رابطه جنسیت و هوش هیجانی

هوش هیجانی توانایی ای است که فرد در زمینه:
۱. خودآگاهی (شناخت هیجان ها در زمانی که آنها را تجربه می کند)؛
۲. تشخیص هیجان های دیگران
و ۳. مدیریت نشانه و اطلاعات هیجانی دارد (دانل، ۱۹۹۵؛ سالوی و گراول، ۲۰۰۵).
به عبارت ساده تر، هوش هیجانی به معنای مهارت های درون فردی و بین فردی، نوعی مهارت اجتماعی و توانایی ارتباط مؤثر با دیگران (گلمن، ۱۹۹۵) و گروهی از توانایی ها و مهارت های هیجانی و اجتماعی که موفقیت فرد را در مقابله با فشارهای محیطی و حل تعارض ها افزایش می دهد و یادگیری او را تسهیل می کند (بار-اون، ۱۹۹۷).

درباره اهمیت هوش هیجانی گفته شده که افراد با توانمندی هیجانی، بهتر می توانند با چالش های زندگی روبه رو شوند و هیجان ها را به گونه مؤثرتری تنظیم کنند و روابط اجتماعی بهتری داشته باشند. افرادی که هیجان های خود را شناخته و به خوبی می توانند نشانه های هیجانی را تعبیر کنند - مثلا می دانند چرا عصبانی شده اند و چطور بدون تخطی از هنجارها آن را ابراز کنند - اثربخشی بیشتری دارند (سالوی و کراول، ۲۰۰۵).
در متون روان شناسی ادعا شده که هوش هیجانی به افراد کمک می کند تا در زمینه های مختلف خانوادگی، اجتماعی و علمی موفق تر باشند (کزوارا و بولوک، ۲۰۰۹). تحقیقات نشان می دهد که هوش هیجانی بر بهبود عملکردهای مختلف افراد مؤثر است. پژوهش های متعددی به این نتیجه منتهی شده اند که هوش هیجانی در عمکرد افراد به خصوص در عملکرد شغلی نقش مهمی ایفا می کند. پژوهشگران دریافته اند که علت موفقیت برخی از افراد هوش هیجانی است و نه بهره هوشی (گیلکی و همکاران، ۲۰۱۰؛ سیوا و همکاران، ۲۰۰۷).
گلستان جهرمی و همکاران (۱۳۸۷) در تحقیقی ارتباط میان هوش هیجانی و موفقیت تحصیلی را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که دانش آموزانی که در هوش هیجانی نمره های بالاتری کسب کردند، موفقیت تحصیلی بهتری داشتند. میانگین تحصیلی دانش آموزان دارای هوش هیجانی بالاتر از دانش آموزان دارای هوش هیجانی پایین تر، به طور معناداری بیشتر است.
دانش آموزان باهوش هیجانی بالاتر در خانه، مدرسه و روابط با همسالان کمتر شکست می خورند و همچنین انگیزه پیشرفت بیشتری دارند (پارکر، ۲۰۰۰). موفقیت تحصیلی شدیدا با برخی از ابعاد هوش هیجانی ارتباط دارد (بار-اون، ۱۹۹۷).

تاپیا (۱۹۹۹) در تحقیقاتی که درباره هوش هیجانی دختران و پسران انجام داد به این نتیجه دست یافت که هوش هیجانی دختران دانش آموز آمریکایی به طور معناداری بالاتر از پسران است.
همچنین، سوتارسو (۱۹۹۶) نیز نشان داد که دانشجویان دختر دانشگاه نسبت به پسران نمره های بالاتری در عوامل همدلی و خودآگاهی در هوش هیجانی داشتند، اما در استقلال به عنوان بعد دیگری از هوش هیجانی میان پسران و دختران تفاوت معناداری وجود نداشت.
در طی مطالعات انجام شده توسط پتریچ و همکاران (۲۰۰۴) نیز مشخص شد که دختران در مقایسه با پسران در روابط میان فردی توانایی بالاتری دارند و بهتر از پسران می توانند عواطف خود را تنظیم کنند، اما در خرده مقیاس شادی، دختران نسبت به پسران، به طور معناداری، نمره های کمتری داشتند (ظهره وند، ۱۳۸۹، ص۵۲-۵۴).
آقاجانی و همکاران (۱۳۸۷) گزارش دادند که هوش هیجانی دختران تیزهوش بیشتر از پسران تیزهوش است. آلمران و پانماکی (۲۰۰۸) دریافتند که جنسیت با هوش هیجانی همبستگی دارد و دختران هوش هیجانی بالاتری دارند.
زارع (۱۳۸۰) نیز در مطالعه ای که انجام داد، تفاوت معناداری میان نمره های کل هوش هیجانی دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر مشاهده نکرد، اما دختران در خرده مقیاس های خودآگاهی هیجانی، همدلی، روابط میان فردی و مسئولیت پذیری اجتماعی برتری داشتند؛ پسران نیز در خرده مقیاس قاطعیت، حرمت نفس، استقلال، انعطاف پذیری، تحمل فشار و خوش بینی برتری و تفاوت معناداری داشتند.
برخی تحقیقات ثابت کرده که هوش هیجانی اساس زیست شناختی دارد و بنابراین، پژوهشی که بر روی افرادی که دچار ضایعه مغزی در بخش کنترل هیجان (آسیب قشر جلوی مغز) بودند، نشان داد که این افراد در آزمون هوش هیجانی امتیاز کمتری نسبت به افراد سالم دریافت کردند (رابینز و جاج، ۲۰۱۵، ص۱۱۴).

در مورد رابطه جنسیت و هیجان، شواهد نشان می دهد که زنان بیشتر از مردان هیجان خود را بروز می دهند (بارت و بلیس،۱ ۲۰۰۹). تحقیقات همچنین ثابت کرده است که زنان هیجان ها را نسبت به مردان با شدت بیشتری تجربه می کنند؛ همچنین، هیجان ها را در زمان طولانی تر حفظ می کنند و هیجان های مثبت و منفی به جز خشم را بیشتر بروز می دهند (بکر و همکاران،2007).
با وجود اینکه میان دو جنس به طور ذاتی تفاوت در هیجان وجود دارد، اما تحقیقات حاکی از آن است که روش های مختلف اجتماعی کردن زنان و مردان نیز در این مسئله تأثیر دارد و از این رو، چون زنان در قالب نقش پرورش دهنده، اجتماعی می شوند، انتظار هیجان های مثبت از آنان بیشتر است (رابینز و جاج، ۲۰۱۵، ص۱۰۷).