شاید یکى از مهم‏ترین معضلات ارتباط آزاد و دوستى دختر و پسر شکل‏ گیرى عشق‏ هاى مجازى (و به تعبیر دیگر، عشق‏ هاى آتشین) و عوارض ناشى از آن است.

آسیب ‏هاى ارتباط آزاد

ارتباط آزاد، داراى آسیب‏ هاى گوناگون فردى، خانوادگى و اجتماعى است که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‏ کنیم:

1. آسیب‏ هاى فردى

الف) انحراف‏ هاى جنسى و اخلاقى:

یکى از ویژگى‏ هاى بارز انسان، کمال ‏طلبى و زیاده ‏خواهى است که تمام جنبه ‏هاى جسمانى و روحانى را دربر مى‏ گیرد. کسى که در پى کسب علم و دانش باشد، هیچ‏گاه دست از آن برنمى ‏دارد؛ کسى که به دنبال کسب مال است، اگر ثروت قارون را هم در اختیار داشته باشد باز احساس بى‏ نیازى نمى ‏کند.1 مزلو نیز کمال‏ گرایى را یکى از فرانیازها مى‏ داند که انسان در پى کسب آن است.2 انسان اگر درگیر امور مثبت شود تلاش خود را براى کسب کمال در آن سمت ‏وسو به کار مى ‏برد؛ ولى اگر در امور منفى باشد به ‏ناچار روزبه ‏روز در آن بیشتر فرو مى‏ رود و اشتیاق او سیرى ‏ناپذیر خواهد بود. شاید این آیه شریفه قرآن به این حقیقت اشاره دارد: «بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ» (قیامت: 5)؛ [انسان شک در معاد ندارد ] بلکه او مى‏ خواهد [آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت ] در تمام عمر، گناه کند.

بنابراین، چنین ارتباطاتى، به تدریج افراد را وارد شرایطى مى ‏سازد که چه‏ بسا هیچ‏کدام، خواستار آن نبوده ‏اند. گردون ه‏اى که گاه رهایى از آن، مستلزم هزینه کردن تمام انرژى روانى و جسمانى فرد است و قرار گرفتن در بن‏بستى شدید را در پى دارد.3 این روند، ممکن است عواقبى را به بار آورد که ضربه‏ هاى جبران ‏ناپذیر روحى، جسمى، عاطفى و اجتماعى را به دنبال داشته باشد. عوارضى همچون افسردگى ‏ها، خودکشى‏ ها، ارتباط ‏هاى نامشروع، باردارى‏ هاى ناخواسته و مانند آن، همه از این روابط ناشى مى ‏شود. امام على (علیه‏ السلام) مى ‏فرماید: «هر کس از شهوت ‏ها دورى کند از بلاها ایمن مى ‏ماند.»4

ب) شکل‏ گیرى عشق‏ هاى مجازى:

شاید یکى از مهم‏ترین معضلات ارتباط آزاد و دوستى دختر و پسر شکل‏ گیرى عشق‏ هاى مجازى (و به تعبیر دیگر، عشق‏ هاى آتشین) و عوارض ناشى از آن است. رشد گرایش روانى، عاطفى و جنسى دو جنس مخالف، غریزى، فطرى و اجتناب‏ ناپذیر است. بنابراین، روابط آزاد اگر به شکل فراگیر ایجاد گردد، کم‏کم منجر به شکل‏ گیرى روابط عاطفى قوى در بین افراد شده و عوارض گوناگونى را به بار مى ‏آورد.

تحقیقات نشان مى ‏دهد یکى از عوامل ایجاد جاذبه میان افراد، مجاورت است؛ یعنى افراد اگر مکررا در محیط ‏هاى فیزیکى با هم برخورد داشته باشند منجر به جاذبه مى ‏شود.5 عامل دیگر، ویژگى‏ هاى قابل مشاهده است که جاذبه را به ارمغان مى‏ آورد.6 این جاذبه با گذشت زمان و تکرار برخوردها، بخصوص هنگامى که با ابراز عواطف مثبت همراه باشد،7 دلبستگى را به بار مى ‏آورد و آرام آرام تبدیل به وابستگى شده، عشق‏ هاى مجازى شکل مى‏ گیرد و مشکلات فراوانى به وجود مى ‏آید. برخى سعى کرده ‏اند تبیین‏ هاى قابل قبولى براى این امر ارائه نمایند.

