نشانه کمبود پتاسیم در بدن (بخش اول)

کاهش سطوح پتاسیم در خون می‌تواند باعث ضعف پیام‌های عصبی و در نتیجه، به گزگز و بی‌حسی منجر شود.
 

پتاسیم یکی از مواد معدنی ضروری است که نقش‌های مهمی در بدن ایفا می‌کند. این ماده‌ی معدنی به تنظیم انقباضات ماهیچه‌ای، حفظ سلامتی کارکرد عصبی، و تنظیم تعادل مایعات بدن کمک می‌کند. در عین حال، رژیم غذایی کم پتاسیم به ندرت باعث ایجاد کمبود پتاسیم یا هیپوکالمی می‌شود. کمبود پتاسیم به وضعیتی گفته می‌شود که سطح پتاسیم در خون کم‌تر از ۳.۵ میلی‌مول بر لیتر باشد.

در عوض، کمبود پتاسیم هنگامی رخ می‌دهد که بدن به طور ناگهانی مقدار زیادی از مایعات‌اش را از دست بدهد. علت‌های شایع بروز کمبود پتاسیم عبارت هستند از استفراغ مزمن، اسهال، تعریق بیش از اندازه و از دست دادن مقدار زیادی خون.

بنابراین، کمبود پتاسیم در صورتی ایجاد می‌شود که پتاسیم به اندازه‌ی کافی از طریق رژیم غذایی به بدن نرسد یا به علت بروز اسهال یا استفراغ مزمن، مقدار زیادی پتاسیم از بدن خارج شود. علائم این وضعیت به شدت کمبود پتاسیم بستگی دارد، ولی ممکن است شامل افزایش فشار خون، یبوست، مشکلات کلیوی، ضعف ماهیچه‌ها، خستگی مفرط و مشکلات قلبی باشد.

در این مقاله، به برخی از علائم احتمالی کمبود پتاسیم اشاره می‌کنیم. هم‌چنین، به بیان مطالبی درباره‌ی زمان مناسب برای ملاقات با پزشک، تشخیص بیماری، درمان، و منابع غذایی پتاسیم نیز خواهیم پرداخت.
 

ضعف و خستگی مفرط معمولا نخستین نشانه‌های کمبود پتاسیم هستند. کمبود این ماده‌ی معدنی از طرق مختلف می‌تواند باعث بروز ضعف و خستگی مفرط شود. نخست این‌که پتاسیم به تنظیم انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند. هنگامی که سطوح پتاسیم خون کاهش می‌یابند، ماهیچه‌ها انقباضات ضعیف‌تری خواهند داشت.

هم‌چنین، کمبود این ماده‌ی معدنی بر چگونگی کاربرد مواد مغذی در بدن نیز تاثیر می‌گذارد، و به این ترتیب، می‌تواند به بروز خستگی مفرط منجر شود. برای نمونه، برخی شواهد نشان می‌دهند، کمبود پتاسیم می‌تواند در تولید انسولین نیز اختلال ایجاد کند، و باعث افزایش سطوح قند خون شود.

به طور خلاصه، از آن‌جا که پتاسیم به تنظیم انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند، کمبود این ماده‌ی معدنی ممکن است باعث ضعف این انقباضات شود. هم‌چنین، برخی شواهد نشان می‌دهند، کمبود پتاسیم می‌تواند در فرایند کنترل مواد غذایی داخل بدن، از جمله قند، اختلال ایجاد کند؛ این مسئله ممکن است به بروز خستگی مفرط منجر شود.
 

گرفتگی‌های ماهیچه‌ای ناشی از انقباضات ناگهانی و غیر قابل کنترل ماهیچه‌ها هستند. این وضعیت ممکن است هنگامی اتفاق بیفتد که سطوح پتاسیم در خون کاهش یابد.

پتاسیم موجود در سلول‌های ماهیچه به رد و بدل کردن پیام‌های مغزی برای تحریک انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند. هم‌چنین، این ماده‌ی معدنی با خروج از سلول‌های ماهیچه، باعث پایان یافتن انقباضات می‌شود. هنگامی که سطوح پتاسیم خون کاهش یابد، مغز نمی‌تواند این پیام‌ها را طور موثر رد و بدل کند؛ در نتیجه، انقباضات ماهیچه‌ای ممکن است طولانی‌تر از حد معمول، و باعث گرفتگی ماهیچه شوند.

در مجموع، پتاسیم به آغاز و پایان انقباضات ماهیچه‌ای کمک می‌کند. کاهش سطوح پتاسیم خون می‌تواند بر این تعادل تاثیر بگذارد، باعث بروز انقباضات غیر قابل کنترل و طولانی مدتی شود که به آن‌ها گرفتگی‌های ماهیچه‌ای می‌گوییم.
 

