قوانین تنظیم خانواده (بخش اول)

هدف از برنامهٔ تنظیم خانواده، تواناسازی زوج‌ها و افراد به تصمیم‌گیری آزادانه و مسئولانه در مورد تعداد و فاصله‌گذاری بین فرزندانشان است. 
 

تنظیم خانواده بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی یعنی برنامه ریزی زوجین برای دستیابی به اهداف باروری به صورت آگاهانه، مسئولانه و داوطلبانه؛ که به منظور ارتقای تندرستی و بهزیستی خانواده انجام می گیرد. تنظیم خانواده مترادف با تحدید موالید نیست.
 
تحدید موالید، یعنی محدود ساختن داوطلبانه تعداد فرزندان و تقاضای داشتن خانواده ای کوچکتر در مقایسه با نسل پیشین؛ که معمولا به عنوان یک سیاست دولتی در برنامه ریزی ها اعمال می گردد. اما «تنظیم خانواده» برنامه ریزی زوجین برای داشتن یک خانواده متناسب از نظر بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و شامل موارد زیر می گردد:
 
الف) تعیین حدود موالید به طور آگاهانه، مسئولانه و داوطلبانه
ب) فاصله گذاری مناسب حاملگی ها؛
ج) توقف فرزندآوری؛
د) زایمان در زمان مقرر
 

زوجین برای دستیابی به اهداف باروری خود نیازمند استفاده از خدمات تنظیم خانواده هستند. در این راستا تنظیم خانواده از طریق ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای این امکان را برای زوجین مهیا می سازد تا تصمیم گیری های آنان در عین داوطلبانه بودن، آگاهانه و مسئولانه نیز باشد. به دنبال تصمیم گیری زوجین، روش های ایمن و اثربخش پیشگیری از بارداری برای آنان ارائه می شود.
 
زمانی که زوجین آمادگی خود را برای باردار شدن اعلام می کنند به واحد مشاوره برای بارداری ارجاع می شوند تا اهداف آنان با فرزندآوری به موقع و سالم تحقق یابد. چنانچه زوجین از ظرفیت لازم برای باروری و باردار شدن برخوردار نباشند به مراکز ناباروری ارجاع و معرفی می شوند.
 
موفقیت دراز مدت تنظیم خانواده مستلزم رعایت اصل انتخاب آگاهانه و آزادانه است. آگاهی و دسترسی داشتن به مطمئن ترین، مؤثرترین، کم هزینه ترین و مقبولترین روشهای پیشگیری از بارداری، که خلاف قانون نباشد از حقوق مردان و زنان محسوب می گردد. تنظیم خانواده می تواند با هدف به تأخیر انداختن موقت بارداری و یا توقف همیشگی فرزندآوری مورد استفاده قرار گیرد.
 

 در شهریورماه ۱۳۲۰ جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران وظایف خود را که منحصر به کنترل حوادث و سوانح بود گسترش داد و به امور مختلف بهداشتی و درمانی از جمله تنظیم خانواده پرداخت. در حدود سال ۱۳۳۰ سازمانی تحت عنوان سازمان همکاری بهداشت بین المللی در ایران به وجود آمد که جزئی از برنامه های بهداشتی آن بهداشت مادر و کودک بود. در درمانگاه های بهداشت مادر و کودک، روش ها و وسایل جلوگیری از بارداری برای زنان توضیح داده می شد.
 
این وسایل جلوگیری شامل ژل و قرص های کف کننده واژینال بود که توسط زنان متقاضی از داروخانه خریداری می شد. در سال ۱۳۳۴ اداره بهداشت مادر و کودک در وزارت بهداری تأسیس گردید و به دنبال آن در سال ۱۳۳۵ قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری و آی یو دی (intra utrus devise) وارد  ایران شد و در سال ۱۳۳۷ اولین درمانگاه تنظیم خانواده شروع به کار نمود.
 
صندوق جمعیت ملل متحد (UNFPA) که یکی از سازمان های وابسته به سازمان بلا است فعالیت خود را در ایران با هدف ارائه کمک های مالی به سازمان های دولتی مرتبط با مسائل جمعیتی در اواخر دهه ۱۳۴۰ آغاز کرد. در سال ۱۳۴۱ برای اولین بار برنامه های جمعیتی موردتوجه دولت قرار گرفت به طوری که در برنامه عمرانی سوم به مساله جمعیت اشاره شد و در سال ۱۳۴۳ جلوگیری از حاملگی مورد تأیید مقامات روحانی قرار گرفت.
 
در سال ۱۳۴۶ برنامه تنظیم خانواده، ارائه خدمت را فقط برای جوامع شهری مدنظر قرار داد. در برنامه عمرانی سوم (۱۳۴۲-۱۳۴۶) راه اندازی مراکز بهداشت پیشنهاد شد به طوری که این مراکز در اواخر برنامه عمرانی چهارم (۱۳۴۷-۱۳۵۱) ایجاد شدند و ارائه خدمت در آنها آغاز شد. در همین زمان معاونت جمعیت و تنظیم خانواده در وزارت بهداری تأسیس و برنامه های جمعیت و تنظیم خانواده اعلام گردید.
 
از دی ماه ۱۳۵۱ انستیتو تحقیقات بیولوژی تولید مثل با هدف انجام مطالعات در زمینه بررسی آثار و عوارض روش های پیشگیری از بارداری بر فرایند تولید مثل در تهران شروع به فعالیت نمود. یک سال بعد (۱۳۵۲) به منظور گردآوری کلیه اطلاعات جمعیتی و تنظیم خانواده در نقاط مختلف جهان، مرکز اسناد جمعیت و تنظیم خانواده در ایران تأسیس شد. در طول سه دوره برنامه های عمرانی، فعالیت های آموزشی فراوانی با هدف ایجاد مهارت در کارکنان خدمات بهداشتی به منظور ارتقا سطح آگاهی گروه های هدف و جامعه انجام گردید.
 
ادامه دارد...
 
منبع: کتاب دانش خانواده. حسین محمودیان و دیگران. صص 153-155، انتشارات سمت،  اول. 1383.