پرخوری، خون رسانی به دیگر اعضای بدن را با کندی روبرو می کند.
رابطه بیماری با اسراف در خوردن (از منظر احادیث اهل بیت(علیهم السلام))
یکی از اولین شعارهای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و نخستین کلمه ای که تمام پزشکی را در خود جمع نموده است این روایت است که می فرماید: «معده خانه بیماری است».[1] افرادی که متخصص هستند عمق این معنا را درک می نمایند.
البته در این زمینه روایات متعددی وجود دارد. در روایتی آمده است هارون الرشید طبیب نصرانی داشت روزی این طبیب به على بن واقد گفت چرا در قرآن شما چیزی در زمینه علم طب وجود ندارد؟ علی بن واقد جواب داد خداوند تبارک و تعالی علم طب را در نصف آیه قرار داده است و آن آیه این است: «بخورید و بنوشید اما اسراف نکنید» همچنین پیامبر (صلی الله علیه و آله) ما کل علم طب را در یک جمله جمع کرد و فرموده است «معده خانه بیماری است» وقتی آن پزشک نصرانی این مطالب را شنید گفت قرآن و پیامبر (صلی الله علیه و آله) شما چیزی برای جالینوس باقی نگذاشته است.[2]
زیرا می داند و می فهمد که این مطلب بسیار مهم است. این آیه به صراحت از اسراف کردن نهی می کند. منظور از اسراف، اسراف در خوردن غذایی است که سبب ضرر برای بدن است. همچنین مضر بودن آن غذا و مقدار مصرف یک ماده غذایی را کسی جز خود شخص نمی تواند تشخیص دهد.
سه احتمال در زمینه این روایت پیامبر (صلی الله علیه و آله) که فرمودند معده خانه بیماری وجود دارد.
١. سؤالی که مطرح می شود این است که چه چیزی در این خانه وجود دارد؟ مسلم است آن چیز غذا است. بنابراین مراد، خانه غذا است. غذا سبب بیماری است. در روایت آمده است؛ هر گاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) غذایی میل می فرمود شکر خداوند را به جا می آورد و می فرمود: «خداوندا به این غذا برکت بده و خدای بهتر از آن به ما بده» به استثناء شیر که هر گاه شیر میل می کردند می فرمود: «خداوندا آن را بیشتر کن». [3]از این جمله می توان دریافت که هر غذایی به جز شیر بیماری زا است. بنابراین به طور کلی اگر کسی کمتر غذا بخورد کمتر ضرر می کند و کمتر آسیب می بیند.
٢. احتمال دوم این است که چرا معده خانه بیماری است؟ چون معده مرزی بین داخل و خارج بدن است و ممکن است همراه با غذایی که می خوریم، میکروب و ویروس، قارچ و اسباب و علل بیماری نیز وارد بدن شود. اگر غذا نیز بیماری زا نباشد به همراه غذا چیزهایی از راه دهان وارد معده می شود. بنابراین معده خانه ویروس، قارچ و چیزهای دیگر نیز می باشد که حکم زهر را برای بدن دارد در نتیجه می توان تأیید نمود که جایی که در آن غذای فاسد وجود دارد، خانه بیماری است.
٣. احتمال سوم این است زمانی که انسان غذا می خورد بدن وی سعی می کند تا این غذا را هضم کند بنابراین قلب شروع به پمپاژ خون به سمت معده می کند و تمام سعی خود را متوجه هضم غذا و معده می نماید و از کارهای دیگر و از خودش غافل می شود. به همین دلیل سیری، منجر به بیماری قلبی خواهد شد. در روایتی داریم «گرسنگی غذای قلب است». در صورتی که فرد سیر باشد بر قلب و شش او آسیب وارد می شود. زیرا قلب قدرت پمپاژ همزمان به شش و معده را ندارد.
به همین دلیل در اکثر اوقات فردی که سیر است فکر و مغزش کار نمی کند. زیرا قلب نمی تواند همزمان به دو مکان مختلف خون پمپاژ نماید و کل فعالیت خود را به سمت معده معطوف می کند و اگر انسان همیشه سیر باشد یک نارسایی در مغز و قلب به وجود می آید.
حال کدام احتمال درست است؟ هر سه احتمال صحیح است. یعنی احتمال دارد که هم غذا ضرر داشته باشد (البته به غیر از شیر) و هم از راه غذا میکروب و ویروس وارد معده می شود و هم این مورد که اگر معده پر باشد کل بدن از جمله قلب درگیر هضم غذا می شود.
برای روشن شدن موضوع روایاتی را که زیاده روی در غذا خوردن را سبب بیماری می داند، دسته بندی می کنیم.
البته در این زمینه روایات متعددی وجود دارد. در روایتی آمده است هارون الرشید طبیب نصرانی داشت روزی این طبیب به على بن واقد گفت چرا در قرآن شما چیزی در زمینه علم طب وجود ندارد؟ علی بن واقد جواب داد خداوند تبارک و تعالی علم طب را در نصف آیه قرار داده است و آن آیه این است: «بخورید و بنوشید اما اسراف نکنید» همچنین پیامبر (صلی الله علیه و آله) ما کل علم طب را در یک جمله جمع کرد و فرموده است «معده خانه بیماری است» وقتی آن پزشک نصرانی این مطالب را شنید گفت قرآن و پیامبر (صلی الله علیه و آله) شما چیزی برای جالینوس باقی نگذاشته است.[2]
زیرا می داند و می فهمد که این مطلب بسیار مهم است. این آیه به صراحت از اسراف کردن نهی می کند. منظور از اسراف، اسراف در خوردن غذایی است که سبب ضرر برای بدن است. همچنین مضر بودن آن غذا و مقدار مصرف یک ماده غذایی را کسی جز خود شخص نمی تواند تشخیص دهد.
