسمی است. زن و شوهر آینده باید شناسنامه و اجازه ولی خود را (در مواردی که این اجازه لازم است) با گواهی پزشک دائر بر نداشتن امراض ساری (ماده 2 قانون ۱۳ آذر ۱۳۱۷) به سردفتر بدهند.[1] گاه ممکن است ارائه اسناد دیگری نیز ضرورت پیدا کند؛ چنان که اگر زن ایرانی بخواهد با مرد خارجی ازدواج کند، باید پروانه خاص از وزارت کشور داشته باشد، یا زنی که برای بار دوم شوهر می کند، باید انحلال نکاح نخست را به وسیله ارائه طلاقنامه یا حکم دادگاه ثابت کند، یا مردی که زن دوم می گیرد باید اجازه دادگاه را به سردفتر بدهد، یا کسی که به وکالت از طرف زوجین اقدام می کند باید وکالتنامه معتبر در دست داشته باشد... و مانند اینها. (ماده ۲۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۲)
سردفتر، هویت زوجین را با معرفی دو نفر از اشخاص معروف و معتمد محلی احراز می کند و در غیر این صورت از ثبت امتناع خواهد کرد (مواد ۷ و ۸ نظامنامه دفتر ثبت ازدواج و طلاق مصوب ۱۳۱۰).
پس از این مرحله، سند نکاح در دفاتر مخصوصی، که صفحات آن به امضای دادستان یا نماینده او رسیده و به مهر دادسرا ممهور شده است، ثبت می شود و آن گاه سردفتر صیغه نکاح را می خواند و رضای طرفین و سلامت اراده آنان را احراز می کند (ماده ۱ نظامنامه).
زن و شوهر یا وکیل آنان زیر ثبت عقد را در دفتر و زیر ورقه ازدواج را امضاء می کنند. این ورقه به منزله رونوشت سند ثبت است که در دو نسخه تهیه و به هر یک از زوجین یک نسخه داده می شود (ماده ۱4 نظامنامه). وکالتنامه ای که برای اثبات نمایندگی از سوی زوجین ارائه می شود باید رسمی باشد (ماده ۱۱ نظامنامه).
«هر گاه زوجین یا یکی از آنها بی سواد باشند، باید یک نفر مطلع با سوادی که طرف اعتماد شخص بی سواد باشد در دفتر حاضر گردد، اگرچه از جمله شهود یا معرف زوجین باشد»، (ماده ۱ اصلاح نظامنامه دفتر ثبت ازدواج و طلاق مصوب 4/5/1323).
«شخص معتمد با سواد باید ثبت سند ازدواج یا طلاق را برای شخص بی سواد قرائت نماید و این قرائت و رضایت شخص بی سواد به مفاد ثبت باید در ذیل ثبت سند مزبور قید گردد و علامت انگشت شخص بی سواد ذیل آن گذارده شود. مراتب مزبوره و علامت انگشت شخص بی سواد را شخص معتمد تصدیق و امضا می نماید»، (ماده ۲ همین نظامنامه).

نکاح اشخاص کر یا گنگ یا کور

بر طبق ماده دوازدهم نظامنامه دفتر ثبت ازدواج و طلاق: «هر گاه زوجین یا یک طرف از آنها کر یا کنگ یا کور باشند، علاوه بر معرفین، هر یک باید در معیت خود یک نفر از معتمدین خود را حاضر نمایند. شخص معتمد مزبور در مورد اشخاص کر و گنگ باید از اشخاصی باشند که بتواند به آنها به اشاره مطلب را بفهماند و این نکته صراحتا باید در متن دفتر و در ستون ملاحظات قید و به امضای صاحب دفتر برسد».

اعتبار اسناد ثبت

دفتر ثبت نکاح و قباله ای که به عنوان رونوشت این دفتر به زوجین تسلیم می شود سند رسمی است زیرا نزد مأمور رسمی و در حدود صلاحیت او تنظیم شده است (ماده ۱5 نظامنامه).
از رسمی بودن این اسناد دو نتیجه اساسی به دست می آید:
١. تمام محتویات و امضاهای مندرج در این اسناد معتبر است؛ انکار و تردید در برابر آنها پذیرفته نمی شود و کسی که مدعی نادرستی این اسناد است باید آن را به وسیله ادعای جعلیت اثبات کند.
۲. «در مورد مهریه سند رسمی ازدواج، بدون احتیاج حکمی از محاکم عدلیه،... لازم الاجرا به تقاضای زوجه یا قائم مقام قانونی او صادر خواهد شد»، (ماده ۱5). اجرائیه، در صورتی که مهر منقول باشد، از طرف دفتری که سند نکاح را تنظیم کرده است و، نسبت به اموال غیر منقول که به ثبت دفتر املاک رسیده است، از دفتر اسناد رسمی تنظیم کننده سند صادر خواهد شد (بند ج از ماده اول آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب 6 تیر ماه 55).
در مورد قلمرو اجرای مهریه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مقرر می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول ماده ۲ قانون محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه بیشتر از میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است ...».

پی نوشت:

[1] . به موجب تبصره ماده ۲۳ قانون حمایت خانواده مورخ ۲۳ بهمن ماه ۵۳: «در نقاطی که وزارت دادگستری اعلام می کند، دفاتر ازدواج مکلفند، علاوه بر مطالبه گواهینامه مذکور در ماده ۲ نانون گواهینامه ازدواج مصوب سال ۱۳۱۷، گرامی صحت مزاج نسبت به عوامل یا بیماریهای دیگری که موجب بروز بیماری یا عوارض سوء در اولاد و با زوجین خواهد شد نیز مطالبه نمایند: نوع عوامل و بیماریهای مذکور را وزارت بهداری و وزارت دادگستری تعیین خواهند نمود». هم اکنون، اعتیاد به مواد مخدر و تالاسمی در زمره این بیماری ها است و انتظار میرود بیماری ایدز نیز در زمره این گروه قرار گیرد.

منبع: کتاب «قانون مدنی خانواده»
نویسنده: ناصر کاتوزیان

بیشتر بخوانید:
تشریفات ثبت نکاح (بخش اول)
سه طلاقه و نه طلاقه
نکاتی برای همسران در آستانه ی طلاق
ریشه‌های اختلاف همسران
علل و عوامل طلاق کدامند؟