ایور موریش، درباره لزوم قانون‏مندى در اعتماد و عواطف مى‏ گوید: جامعه باید اظهار عواطف را به سامان درآورد و هر فرد، بفهمد که مهار خود و قبول مسئولیت در قبال حالت‏ هاى عاطفى، چقدر اهمیت دارد.8 شاید بتوان عوارض این پدیده را بر درد بى‏ درمانى تطبیق داد که پیامبر اکرم (صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏آله) آن را از عوارض ارتباط آزاد بین زن ومرد دانسته است: « زنان و مردان [نامحرم ] را از هم جدا کنید. اگر چشم‏ ها در هم گره بخورد و ملاقات‏ ها فراوان شود، دردى به وجود خواهد آمد که درمان ندارد.9

بعضى از عوارض عشق‏ های مجازی :

1. افسردگى:

وقتى وابستگى‏ ها شکل مى‏ گیرد، پس از مدتى امکان جدایى از نظر روانى، بسیار سخت و مشکل ‏آفرین مى‏ شود. در چنین مواقعى، بسیارى از جوانان به افسردگى شدید دچار مى‏ شوند؛ چون از طرفى، در بسیارى از موارد، هر دو طرف خواهان استمرار این ارتباط دوستانه هستند و از طرف دیگر، امکان وصلت به خاطر ویژگى‏ هاى شخصى، خانوادگى، اقتصادى و اجتماعى وجود ندارد. از این‏رو، دچار تنش شده و در یک بن ‏بست سخت و شدید گرفتار مى ‏آیند.10 تحقیقات، همبستگى مثبت بین عشق مجازى (عشق وابسته وسواسى) و روان رنجورى را نشان مى‏ دهند.11

على علیه ‏السلام مى ‏فرماید: «چه بسا اندک شهوتى، اندوه و غم طولانى به بار آورد.»12 آن حضرت در روایت دیگرى مى‏ فرماید: «شگفتا براى انسان عاقل که چگونه به شهوات مى‏ نگرد، در حالى که حسرتى به دنبال دارد.»13 اگرچه غم و اندوه و حسرت حقیقى انسان شهوت‏ پرست در قیامت خواهد بود، اما این روایات غم حسرت دنیوى را هم شامل مى ‏شود.

تبیین روان شناختى:

الف) روان تحلیلگرى:

انسان همان‏گونه که داراى انرژى جسمانى‏ اى است که به وسیله آن، بسیارى از فعالیت‏ ها را انجام مى‏ دهد، در بُعد روانى هم داراى انرژى‏اى است که به وسیله آن، بسیارى از فعالیت‏ هاى زندگى را انجام مى‏ دهد. این انرژى ذخیره ‏شده و ماندگار، در هر زمانى موضوعى را دنبال مى ‏کند و همت خود را براى تحقق آن موضوع، به کار مى‏ گیرد و وقتى به نتیجه رسید، موضوع جدیدى را دنبال مى‏ کند. اگر در این بین، روى موضوعى بخصوص عاطفى سرمایه ‏گذارى کند و به آن دست پیدا نکند و نیز نتواند جایگزین مناسبى بیابد، این انرژى ذخیره شده، روزبه ‏روز روان انسان را به خود مشغول مى‏ کند.14 تا جایى که بیمارى‏ هاى ناشى از عشق را پدید مى ‏آورد. ارتباط آزاد شکل‏ گیرى موضوع عشق سرمایه‏ گذارى روانى عدم دست‏یابى به موضوع فقدان موضوع براى عشق بیمارى‏ هاى ناشى از عشق (افسردگى و...)

ب) احساس گناه:

تخلف از محدوده شرعى و هنجارهاى اجتماعى، گاه احساس گناه و آن نیز پیامدهاى روان‏شناختى، مانند خودسرزنشى، احساس حقارت، در پیش‏ گرفتن نوعى انزوا و دورى از روابط اجتماعى را به دنبال خواهد داشت.15

ادامه دارد...

پی نوشت :

1ـ محمدرضا احمدى، همان، ص 28.
2ـ دوان پى شولتز و سیدنى آلن شولتز، همان، ص 353.
3ـ محمدرضا احمدى، همان، ص 28.
4ـ میرزا حسین نورى، مستدرک ‏الوسائل، ج 11، ص 344.
5ـ مسعود آذربایجانى و همکاران، روان‏شناسى اجتماعى، ص 233.
6ـ همان، ص 250؛ رابرت بارون، روان‏شناسى اجتماعى، ترجمه یوسف کرمى، ص 427.
7ـ مسعود آذربایجانى و همکاران، روان‏شناسى اجتماعى، ص 239.
8ـ ایور موریش، همان، ص 42.
9ـ دفتر تبلیغات اسلامى، ره ‏توشه راهیان نور، ویژه جوانان، ص 147.
10ـ محمدرضا احمدى، همان، ص 31.
11ـ حمزه عبدى و محمود گلزارى، «ارتباط میان سبک‏ هاى عشق و ویژگى ‏هاى شخصیتى»، روان‏شناسى و دین، ش 3، ص 70ـ71.
12ـ محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 15، ص 210.
13ـ میرزا حسین نورى، همان، ج 14، ص 358.
14ـ لورنس اى. پروین و اولیور پى. جان، همان، ص 115.
15ـ محمدرضا سالارى ‏فر، همان، ص 21.

نویسنده : محمد زارعى توپخانه