مشکلات گوارشی علت‌های زیادی دارند؛ یکی از آن‌ها ممکن است کمبود پتاسیم باشد. پتاسیم به رد و بدل کردن پیام‌های مغز به ماهیچه‌های موجود در دستگاه گوارش کمک می‌کند. این پیام‌ها باعث تحریک انقباضاتی می‌شوند که به حرکت و پیشروی غذا در مجاری گوارشی، و در نتیجه، به هضم شدن آن‌ها کمک می‌کنند. وقتی سطوح پتاسیم خون کاهش یابد، مغز نمی‌تواند این پیام‌ها را به طور موثر رد و بدل کند. از این رو، انقباضات دستگاه گوارشی ممکن است ضعیف شوند‌، و حرکت غذا در مجاری گوارشی کند شود. این وضعیت ممکن است باعث بروز مشکلات گوارشی نظیر نفخ و یبوست شود.

به علاوه، برخی از مطالعات نشان داده‌اند، کمبود شدید پتاسیم می‌توان باعث فلج کامل معده و روده شود. با وجود این، دانشمندان طی برخی مطالعات دیگر به این نتیجه رسیدند که ارتباط میان کمبود پتاسیم و فلج دستگاه گوارشی آن‌چنان شفاف نیست.

به طور خلاصه باید گفت، کمبود پتاسیم ممکن است باعث بروز نفخ و یبوست شود، زیرا می‌تواند سرعت حرکت غذا را در طول مجاری گوارشی آهسته کند. برخی شواهد نشان می‌دهند، کمبود شدید پتاسیم می‌تواند به فلج دستگاه گوارشی منجر شود؛ اگرچه این ادعا هنوز تایید نشده است.
 

آیا تا به حال ضربان قلب‌تان به طور ناگهانی سخت‌تر، سریع‌تر، یا نامنظم شده است؟ این وضعیت را با نام تپش قلب می‌شناسند، و معمولا با استرس یا اضطراب در ارتباط است. با وجود این، تپش قلب می‌تواند نشانه‌ای کمبود پتاسیم نیز باشد. زیرا ورود و خروج پتاسیم به سلول‌های قلب به تنظیم ضربان کمک می‌کنند. کاهش سطوح پتاسیم خون می‌تواند جریان پتاسیم را به داخل و خارج سلول‌های قلب دچار اختلال کند؛ و در نتیجه، باعث بروز تپش قلب شود.

به علاوه، تپش قلب ممکن است نشانه‌ای از آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب باشد که این وضعیت نیز با کمبود پتاسیم در ارتباط است. آریتمی قلبی، بر خلاف تپش قلب، ممکن است با وضعیت‌های قلبی خطرناکی در ارتباط باشد.

به طور خلاصه باید گفت، پتاسیم با تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند، و کاهش سطوح این ماده‌ی معدنی ممکن است باعث بروز علائمی نظیر تپش قلب شود. هم‌چنین، تپش قلب نیز ممکن است علامتی از آریتمی قلبی با ضربان نامنظم قلب باشد که همین بیماری نیز نشانه‌ای از وضعیت‌های قلبی خطرناک است.
 

هم‌چنین، درد و سفتی ماهیچه‌ نیز می‌تواند یکی دیگر از علائم کمبود شدید پتاسیم باشد. این علائم ممکن است نشان‌دهنده‌ی تجزیه‌ی سریع ماهیچه باشند که به نام رابدومیولیز شناخته می‌شود.

پتاسیم موجود در خون به تنظیم جریان خون در ماهیچه‌ها کمک می‌کند. وقتی سطوح پتاسیم به شدت پایین می‌آید، عروق خونی منقبض می‌شوند و جریان خون را در ماهیچه‌ها محدود می‌کنند. به این ترتیب، سلول‌های ماهیچه‌ای اکسیژن کم‌تری دریافت می‌کنند؛ این مسئله باعث پارگی و نشت آن‌ها می‌شود. این وضعیت به رابدومیولیز منجر می‌شود که با علائمی نظیر درد و سفتی ماهیچه همراه است.

به طور خلاصه، درد و سفتی ماهیچه ممکن است یکی دیگر از نشانه‌های کمبود پتاسیم باشد و در اثر تجزیه‌ی سریع ماهیچه (رابدومیولیز) ایجاد شود.
 

آدم‌های مبتلا به کمبود پتاسیم ممکن است دائما دچار گزگز و بی‌حسی شوند. به این وضعیت خواب‌رفتگی گفته می‌شود و معمولا در دست‌ها، بازوها، ساق پا، کف پا رخ می‌دهد. پتاسیم برای سلامت دستگاه عصبی بسیار ضروری است. کاهش سطوح پتاسیم در خون می‌تواند باعث ضعف پیام‌های عصبی و در نتیجه، به گزگز و بی‌حسی منجر شود.

با این‌که گاهی اوقات تجربه‌ی چنین علائمی نمی‌تواند باعث نگرانی شود، ولی گزگز و بی‌حسی دائمی دست‌ها و پاها ممکن است نشانه‌ای از یک وضعیت جدی باشد. اگر دچار خواب‌رفتگی مداوم می‌شوید، بهتر از به سرعت نزد پزشک بروید. به این ترتیب، گزگز و بی‌حسی مداوم ممکن است نشانه‌ای از بروز اختلال در کارکرد عصبی ناشی از کمبود پتاسیم باشند. چنان‌چه دچار گزگز و بی‌حسی مداوم در دست‌ها، بازوها، یا پاهای‌تان شده‌اید، باید نزد پزشک بروید.

ادامه دارد...

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی