چگونه در پیری، حافظه خوبی داشته باشیم؟

عموم مردم تصور می‌کنند که توان مغزی با سالخوردگی از بین می‌رود اما، این ضعف عمدتا به سالخوردگی مربوط نیست، بلکه تنبلی فکری عامل اصلی این ضعف است. مانند عضوی از بدن که بعد از شکسته شدن آن را گچ می گیریم و در آن حالت استفاده ای از آن نمی‌ کنیم، مغز ما نیز اگر استفاده نشود ضعیف می‌شود. 
وقتی خودمان را مشغول به کار کرده باشیم، در آن قسمت از مغز که درگیر است برای حل آن موضوع، خون بیشتری به گردش در می آید. 
این که فکر می‌کنیم که چه چیزی باعث پایین آوردن دقت حواس می‌شود مهم نیست. بسیاری از افراد فرض عمده ای درباره ماده خاکستری مغز دارند و می‌گویند؛ از نظر ژنتیکی مغزهای ما یا برای تمام عمر تیز و دقیق کار می‌کنند و یا زمانی می‌رسد که مثلا لباس زیر خودمان را روی لباس های رویمان می پوشیم.(1) این دسته از افراد بر این باور هستند که ژن های ما، عمده ترین عامل پیری ما و مغز ما هستند. اما این مطلب اشتباه و نا صواب است،حتی اگر ژن های شما تصمیم بگیرند که حافظه شما را ضعیف کرده و یک زندگی به همراه فراموشی را به شما بدهد، شما این توانایی را دارید که آن ژن ها را کنترل کنید تا ذهن شما قوی بماند و مغزتان با قدرت کامل کار کند.(2)همان
 

«حافظه» را اینگونه تعریف کرده اند: «این اصطلاح مفهومی کلی دارد و به آن گروه از جریانات روانی که فرد را به ذخیره کردن تجارب و یادآوری مجدد آنها قادر می سازد، اطلاق می شود حافظه یکی از اجزای تعیین کنندة هوش افراد است.»(3)
برای اینکه در آینده نه چندان دور، از معضل آلزایمر در امان بمانید و از داشتن مغز خلاق بهره مند باشید باید بدانید که آلزایمر، افراد با هوش را کمتر تحت تاثیر قرار می دهد، یعنی اگر شما بلد باشید و بتوانید ذهن خودتان را با انجام کارهای ساده تقویت کنید، با انجام این کارها ذخیره ذهنی بیشتری خواهید داشت.
 

چالش های فکری باعث ایجاد تغییرات ساختاری در مغز می‌شوند. همانطور که با حرکات بارفیکس عضلات بازوی تان رشد می‌کنند، مغزتان نیز در مواجهه با چالش های فکری رشد می‌کند. وقتی مغز تحریک می‌شود از شاخه های ظریف سلول های مغزی، شاخه های جدید جوانه می زند.(4)
 

شما می‌توانید تفکرات خودتان را هر روز و هر ساعت تحت نظر بگیرید.هر تفکری که نظر شما را به خود جلب می‌کند، لحظه‌ای در مورد آن تامل کنید و ببینید آیا این تفکر منفی است؟ ویرانگر است؟ پس در همان نطفه او را خفه کنید و ادامه ندهید. چون ادامه پیدا کردن افکار منفی سبب ضعف در تفکرات مثبت می‌شود و حافظه ی شما را مختل می‌کند. 
 

بدن به سرعت در حال انباشت دانش است بدین معنا که تمرینات بدنی و فیزیکی جدا از آنکه ذهن را سرحال و به‌ دور از استرس نگاه می‌دارد، موجب افزایش استعداد و هوش هم می‌شوند. 
 

وقتی ذهن خودتان را با یک چالش جدیدی مواجه کنید، ذهن شما هم پردازش های تازه ی انجام می‌دهد و سلول های جدیدی رشد می‌کنند و همین باعث می‌شود در دراز مدت از حافظه خوبی برخوردار باشید و در پیری گرفتار آلزایمر نشوید. 
 

افرادی که تنبل هستند و دائما احساس کسالت دارند، نمی‌توانند فرد خلاقی باشند نمی‌توانند از تمام داشته های مغز خودشان استفاده کنند و همین امر موجب می‌شود تا غباری بر روی مغزشان بنشیند و حافظه شان ضعیف شود. در مقابل، با تحرک  و جنب و جوش داشتن سبب می شود تا ذهن شما برای کارهای زیادی آمادگی پیدا کند. 
 

متاسفانه امروزه استرس تقریبا جزءِ جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌ی ماست. درحالی‌که از اثرات زیان‌بار استرس آگاهیم، تقریبا همیشه گرفتارش می‌شویم و در دام او اسیر می شویم. 
برندان کلی (Brendan Kelley) متخصص مغز و اعصاب مرکز پزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو معتقد است: «افزایش استرس نه‌تنها عملکرد مغز را تضعیف می‌کند، بلکه احتمال خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را نیز افزایش می‌دهد» برای اینکه بخواهید در پیری از حافظه خوبی برخوردار باشید باید استرس را از وجود خودتان دور بریزید و با آرامش باشید تا از ذهن و مغز خودتان به خوبی استفاده کنید. 
 

عقاید غلط مرتبط با افزایش سن در ذهن افراد می‌تواند در افت حافظه‌ی آنها دخیل باشد. اگر باور کنیم که می‌توانیم حافظه بهتری داشته باشیم و با تمرینات درست، در دراز مدت از نعمت حافظه خوب بهره مند باشیم، تمام تلاش خودمان را می‌کنیم. اما اگر فردی که اعتقاد دارد روی حافظه‌اش کنترلی ندارد، کمتر احتمال دارد که برای حفظ و افزایش مهارت‌های شناختی خود تلاشی بکند، همین دلیل ساده می‌تواند احتمال دچار شدن به افت حافظه را در او بالا ببرد.  
نکته پایانی: انسان می‌تواند بر تمام رفتار ها، احساسات  و تفکرات خودش کنترل داشته باشد و با تمرینات درست سعی بر تقویت آنها داشته باشد. 

پی نوشت
[1] دکتر مِحمِت اُز و دکتر مایکل رایزن، مترجم دکتر مرتضی ذوالانوار، شما جوان بمانید، تهران: معیار اندیشه، چاپ اول 1388، صفحه 30.
[2] همان.
[3] پورافکاری، نصرت الله، فرهنگ جامع روانشناسی روانپزشکی انگلیسی ـ فارسی ، جلد دوم، تهران: نشر فرهنگ معاصر، صفحه 54 . 
[4] دکتر والتر بورتز، ترجمه ی سید مسعود حاجی سید حسینی فرد، 99 گام تا 100 سالگی، تهران: دانژه 1384 صفحه 136.