آنچه باید در مورد دوران بلوغ بدانیم! (بخش دوم)

دوران نوجوانی، دوران درگیری با بسیاری از خطرات است. 
 

این مرحله از عمر را دوران تولد دوباره نامگذاری کرده اند و واقعا نیز این چنین است. طفلی که در شکم مادر و در دنیایی تاریک و محدود بود به یکباره چشم به جهانی می گشاید که بس وسیع و جاذب و دارای عوامل جذب و کشش بسیار است. او در ورود به این دنیا و دیدن جوانب و ابعاد آن، گیج و سردرگم است.
 
او هنوز هویت خود را نیافته و از چیستی خود سر در نیاورده است. او وارد جهان وسیع و عظیم نوجوانی و بلوغ می گردد و بیداری هایی برای او پدید می آید که او را مدت ها محو خود می سازد. آن چنان که حتی از درس و بحث و مدرسه می برد و سرگرم اندیشه ها و پدیده های جدید می شود. یافته های گذشته را مورد ارزیابی قرار داده و در پی آن است تا ابعاد تازه ای از آنها را بیابد. او وارد دنیای جدید می گردد و می کوشد خود و دیگران را کشف کند و از دنیای اطراف سر در آورد. همانند خردسالان و نوزادان در عرصه ى تطابق با شرایط جدید وامانده و سردرگم است، مگر آنگاه که دستی به مددرسانی او بلند شود و یا او را زیر پروبال خود گیرد.
 

دوران بلوغ، دوران شکوفایی هاست. شکوفایی بدن، شکوفایی غدد، شکوفایی استعدادها و شکوفایی غریزی. دوران مذکور این احساس را به نوجوان می دهد که می تواند همسر، پدر یا مادری باشد و برای ایفای وظیفه تواناست و حتی در مواردی به صورت ناشیانه در این عرصه به خودسنجی ها و خود آزمایشی می پردازد که ممکن است به خود ارضایی منجر گردد.
 
آری، با فرا رسیدن دوران نوجوانی و ورود به دنیای بلوغ، گل های زندگی نوجوان شکوفا می شوند و احساس ویژه و مرموزی نسبت به جنس مخالف در او پدید می آید که حاصل آن، رؤیاهای دوران نوجوانی حتی در بیداری هاست.
 
او بر اثر این شکوفایی ها دنیا را زیبا می بیند و برای خود از آن تصویری رؤیایی می سازد و به اصطلاح روان شناسان برای خود در کره ی ماه و مریخ قصر بنا می کند و از این که والدین و مربیان قادر به توجیه خیالات و رؤیاهای او نیستند ابراز نگرانی و تأسف دارد. و شما این سخن و ادعا را از آنان زیاد می شنوید که میگ ویند پدر و مادرم مرا درک نمی کنند!
 

دوران بلوغ و نوجوانی دوران پایه گذاری هاست. چه بسیارند پایه های صواب و ناصواب که در این مرحله از عمر گذارده می شوند. مثل پایه های دشمنی و دوستی، پایه های پاکی و ناپاکی، پایه های تقوا و عفاف، بی عفتی و حتی جرائم و جنایات.
 
در این مرحله ممکن است شرافت ها و یا رذالت ها بر اثر کشف ها و یا معاشرت ها در افراد پایه گذاری شوند. سن ۱۱ و ۱۲ سالگی، سن رفیق بازی است. این گروه از نوجوانان به دوستان و معاشران خود روی آورده و با آنها به تبادل فرهنگ و رازگویی می پردازند. دیده ها، شنیده ها و یافته های خود را برای همدیگر بیان می کنند و بر اثر کثرت احساسات و عواطف سعی بر آن دارند تا به تقلید از یکدیگر پرداخته و رنگ و هوای هم را بگیرند.
 
دوستی ها و دشمنی ها در سنین ۱۵ سالگی و بعد از آن، عمیق تر و ریشه دارتر می شود و در برخی موارد تا پایان عمر ثابت و استوار باقی می ماند. این روابط ممکن است در همه ی زمینه های جنسی، روانی، اقتصادی، اجتماعی و شرعی اتفاق بیفتد. و شما خود می توانید اثرات مثبت یا منفی آن را حدس بزنید.
 

دوران نوجوانی و بلوغ، دوران خطر است. تحولات سریع و غافلگیر کننده که ممکن است برای نوجوان آسیب زا و گرفتار کننده باشد. دامنه ی این خطرزایی نیز وسیع است:
- خطر انحراف و لغزش: در زمینه های غریزی و جنسی مثل روابط ناصواب، به خود مشغول شدن و...؛
- خطر اقتصادی: مثل دزدی، کش رفتن، مصرف بیهوده ی مال، آن هم در راه اقناع هوس ها و...؛
- خطر اجتماعی: مثل تشکیل باند و گروه و معاشرت های ناصواب و انحراف آمیز....
- خطر فرهنگی: در مورد تغییر فکر و آداب، استفاده از ادبیات رسوا و انحراف در هنر و...
- خطر مذهبی: مثل تردید در مذهب، تردید در فراگرفته های اعتقادی و بی اعتنایی به تکالیف شرعی و...
- خطر بروز بیماری هایی چون اضطراب، وسواس، افسردگی، بیماری های زیستی و....
- خطر خجلت، کم حیایی و بی حیایی به ویژه برای دختران که این خود زمینه ساز لغزش های متعددی است.
- خطر وقاحت و بی باکی، سبقت جویی، غرور، خودشیفتگی و... که هر کدام صدمه ها و آسیب هایی را برای فرد و جامعه به دنبال دارد.
 
این همه اغلب بدان علت است که مربیان لایق برای هدایت اندک و عوامل تحریک کننده و انحراف آور بسیار است.
 

در ارزیابی کلی از بلوغ باید گفت: بلوغ، پدیده ای چند جانبه شامل جنبه های جسمی، جنسی، روانی، اقتصادی، اجتماعی، شرعی و ... است و سامان دهی به هریک از این موارد، موجد تعهد و مسئولیتی جدید عملی برای والدین و مربیان و مسئولان کشور است.
 
این منازعه خطایی است که در بین گذشتگان و حتی برخی از صاحب نظران امروز مسائل کودکان وجود داشته و دارد، که دوران بلوغ را جزیی از دوران کودکی و گاهی دوران استحاله و برزخی می دانند. حال آنکه دوران بلوغ دنیایی جدید با ویژگی های خاص خود است که به حق می توان از آن به عنوان دورانی مستقل از حیات نام برد. اگرچه به قبل و بعد عمر آدمی وصل است.
 
توانایی درک و فهم دنیای جدید و تلاش تدریجی برای یافتن جایگاه و موقعیت خود در این عرصه، و نیز تصور این که می تواند پدر، مادر و یا همسری باشد، حکایت از این جدایی و تفکیک این مرحله با مراحل دیگر دارد به ویژه که او به جد خواستار تحقق آن تصورات رؤیایی بدون اندیشیدن به فرجام آن است و شما می دانید که این امر تا چه حد می تواند خطر آفرین باشد. این مجموعه خود ضرورت توجه جدی اولیا و برنامه ریزان تربیت به این مرحله از عمر را ایجاب می کند.
 

 نویسنده: علی قائمی امیری

 
منبع: کتاب «دنیای بلوغ»