سه احتمال در زمینه این روایت پیامبر (صلی الله علیه و آله) که فرمودند معده خانه بیماری وجود دارد.
١. سؤالی که مطرح می شود این است که چه چیزی در این خانه وجود دارد؟ مسلم است آن چیز غذا است. بنابراین مراد، خانه غذا است. غذا سبب بیماری است. در روایت آمده است؛ هر گاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) غذایی میل می فرمود شکر خداوند را به جا می آورد و می فرمود: «خداوندا به این غذا برکت بده و خدای بهتر از آن به ما بده» به استثناء شیر که هر گاه شیر میل می کردند می فرمود: «خداوندا آن را بیشتر کن». [3]از این جمله می توان دریافت که هر غذایی به جز شیر بیماری زا است. بنابراین به طور کلی اگر کسی کمتر غذا بخورد کمتر ضرر می کند و کمتر آسیب می بیند.
٢. احتمال دوم این است که چرا معده خانه بیماری است؟ چون معده مرزی بین داخل و خارج بدن است و ممکن است همراه با غذایی که می خوریم، میکروب و ویروس، قارچ و اسباب و علل بیماری نیز وارد بدن شود. اگر غذا نیز بیماری زا نباشد به همراه غذا چیزهایی از راه دهان وارد معده می شود. بنابراین معده خانه ویروس، قارچ و چیزهای دیگر نیز می باشد که حکم زهر را برای بدن دارد در نتیجه می توان تأیید نمود که جایی که در آن غذای فاسد وجود دارد، خانه بیماری است.
٣. احتمال سوم این است زمانی که انسان غذا می خورد بدن وی سعی می کند تا این غذا را هضم کند بنابراین قلب شروع به پمپاژ خون به سمت معده می کند و تمام سعی خود را متوجه هضم غذا و معده می نماید و از کارهای دیگر و از خودش غافل می شود. به همین دلیل سیری، منجر به بیماری قلبی خواهد شد. در روایتی داریم «گرسنگی غذای قلب است». در صورتی که فرد سیر باشد بر قلب و شش او آسیب وارد می شود. زیرا قلب قدرت پمپاژ همزمان به شش و معده را ندارد.
به همین دلیل در اکثر اوقات فردی که سیر است فکر و مغزش کار نمی کند. زیرا قلب نمی تواند همزمان به دو مکان مختلف خون پمپاژ نماید و کل فعالیت خود را به سمت معده معطوف می کند و اگر انسان همیشه سیر باشد یک نارسایی در مغز و قلب به وجود می آید.
حال کدام احتمال درست است؟ هر سه احتمال صحیح است. یعنی احتمال دارد که هم غذا ضرر داشته باشد (البته به غیر از شیر) و هم از راه غذا میکروب و ویروس وارد معده می شود و هم این مورد که اگر معده پر باشد کل بدن از جمله قلب درگیر هضم غذا می شود.
برای روشن شدن موضوع روایاتی را که زیاده روی در غذا خوردن را سبب بیماری می داند، دسته بندی می کنیم.
دسته اول
بر اساس این دسته از روایات، پر کردن معده شر است. حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «انسان هیچ ظرفی بدتر از شکم را پر نمی کند».[4] حال سؤال اینجاست که مراد از بدی چیست؟ مراد از بدی، همان بیماری و شر است.
دسته دوم
شامل روایاتی است که زیاد خوردن را مکروه می داند. روایت می فرماید: «زیاد خوردن مکروه است».[5] کلمه مکروه به معنای هر آن چیزی است که برای بدن ضرر دارد و بیماری زا است. و این مکروهات شامل ضررهای دنیوی است. در روایت دیگر می فرماید: «خداوند از زیاد خوردن بدش می آید».[6] چرا؟ چون برای انسان ضرر دارد. آنچه که برای انسان نفع دارد مبغوض خداوند نیست.
اما آنچه که ضرر دارد از جمله همین اسراف در خوردن مبغوض خداوند است. حال چرا مبغوض، مبغوض چه درجه ای است؟ در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است که فرمودند: «چیزی مبغوض تر از شکم پر، نزد خداوند نیست». [7]یعنی در بالاترین درجه مبغوضیت قرار دارد.
اما آنچه که ضرر دارد از جمله همین اسراف در خوردن مبغوض خداوند است. حال چرا مبغوض، مبغوض چه درجه ای است؟ در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است که فرمودند: «چیزی مبغوض تر از شکم پر، نزد خداوند نیست». [7]یعنی در بالاترین درجه مبغوضیت قرار دارد.
نویسنده: سعید فریور
پی نوشت:
[1] . مجمع البیان ۴: ۲۴۵.
[1] . مجمع البیان ۴: ۲۴۵.
