تنظیم خانواده، می تواند زمینه ساز سلامت و بهداشت جامعه شود.

تاریخچه تنظیم خانواده

در خردادماه ۱۳۵۸ واحد بهداشت در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت به وجود آمد که عهده دار انجام فعالیت های بهداشت مادر و کودک، تنظیم خانواده و تغذیه شد. در سال ۱۳۶۲ برنامه بهداشت مدارس در بهداشت خانواده ادغام و اداره کل بهداشت خانواده و مدارس ایجاد شد.

اعلام جمعیت ۵۰ میلیونی پس از سرشماری ۱۳۶۵ مسئولین را متوجه شد شتابان جمعیت و مشکلات ناشی از آن کرد. لذا در سال ۱۳۶۷ پس از ارائه نقطه نظرات ریاست جمهوری در خصوص برنامه تنظیم خانواده، سمینار ملی جمعیت و توسعه در مشهد برگزار شد که حاصل آن برنامه های تنظیم خانواده بود.

این برنامه مورد تأیید رهبر انقلاب قرار گرفت و متعاقب آن در خرداد ماه ۱۳۶۷ دولت «سیاست تحدید موالید» را اعلام نمود. در سال ۱۳۶۸ وزارت بهداشت اولین بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد زنان ۴۵-۱۵ ساله از دیدگاه تنظیم خانواده را اجرا کرد و در همین سال در برنامه ۵ ساله اول توسعه اجتمانی و اقتصادی کشور (۱۳۶۸-۱۳۷۲) به برنامه کنترل جمعیت، اولویت ویژه ای داده شد. در شهریورماه سال ۱۳۶۸ وظایف دستگاههای اجرایی ذیربط (وزارت های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش؛ فرهنگ و آموزش عالی؛ فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ کار و امور اجتماعی و سازمان های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مدیریت و برنامه ریزی؛ مرکز ثبت احوال) در خصوص اعمال سیاست تحدید موالید به تصویب هیأت وزیران رسید.

در سال ۱۳۶۹ هیأت وزیران تشکیل شورای تحدید موالید را تصویب و جهت اجرا اباغ نمود. در شهریورماه ۱۳۷۰ واحد تنظیم خانواده از اداره کل بهداشت خانواده مجزا شد و تحت عنوان اداره کل جمعیت و تنظیم خانواده شهده دار توسعه و پیشبرد برنامه های مصوب در سطح کشور گردید.

در سال ۱۳۷۰ لایحه کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از طرف دولت تهیه و تقدیم مجلس شد و در اردیبهشت ۱۳۷۲ از تصویب مجلس گذشت و به تأیید شورای نگهبان رسید. این مصوبه نشانه بارز حمایت همه جانبه نظام جمهوری اسلامی ایران و تعهد سیاسی دولت به اجرای برنامه های تنظیم خانواده و کنترل جمعیت است.

قانون تنظیم خانواده و جمعیت

ماده 1

کلیه امتیازاتی که در قوانین براساس تعداد فرزندان و با عائله پیش بینی و وضع شده است از فرزند چهارم به بعد که پس از یکسال از تصویب این قانون متولد می شوند قابل محاسبه و اعمال نخواهد بود. فرزندانی که تا تاریخ مزبور متولد می شوند کماکان از امتیازات مقرر برخوردار می باشند.

ماده ۲

وزارتخانه های آموزش و پرورش؛ فرهنگ و آموزش عالی؛ بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف به اجرای برنامه های ذیل هستند:

وزارت آموزش و پرورش موظف است مطالب آموزشی مربوط به جمعیت و تأمین سلامت مادران و کودکان را در متون درسی خود به نحو مؤثر بگنجاند.

وزارت های فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف به ایجاد واحد درسی به نام جمعیت و تنظیم خانواده در کلیه رشته های آموزشی هستند.

ماده 3

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است زمینه های جلب مشارکت فعال و مؤثر روزنامه نگاران، فیلمسازان و سایر هنرمندانی را که به نحوی با آن وزارتخانه ارتباط دارند به منظور ارتقاء سطح آگاهی های عمومی از برنامه های جمعیت و تنظیم خانواده فراهم نماید.

ماده ۴

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است جهت ارتقاء سطح آگاهی های عمومی در زمینه تامین سلامت مادران و کودکان و جمعیت، برنامه های آموزشی رادیویی و تلویزیونی تهیه کرده به طور مستقیم و غیر مستقیم پخش نماید.

در سالهای ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ وزارت بهداشت دومین و سومین برنامه بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد زنان ۱۵-۴۵ ساله از دیدگاه تنظیم خانواده را اجرا کرد. در سال ۱۳۷۳ انجمن تنظیم خانواده جمهوری اسلامی به عنوان عضو فدراسیون بین المللی تنظیم خانواده پس از سال ها تأسیس فعالیت خود را از سر گرفت. از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ شاخص های بهداشت باروری و تنظیم خانواده به طور سالیانه در سراسر کشور مورد بررسی قرار گرفت و پس از آن در سال ۱۳۷۹ بررسی جمعیت و سلامت (DHIS) در حجم وسیعی انجام شد.

نتایج این بررسی ها نشان داد شاخص های باروری همواره از روند نزولی و میزان استفاده از روش های نوین پیشگیری از روند صعودی برخوردار بوده است. ادغام استمرار سیاست تحدید موالید به صورت منطقه ای در راستای طرح آمایش سرزمین در برنامه چهارم توسعه اجتماعی و اقتصادی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیشنهاد و تصویب شد.

منبع: کتاب دانش خانواده. حسین محمودیان و دیگران. صص 155-158، انتشارات سمت، اول. 1383.