تهوع بارداری و درمان خانگی آن (بخش دوم)

معمولا اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی و افزایش زمان استراحت برای درمان تهوع بارداری یا ویار کافی هستند.
 

انجمن بارداری آمریکا (APA) مصرف مواد غذایی زیر را توصیه می‌کند:
الف. خوراکی‌های سرد
ب. میوه‌ها و سبزی‌های تازه
ج. غذاهای ساده، نظیر سوپ مرغ
هم‌چنین، انجمن بارداری آمریکا تنقلات و اسنک‌های زیر را نیز توصیه می‌کند:
الف. پرتزل
ب. ژله
پ. بستنی یخی طعم‌دار
ت. نوعی آب‌نبات با طعم‌های متنوع نظیر نعناع، لیمو، و زنجبیل که مخصوص تسکین حالت تهوع زنان بارداری طراحی شده است

استفاده از هیچ گونه دارو برای تسکین تهوع بارداری توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است عوارض مخربی برای سلامت مادر و کودک به همراه داشته باشند. درباره‌ی استفاده از روش‌های درمانی غیر دارویی برای تسکین تهوع بارداری یا ویار نیز با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
 

علت‌های دقیق بروز تهوع بارداری یا ویار هنوز مشخص نیستند؛‌ با وجود این، بیش‌تر متخصصان معتقدند تغییرات هورمونی ممکن است در این میان نقش داشته باشند:‌
الف. سطوح استروژن – متخصصان معتقدند، تهوع بارداری ممکن است تا حدودی به خاطر افزایش سطح استروژن جاری در بدن باشد؛ سطوح استروژن در دوران بارداری می‌تواند تا ۱۰۰ برابر بیش‌تر از سطوح موجود در زنان عادی باشد. با وجود این، هیچ مدرکی دال بر تفاوت سطوح استروژن میان زنان باردار مبتلا به تهوع بارداری و سایر زنان باردار (که به این وضعیت مبتلا نیستند) وجود ندارد.

ب. سطوح پروژسترون – هنگامی که یک زن باردار می‌شود، سطوح پروژسترون وی نیز افزایش می‌یابد. سطوح بالا پروژسترون باعث شل شدن ماهیچه‌های رحم می‌شود تا از زایمان زودرس جلوگیری کند. با وجود این، این هورمون ممکن است باعث شل شدن ماهیچه‌های معده و روده نیز بشود؛ در نتیجه، اسید معده زیاد می‌شود و این وضعیت می‌تواند به بازگشت اسید به مری (رفلاکس معده) شود.

پ. هیپوگلیسمی – کاهش قند خون ناشی از تخلیه‌ی انرژی بدن مادر توسط جفت. با وجود این، هیچ گونه مطالعه‌ی علمی چنین مسئله‌ای را تایید نکرده است.

ت. گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) – این هورمون ابتدا توسط جنین در حال رشد، دقیقا بعد از شروع رشد جنین، و سپس توسط جفت تولید می‌شود. برخی از متخصصان معتقدند، ممکن است میان hCG و تهوع بارداری رابطه‌ای وجود داشته باشد.

ث. حس بویایی – در طول دوران بارداری، حساسیت مادر به بو و رایحه‌ها افزایش می‌یابد، و همین مسئله ممکن است باعث تحریک بیش از اندازه‌ی حالت تهوع شود.
 

هر زن باردار به طور بالقوه ممکن است دچار تهوع بارداری شود. با وجود این، اگر وضعیت‌های زیر احتمال بروز تهوع بارداری را افزایش می‌دهند:
الف. پیش از بارداری، سابقه‌ی تجربه‌ی حالت تهوع یا استفراغ ناشی از بیماری سفر، میگرن، برخی مزه‌ها یا بوها، یا مصرف قرص‌های ضد بارداری وجود داشته باشد.
ب. مادر در بارداری قبلی دچار تهوع بارداری شده است.
پ. بیش از یک جنین در رحم مادر وجود داشته باشد.
تهوع بارداری به عنوان سازگاری تکاملی برای بقا

برخی از کارشناسان باور دارند، تهوع بارداری ممکن است به عنوان عاملی برای سازگاری تکاملی از بدن مادران باردار و کودکان‌شان در برابر مسمومیت غذایی محافظت کند. اگر یک زن باردار مبتلا به تهوع بارداری تمایلی به مصرف غذاهایی که ممکن است به طور بالقوه آلوده باشند، نظیر گوشت مرغ، تخم مرغ، یا گوشت قرمز نداشته باشد، و در عوض، غذاهایی با خطر آلودگی کم‌تر، نظیر برنج، نان، و بیسکوییت را ترجیح دهد، احتمال بقای وی و کودک‌اش افزایش می‌یابد.

