چرا باید از خانواده سخن گفت؟ (بخش دوم)

مهم ترین کارکرد خانواده، کارکرد عاطفی آن است. 
 

یکی از مهم ترین دلایلی که باعث می شود از خانواده سخن بگوید، کارکردهای حمایتی خانواده است که نمی توان بدیلی برای آن یافت و همین امر سبب شده است که برای اصلاحات اجتماعی و قوت بخشی به جوامع باید سخن از خانواده گفت.

یکی از کارکردهای مهم حمایتی آن، حمایت های عاطفی خانواده است. نیاز عاطفی انسان یکی از مهم ترین نیازها بعد از نیازهای زیستی انسان است و می توان آن را اولین نیاز روانی انسان و یا هر موجودی زنده ای دانست. از همین روی در جملاتی که از قدیم نقل شده است گفته اند که «انسان، تشنه محبت است» و این جمله دور از واقعیت نیست.

در اصل خانواده با ریشه ای کردن عاطفه میان اعضای خود (والدین و فرزندان) این امر را وارد جامعه می کند و سبب آن می شود که جامعه نیز، جامعه ای با مهر و عاطفه باشد. جامعه ای که در آن عاطفه وجود نداشته باشد می تواند نشان دهنده این باشد که خانواده ها در آن اهل محبت به یکدیگر نیستند. پس برای داشتن یک جامعه عاطفی و مهربان باید خانه هایی با عطوفت و مهربانی را شکل داد.

در خانواده باید میان سه ارتباط عاطفی به درستی شکل بگیرد. این سه ارتباط عبارتند از:

در مورد ارتباط عاطفی همسران سخن بسیار می توان بیان داشت. در این میان گزاره های دینی بسیاری نیز وجود دارد که بر این امر گوشزد می کند. از جمله آن که در روایتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «جُلُوسُ المَرءِ عِندَ عِیالِهِ أحَبُّ إلَى اللّه ِ مِنِ اعْتِکافٍ فی مَسجِدی هذا؛ نشستن مرد پیش زن و فرزندنش نزد خداوند محبوب تر است از اعتکاف در این مسجد من.»[1]

این روایت نشان می دهد که خانه باید از هم نشینی درست شکل بگیرد تا بتواند کارکردهایی که مطوبیت دارد در آن شکل بگیرد.

در روایت به ابزار افزایش این محبت نیز اشاره شده است. رسول خدا (ص) در این باره فرمودند: «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ إِنِّی أُحِبُّکِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً؛ این سخن مرد به زن که : دوستت دارم، هرگز از دل زن بیرون نمی رود.»[2]

ابزار علاقه و محبت به همسر نشان از آن دارد که خانه باید بستری برای ابراز این محبت میان اعضای خانواده به خصوص همسر باشد.  اینها تنها برخی از روایاتی است که از متون دینی بیان شده است . در روایتی دیگر از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است که ایشان فرمودند: « خصوص همسر باشد.  اینه دارد که خانه باید بستری برای ابراز این محبت میان اعضای خانواده به خصوص همسر باشد. در  ای با مهر الْعَبْدُ کُلَّمَا ازْدَادَ لِلنِّسَاءِ حُبّاً ازْدَادَ فِی الْإِیمَانِ فَضْلًا؛ هر اندازه بر ایمان بنده افزوده شود، محبتش به زنانه(همسرش) افزون­تر می­شود.»[3]

ابراز علاقه درست به همسر و تامین نیازهای او، نیاز به آنچنان هزینه ای ندارد ولی این مشکل زیست امروزین انسان هاست که نیاموخته اند که چگونه این ابراز علاقه ای که رایگان است را در قبال همدیگر داشته باشند. محبت کردن به دیگری هزینه ای ندارد در حالیکه اگر به خوبی بدان نگریسته شود همه آن سود و منفعت برای انسان است. کسی که به دیگری محبت کند، به ناچار از او محبت نیز خواهد دید، مگر اینکه انسان به خطا به فردی محبت کند که شایستگی محبت را ندارد.
 

محبت به فرزندان نیز یکی دیگر از ارکان عاطفی است که باید در خانواده به درستی شکل بگیرد. به گونه ای محبت والدین به فرزندان، به گونه ای سرمایه گذاری برای آینده است. والدینی که به فرزندان خود محبت کنند روزی که بدان نیاز داشته باشند می توانند از این سرمایه بهره بگیرند.

ارتباط عاطفی با فرزندان شاید یکی از مهمترین حقوقی است که والدین باید نسبت به فرزندان خود ایفا کنند. این هم به مانند ارتباط عاطفی همسران نیاز به هزینه کرد ندارد. این محبت به فرزندان می تواند در قالب های متفاوتی خود را نشان دهد و به ارضای نیاز عاطفی ایشان بیانجامد.

یکی از ابزارهای محبت در گزاره دینی بوسیدن فرزندان است. پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) فرمودند:«هر که فرزند خود را ببوسد، خداوند عزّ و جلّ براى او یک ثواب مى نویسد و هر که فرزندش را شاد کند، خداوند در روز قیامت او را شاد مى سازد و هر که به او قرآن بیاموزد [در روز قیامت] پدر و مادرش فرا خوانده مى شوند و دو جامه بر آنان پوشانده مى شود که از درخشش آن صورت بهشتیان مى درخشد.»[4]
 

فرزندان همانطور که حق آن را دارند که از سوی والدین خود محبت دریافت کنند، باید خود نیز محبت خود را برای والدینشان هزینه کنند. از همین روی در روایات بیان شده است که دیدن صورت والدین عبادت به شمار می آید.

در روایتی از امام علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «نیکی به والدین، برترین واجبات است».[5]