چگونه با نوجوان خود برخورد کنیم؟ (بخش اول)

همیشه به دنبال بهترین راه برای تربیت باشید، بهترین روش هم برای تربیت کودک این است که از باب تشویق و ادب وارد شوید و تنبیه را کنار بگذارید. 
 

یکی از حساس ترین دوران های زندگی هر فردی که نقش سازنده ای در آینده او دارد، دوران نوجوانی است. تعیین کننده خواهد بود که شخصیت فرد در دوران بزرگسالی دارای چه خصوصیت های خواهد شد. اگر والدین بتوانند با آگاهی های لازم، بستر ها را برای رشد و تعالی نوجوان خود فراهم سازند، فرزندشان در بزرگسالی  ثبات شخصیت پیدا خواهد کرد و فرد موفقی خواهد شد. 
 

میلر نیوتون در کتاب نوجوانی خود بر این باور است که؛  نوجوانی را دوره فرایندهای رشدی انتقال از کودکی به بزرگسالی می داند. [1]  دوره ای است که تغییرات گسترده ای در نوجوان بوجود خواهد آمد. تغییرات جسمی و روحی و افزایش پیدا کردن مسئولیت ها در او ایجاد می‌شود که نیاز به کمک والدین دارد تا بتواند این دوره را پشت سر بگذارد. 
 

والدین باید در نظر داشته باشند که فرزندشان از دوره کودکی خارج شده و یک تغییراتی در وجود او ایجاد شده است. او دیگر آن کودک حرف گوش کن مطیع نیست، آن کودکی که تمام کارهایش را متکی به شما بود تغییر کرده و می‌خواهد استقلال داشته باشد و زمان آن رسیده است که برای او ارزش قائل شوید و محیط را فراهم آورید تا آسوده خاطر باشد. اگر نتوانید محیط خانه را برای او جایگاه امن سازید، او به دیگران پناه خواهد برد. و برای خانه و خانواده، ارزشی قائل نخواهد شد. 

تصور اشتباهی که برخی از خانواده ها دارند این است که فکر می‌کنند؛ کودک آنها تا همیشه قرار است کودک بماند. و در تمام کارهای او دخالت می‌کنند و می‌خواهند نظرات خودشان را به او تحمیل کنند. در حالی که این کودک بزرگ شده و به دوره نوجوانی رسیده است و دوست دارد که استقلالی برای خودش داشته باشد. پس فضای زندگی او را مدیریت کنید و نگذارید که احساس سختی و ناراحتی داشته باشد. 

نکته: این عدم هماهنگی در انتظارات والدین و درخواست های فرزندان باعث بروز اختلافات فراوانی می شود که دود آن در درجه اول به چشم پدر و مادر خواهد رفت و در مرحله بعد به چشمان فرزند می‌رود. 
 

اصلی ترین عاملی که سبب بروز مشکلات در فرزندان می‌شود به خاطر رفتارهای والدین است. اگر والدین بدانند که با فرزندشان چگونه رفتار کنند، مشکل چندانی بوجود نخواهد آمد. این نوشتار می‌خواهد به رفتارهای مخربی که برخی از والدین دربرابر خواسته های فرزندشان انجام می‌دهند بپردازد. 
 

گاهی اوقات لازم است که پای حرف های نوجوان خود بنشینید و به خواسته های او گوش دهید. شنیدن تنها کافی نیست بلکه با دقت و شوق به حرف های او گوش دهید به گونه ای که احساس کند فرد مهمی شده است. اما والدینی هستند که زمان حرف زدن نوجوان به او می‌گویند که ساکت باش و حرف نزن، یا اینکه ارزشی برای حرف های او قائل نمی‌شوند. با همین رفتار خود سبب کمبود اعتماد به نفس و گوشه گیری نوجوان می‌شوند. 

نکته: حواس تان به آینده باشد، به زمانی که این نوجوانان می‌خواهد بزرگ شود و برای با کیفیت شدن زندگیش نیاز دارد که رفتارهای خوبی از شما ببیند. آینده فرزندتان به رفتارهای امروزتان بستگی دارد.
 

فرزند شما در یک سنی قرار دارد که تغییراتی در او حاصل شده و هنوز نتوانسته است آنها را کنترل کند. اگر شما بخواهید در مقابل رفتار او، از باب تنبیه بدنی وارد شوید نه تنها تاثیری نخواهد داشت، بلکه با عکس العمل او مواجه خواهید شد که برای شما خوشایند نیست. اگر چه تنبیه کردن در برخی موارد موثر به نظر می‌رسد اما اثر تربیتی و پایداری در نوجوان نخواهد داشت پس نگاه خود را تغییر دهید. 

نکته: درست است که تنبیه کردن و تشویق کردن دو رکن اساسی در تربیت کردن است اما تنبیه کردن تاثیر کمتری دارد و آن چیزی که مهمتر است، تشویق کردن است. «تقویت و تشویق در ایجاد رفتار مطلوب موثر است. اما تنبیه سرانجام ممکن است هم برای تنبیه شوند و تنبیه کننده، عواقب شوم و زیان آوری به بار آورد. تنبیه، به جز موارد خاص، وسیله مناسب برای تحرک عادت نیست.» [2] 

توجه: همیشه به دنبال بهترین راه برای تربیت باشید، بهترین روش هم برای تربیت کودک این است که از باب تشویق و ادب وارد شوید و تنبیه را کنار بگذارید.  امام علی (علیه‌السلام) فرمودند: پند پذیری انسان عاقل به وسیله ادب و تربیت است؛ این چهارپایان و حیوانات هستند که با زدن تربیت می‌شوند. [3]
 

تصور اشتباهی که برخی از خانواده ها دارند این است که خیال می‌کنند با مقایسه کردن فرزندشان با دیگران، سبب ایجاد انگیزه در وجود او می‌شوند. در حالی که این مقایسه ها باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و اراده نوجوان می‌شود. 

مقایسه کردن در دوران کودکی: مقایسه مداوم فرزندان آن هم از کودکی با بچه‌های فامیل، دوستان و حتی همبازی‌های مهد کودک‌شان باعث می‌شود که آنها در نوجوانی با توجه به سرخوردگی ناشی از مقایسه و رقابت دائم، بیش از حد معمول حساس و خشمگین باشند و نتوانند تصمیم خوب را برای ادامه زندگی خود بگیرند.
 

نوجوان شما باید آموزش ببیند که از مشکلات بوجود آمده فرار نکند و به خودش اعتماد داشته باشد که می‌تواند مشکلش را حل کند. و این امر هم زمانی اتفاق خواهد افتاد که نوجوان شما مرتکب یک خطایی شده باشد. اگر رفتار شما باعث تخریب شخصیت او شود، حس شکست در او ایجاد می شود. اما اگر رفتار حمایتی داشته باشید و به او بگویید که شکست و خطا ها نمی‌توانند مانع پیشرفت شوند، یک حس خوبی به تزریق کردید و او را برای ادامه زندگی امیدوار کردید. 

ادامه دارد...

پی نوشت :
[1] میلر نیوتون، نوجوانی، 1995، صفحه 23
[2] پروین کدیور، روانشناسی یادگیری، تهران: سمت 1386، چاپ اول، صفحه 133
[3] مصطفی زمانی‌ و جدانی، حدیث تربیت کودک از زبان چهارده معصوم، تهران: پیام محراب،سال چاپ: 1396، چاپ اول، صفحه 90