انواع اختلال خواب در کودکان و درمان آن

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید : «اَلنَّومُ راحَةٌ لِلْجَسَدِ وَ النُّطْقُ راحَةٌ لِلرُّوحِ وَ السُّکوتُ راحَةٌ لِلْعَقْلِ؛» خواب مایه آسایش جسم، سخن مایه آسایش جان و سکوت مایه آسایش عقل است. [1] 

برای هر پدر و مادری دشوار است که بفهمد فرزند آن ها ممکن است دچار اختلال خواب شده باشد. هر چه باشد، هیچ پدر و مادری مایل نیست تمام مدت کودک خود را در حالت خوابیده یا بیدار ببیند. با این حال، مطالعات اخیر تخمین می زنند که نزدیک به 30 درصد از کودکان ممکن است دچار اختلال خواب در طول زندگی خود باشند، بخصوص در دنیای امروز که پر از اضطراب و مشغله بوده، هر چند کم اما بر کودکان هم اثر می‌گذارد. در حالی که اختلالات خواب درجات و اشکال مختلفی دارد، بیشتر آن ها را می توان به مرور زمان درمان کرد. 

تا سن پنج سالگی اختلالات خواب شایع است و عموما موقتی هستند، ولی در برخی موارد که با استرس و اضطراب یا افسردگی همراه باشد خطرناک است. کابوس دیدن در کودکان بیشتر در سن پنج تا شش سالگی شایع بوده که معمولاً از وقایع ناراحت کننده در طول روز مثل ترس ها، فیلم ها و اتفاقات دیگر ناشی می شود.  چنانچه در این بخش گفته می‌شود مهم این است که والدین علائم اختلالات خواب را در کودک شان تشخیص دهند، به طوری که آن ها بتوانند فرزند خود را به دلایل اصلی درمان کنند. اختلال خواب در کودکان از مواردی است که باید بسیار جدی گرفته شود، چون اگر این مورد حل نشود ممکن است باعث اختلالات دیگری در آینده کودک در سن جوانی و حتی میانسالی شود و  به مرور تبدیل به عادت نادرست شده و مشکلاتی را برای کودک شما به وجود بیاورد.

یکی از مهم ترین کلیدهای درک چگونگی شناسایی مشکلات خواب در کودکان، این است که  با توجه به سن شان کودکان به چند ساعت خواب نیاز دارند. آیا خواب کافی دارند؟ آیا در طول روز احساس خستگی و خواب آلودگی دارند؟ یا تمام خستگی آنها با خوابیدن رفع می‌شود!...  توجه و کنکاش در این مسائل باعث فهم دقیق وجود اختلال در خواب کودک است که باعث می‌شود شما هر چه زودتر به درمان و رفع آن بیندیشید. 


انواع اختلالات خواب در کودکان :

_ بیشتر کودکان پس از یک سالگی شب ها را تمام می خوابند. اگر این چنین نباشد به احتمال زیاد علتی دارد که باید آن را پیدا کرد. 
_ خوابیدن بیش از حد در طول روز باعث خواب آلودگی آنها در طول شب و عدم خوابیدن شان شده و اختلالات خواب را برای آنها ایجاد می کند. اما دلایل دیگری نظیر ترس، اضطراب و درگیر بودن فکر و ذهن کودک به یک اتفاق یا... باعث می شود تا نتواند شب را به خوبی بخوابد و روز ها نیز احساس خستگی و کسالت کند. 
_ دلایل دیگری مانند رژیم غذایی نادرست، سرد مزاجی کودک و خوردن غذاهای سرد باعث ایجاد بی خوابی در شب شده و کمبود آهن در بدن کودک نیز علائمی همچون بی خوابی در شب را دارد. 
 

بیشتر در سن کودکانه خوابگردی رایج بوده و این مسئله موقتی است و باید دور را دور مواظب کودک بود. اگر زیاد شد یا مسیر ها طولانی شد باید جدی گرفته شود. 
خواب گردی زمانی اتفاق می افتد که کودک در وسط شب، هنگام خواب، رختخواب را ترک می کند در حالی که هنوز خواب است. چشمان شان ممکن است باز باشد و یا حتی بسته، اما هوشیار نبوده وممکن است در حین راه رفتن، کلماتی نامفهوم را زیر لب زمزمه کنند. خواب گردی می تواند بین 5 تا 15 دقیقه یا بیشتر طول بکشد. بیشتر کودکانی که خواب گردی دارند تا نوجوانی نیز همین طور هستند. 
بهتر است که در طول خواب گردی کودک را بیدار نکنید زیرا موجب ترسیدن و سردرگمی در کودک می شود.
 

_ کابوس های شبانه در کودکان 3 ساله بسیار رایج است و می تواند به طور متناوب بین سنین 6 تا 10 سال رخ دهد. 
_ کابوس ها، رویا و خواب دیدن ترسناکی هستند که در طول خواب رخ می دهند و می توانند کودک را با وحشت، تهدید و ترسو... از خواب بیدار کنند و به سختی به خواب روند. 
_ کابوس ها اگر زیاد اتفاق بیفتند و در طول شب کودک را از خواب بیدار کند می تواند منجر به اختلال خواب شوند.
_ ترس در خواب از کابوس شبانه تشخیص داده می شوند که کودک هرگز به طور کامل از خواب بیدار نمی شود. اغلب در طول یک شب وحشتناک، کودک در رخت خواب خود می نشیند، عرق می‌کند، جیغ می کشد یا گریه می کند در حالی که خوابیده. 
_ گاهی اوقات وحشت شبانه در کم تر از 5 دقیقه کودک را به ندرت از خواب بیدار می کند.
_ بهتر است والدین کودک را بیدار نکنند چون ممکن است برای آن ها بسیار ترسناک باشد.
 

_ حفظ آرامش و آسایش کودک در خوابیدن و آرامش در خواب بسیار مهم است. والدین باید تلاش خود را برای آرامش کودک خود انجام دهند تا دچار اختلال در خواب یاغیره نشود. 
_ باید بدانید از نظر طب سنتی رطوبت باعث خواب و خشکی باعث بی خوابی است. وقتی رطوبت در سر زیاد شود باعث خواب آلودگی و کسلی، بی حالی، تشویش، افسردگی و غیره می‌شود و از آن طرف اگه خشکی در مغز زیاد شود باعث بی خوابی، ریز بینی، افراطی، شکاکی، حساسیت های بیجا، افسردگی های مزمن، توهمات خطرناک و غیره می‌شود. پس باید توجه داشته باشید که با برنامه درست غذایی و رفتاری کودک را به سمت اعتدال هدایت کنید. [2] 
_ اختلالات خواب در کودکان نه تنها می تواند باعث بد اخلاقی، کودکان شود بلکه به انواع مشکلات رفتاری در خانه، مدرسه و زندگی اجتماعی منجر شود. اگر فکر می کنید کودک اختلال خواب دارد، اولین قدم این است که پزشک اطفال را ملاقات کنید.
_ دم کرده گل بیدمشک را روزی ۲ الی ۳ فنجان میل کنید، زیرا برای رفع بی خوابی مفید بوده و آرامش ذهن را در پی دارد. 
_ دم کرده خرفه به مقدار ۲۵ گرم در یک لیتر آب برای رفع بی خوابی و راحتی اعصاب موثر است. بادرنجبویه نیز مغذی برای مغز و درمان بی خوابی می باشد. [3] 
 

_ نوع تغذیه کودک بسیار مهم است تنقلات بازاری و شیمیایی امسال پفک، چیپس، شکلات کیک و بیسکویت ها برای کودک بسیار مضر است. در عوض پسته، بادام، فندق، گردو، نخود کشمش، مویز، برگه، شیرین گندمک، بادام هندی و غیره بسیار مفید است. مصرف میوه‌ها و سبزیجات، سر وقت غذا خوردن باعث تنظیم متابولیسم و سوخت و ساز بدن می شود و اختلال خواب را نیز رفع می کند. 
_ از خوردن چای، قهوه، شکلات هشت ساعت قبل از خواب کودک پرهیز شود. 
_ خوردن کاهو، کدو، ماست، پیاز، روغن بادام شیرین، نان با ماست، پنیر، فندق، تربچه، شیر گرم قبل از خواب، باقالا، شاهدانه، دوغ، دارچین، بیدمشک، سیب زمینی، گشیز، خیار، چای زنجبیل، شربت بهارنارنج، کلم‌پلو، برای آرامش و تنظیم خواب مفید است. 

فاطمه زهرا شادمان

پی نوشت
[1] ابن‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه جلد 4، صفحه 402، حدیث 5865.
[2] سید هادی فاطمی، بیماری های کودکان، قم: شهید کاظمی، 1396، صفحه 278.
[3] خدادای، مصطفی، طب سنتی، جلد یک، قم: سپهر اندیشه، 1396 ، صفحه 29.