انسان‌های بزرگسال در برابر سموم گیاهی دارای یک سپر دفاعی هستند، از جمله طیف گسترده‌ای از آنزیم‌های سم‌زدا که توسط کبد تولید می‌شوند. ولی این سپر دفاعی در بدن جنین در حال رشد، به طور کامل تشکیل نشده است، و حتی به طور نسبی، مقدار اندکی از سموم می‌تواند برای سلامتی‌اش خطرناک باشد. اندام‌های در حال رشد جنین تقریبا، بین هفته‌های ۶ الی ۱۸، دارای بیش‌تری آسیب‌پذیری در برابر سموم است؛ این بازه‌ی زمانی بیش و کم با دوره‌ی اوج تهوع بارداری در هم‌زمان است.
 

بیماری صبحگاهی یا تهوع بارداری، برخلاف نام‌اش، ممکن است در هر ساعت از شبانه‌روز اتفاق بیفتد. این وضعیت در برخی از زنان باردار ممکن است در نیمه‌های شب نیز رخ بدهد. ویار یا تهوع بارداری ممکن است شامل حالت تهوع و استفراغ، یا فقط حالت تهوع و بدون استفراغ باشد. این وضعیت معمولا در طول سه ماهه‌ی نخست بارداری شایع است.
 

الف. علائم بسیار شدید حالت تهوع یا استفراغ
ب. دفع میزان بسیار اندکی از ادرار
پ. ادرار با رنگ تیره
ت. دشواری در بلع مایعات
ث. احساس سرگیجه هنگام برخاستن
ج. از حال رفتن هنگام برخاستن
چ. تپش قلب
ح. استفراغ خونی

هنگامی که این علائم بسیار شدید باشند، احتمالا زن باردار به وضعیتی به نام استفراغ تند بارداری مبتلا شده است. این وضعیت تقریبا در ۱ الی ۲ درصد بارداری‌ها ایجاد می‌شود. معمولا حالت تهوع و استفراغ در طول ششمین هفته‌ی بارداری اتفاق می‌افتند. تهوع بارداری در بیش‌تر زنان باردار، معمولا بعد از هفته‌ی دوازدهم بارداری‌ بهبود می‌یابد. متاسفانه، در این علائم در برخی از زنان، در سراسر دوره‌ی بارداری ادامه پیدا می‌کند.

معمولا اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی و افزایش زمان استراحت برای درمان تهوع بارداری یا ویار کافی هستند. تهوع بارداری می‌تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی مادر و نحوه‌ی انجام‌ فعالیت‌های روزانه‌ی وی تاثیر بگذارد؛ با این حال، معمولا اطرافیان زن باردار این تغییرات را با نگاهی عاشقانه و طنزآمیز می‌نگرند. زنانی که از حمایت خانواده و دوستان بهره‌ می‌برند، معمولا بهتر می‌توانند با این مشکل مقابله کنند.
 

استفراغ تند بارداری نمونه‌ی بسیار نادری از تهوع بارداری است؛ تخمین زده می‌شود حدود ۱ الی ۲ درصد از تمام زنا باردار به این وضعیت دچار می‌شوند. در ۹۰ درصد موارد مبتلا به استفراغ تند بارداری، علائم این وضعیت با پنجمین ماه بارداری برطرف می‌شوند.
معمولا علائم شدید این وضعیت شامل موارد زیر هستند:‌
الف. ناتوانی در بلع مایعات به علت استفراغ شدید
ب. خطر جدی کم آبی و کاهش وزن بدن
پ. آلکالوز (افت خطرناک سطح اسیدی طبیعی خون)
ت. هیپوکالمی (کاهش پتاسیم خون)

زنانی که به علائم شدید مبتلا هستند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند. در برخی موارد، زنان باردار به بستری و تزریق وریدی نیاز پیدا می‌کنند. چنان‌چه یک زن باردار دچار استفراغ تند بارداری شود، احتمال آسیب دیدن کودک بسیار اندک است. اگر مادر در طول دوران بارداری دچار کاهش وزن شود، احتمال پایین بودن وزن نوزاد هنگام زایمان افزایش می‌یابد.

تشخیص تهوع بارداری یا ویار معمولا با مشاهده‌ی علائم برجسته‌ی این وضعیت امکان‌پذیر است. چنان‌چه پزشک به احتمال ابتلای مادر به استفراغ تند بارداری ‌مشکوک باشد، ممکن است آزمایش‌های ادرار و خون متعددی از بیمار به عمل بیاورد. هم‌چنین، انجام سونوگرافی نیز برای تشخیص تعداد جنین‌های موجود در رحم و تشخیص هر گونه علت دیگری برای بروز حالت تهوع و استفراغ مادر لازم است. اگر سطح کتون موجود در ادرار بالا باشد، این احتمال وجود دارد که استفراغ باعث ابتلای مادر به سوء تغذیه شده باشد.

منبع: تحریری سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی