6 نوع اسباب بازی مناسب برای کودکان (بخش اول)

اسباب بازی های سازمان یافته شکل مشخص و از پیش تعیین شده ای دارند و دامنه تأثیر آنها محدود است.
 

 اسباب بازی ها را بر اساس دامنه تأثیر آنها و موقعیت هایی که برای یادگیری کودک فراهم می آورند به دو دسته مهم تقسیم می کنند: ۱. سازمان یافته، ۲. سازمان نیافته.
 
اسباب بازی های سازمان یافته شکل مشخص و از پیش تعیین شده ای دارند و دامنه تأثیر آنها محدود است و به منظور ایجاد موقعیت یادگیری خاص برای کودکان به کار می روند. این گونه اسباب بازی ها به ۶ دسته تقسیم می شوند:
 
١. اسباب بازی هایی ویژه خردسالان
٢. اسباب بازی هایی برای جلب توجه کودک
3. اسباب بازی هایی برای ایجاد تحرک در کودک
۴. اسباب بازی هایی برای تقویت مهارت های دست و هماهنگی چشم و انگشتان
۵. اسباب بازی هایی برای تقویت قوه تمیز و تشخیص
۶. اسباب بازی هایی برای تقویت قدرت تکلم و بیان کودک
 

الف) وسایل متحرک: وسایلی اند که از قطعات رنگی و سبک و متصل به هم تشکیل شده و با جریان مختصر هوا به حرکت در می آیند. این وسایل را باید در محدوده دید کودک آویخت. رنگ درخشان آنها ممکن است نظر کودک را به خود جلب کند. با به حرکت در آوردن این وسایل در جلو چشمان خردسال به صورت افقی، عمودی، دایره ای و زیگزاگ می توان حرکات چشم کودک را مشاهده کرد، عضلات چشم او را تقریت نمود و دقت او را جلب کرد. وسایل متحرک باعث افزایش تجربیات حسی - حرکتی خردسالان می شوند. همچنین هشیاری، تمرکز و کنجکاوی را در کودک افزایش می دهند.
 
ب) کرادل: وسایل متحرکی هستند که روی گهواره کودک آویزان می شوند، تولید صدا می کنند، براق و رنگی اند، ولی بسیار محکم و بادوام ساخته شده اند. کودک می تواند در سن ۶ ماهگی به بعد به کمک آنها، خود را از حالت خوابیده و نشسته، بلند کند.
 
ج) آویز: نوعی از اسباب بازی های آویزان کردنی اند که در معرض دید کودک قرار داده می شوند تا کودک آنها را ببیند و بگیرد. توپ پارچه ای، زنگوله و عروسک آویزان شده از آن دسته اند. با کشیدن نخ برخی از این عروسکه ا یا حیوانات پارچه ای کوچک، آهنگی شروع به نواختن می کند که برای کودک بسیار لذتبخش است.
 
د) جغجغه: وسیله ای است که به تحریکات لمسی و حرکتی کودک پاسخ می دهد و تولید صدا می کند. جغجغه انواع فشاری و حرکتی دارد که کودک با فشردن یا تکان دادن آنها تولید صدا می کند. استفاده از جغجغه باعث پرورش حس شنوایی، آموزش اصوات متفاوت، تحریک حس بینایی و افزایش قدرت و هماهنگی انگشتان و ساعد و بازو می شود.
 

برای کودکانی که علاقه ای به بازی کردن با اسباب بازی از خود نشان نمی دهند و به تحریکات اضافی برای انگیخته شدن به بازی احتیاج دارند، می توان از این گروه اسباب بازی ها استفاده کرد. وسایل این گروه، با کمترین عمل، نتیجه زیادی را عاید می سازد. کودک با فشردن دکمه ماشین آتش نشانی با آمبولانس، بلافاصله، صدای آژیر می شنود و روشن و خاموش شدن چراغه ای رنگی و حرکت اسباب بازی را مشاهده می کند یا با رها کردن یک فنر می تواند شاهد حرکات موزون و هماهنگ باشد. این وسایل می توانند به خوبی حواس و قوای ذهنی کودک را متمرکز سازند.
 

این نوع اسباب بازی ها برای تمرین و تقویت عضلات، مصرف انرژی، ایجاد تعادل، پرورش اعتماد به نفس و کسب تجربیاتی راجع به رهبری مفیدند و عبارت از:
 
الف) وسایلی که کودک می تواند از آنها بالا رود و پایین بیاید: مانند قطعات چوبی یا  آهنی در هم فرورفته یا نردبانهای چوبی و طنابی و سرسره.
 
ب) وسایلی که در کودک ایجاد تعادل می کند: مانند الاکلنگ و تخته های قرقره دار یا لبه باریک جداول که کودک از روی آنها عبور کند.
 
ج) وسایل غلتانیدنی: مانند توپ، که کودک می تواند آن را قل دهد، پرتاب کند و دنبال نماید. اگر درون توپ، زنگوله ای تعبیه شده باشد که ضمن غلتیدن، تولید و صدا کند برای کودک خوشایندتر است.
 
د) وسایل هل دادنی و کشیدنی: مانند فرغون های کوچک، دوچرخه، سه چرخه و ماشین هایی که کودک آنها را با نخی چند متری به دنبال خود می کشد، چون باعث حرکت و جابه جایی کودک می شوند سبب می گردند که کودک در حین فعالیت و و حرکت از مکان های مختلف بازدید کند و مسیر حرکت را ارزیابی کند. از این رو، باعث تقویت عضلات بزرگ کودک و کسب مهارت های لازم برای راه رفتن، پریدن و دویدن می شوند.
 
ه) وسایل لی لی کردن: رسم چند خانه با گچ یا ذغال روی زمین و استفاده از یک تکه سنگ و لی لی کردن، یکی از بازی های دلچسب کودکان است. لیلی کردن باعث توسعه هماهنگی عضلانی کودک می شود و حرکات درشت نظیر ایستادن، پریدن با یک پا و حفظ تعادل را در او تقویت می کند.
 
ادامه دارد...
 
منبع: روان شناسی بازی. محمدعلی احمدوند. صص 92-94. دانشگاه پیام نور. پنجم. 1381.