براساس منابع رسمی میانگین رشد سالانه جمعیت در کشور معادل ۱.۲ درصد و رشد موالید برابر با ۱.۴ درصد است به گفته مسئولان این میزان از نرخ رشد جمعیت در سال‌های آتی جامعه را با دشواری روبه‌رو می‌کند.
شماری از کشورها به منظور افزایش فرزندآوری و رشد جمعیت بر سیاست‌های تشویقی از جمله کاهش مالیات و افزایش درآمد متمرکز شده‌اند و به عنوان مثال در ژاپن به ازای هر فرزند زیر ۱۵ سال، ماهانه ۱۳ هزار ین ژاپن پرداخت می‌شود.
برخی از مسئولان کشور نیز حمایت از زنان شاغل را یک عامل موثر بر افزایش فرزندآوری تلقی می‌کنند،
تاثیر ساختار جمعیتی روی الگوی مرگ و بستری کرونا
سوری ادامه می‌دهد: کشور ما جوان است و کمتر از ۱۰ درصد جمعیت پیر هستند اما مرگ‌های ما نیز به نسبت بالاست. بنابراین می‌توان گفت ساختار سنی باوجود اینکه تاثیر دارد اما تاثیر بسیار زیادی ندارد.
به گفته وی، از نظر ابتلا نیز در کشور ساختار سنی جمعیت، عامل مهمی نیست زیرا کودکان نیز مبتلا می‌شوند؛ البته کودکان نسبت به سالمندان و افراد، در انتقال عفونت به دیگران نیز نقش مهمتری دارند زیرا تحرکشان بیشتر است و از آنجا که شدت بیماری در آنها کم است امکان دارد به بستری شدن نیازی نداشته باشند.
سوری می‌افزاید: از آنجا که کودکان اقدامات محافظتی را به درستی انجام نمی‌دهند و درک درستی از شرایط ندارند و معمولا کمتر رعایت می‌کنند، طبیعی است که نقش مهمی در انتقال و انتشار بیماری داشته باشند. بنابراین وقتی انتشار بیشر شود مرگ نیز در جامعه بالا می‌رود.
نگرانی از کاهش آمار موالید در کشور
تندگویان درباره کاهش شوکه‌کننده آمار ازدواج در کشور گفت: شیب کاهشی ازدواج به نسبت سال‌های قبل می‌تواند یک شوک باشد و این شوک روی موضوع فرزندآوری حتما تاثیر خود را خواهد گذاشت. فکر می‌کنم برای شش ماهه دوم امسال و شش ماهه اول سال آینده مشروط بر این که موضوع کرونا جمع شود، حتما کاهش آمار موالید را خواهیم داشت.
او در توضیح کاهش آمار فرزندآوری در کشور گفت: کاهش فرزندآوری به دو موضوع مربوط می‌شود؛ یک وجه آن مربوط به زوجینی است که می‌خواستند زندگی را شروع کنند و شاید چند ماه بعد از ازدواج هم برای فرزندآوری تصمیم می‌گرفتند، اما شیوع کرونا شروع زندگی آنها را به تعویق انداخت. بحث دوم زوجینی هستند که در رابطه و زندگی مشترک هستند، ولی به دلیل کرونا موضوع فرزندآوری خود را به تعویق انداختند.
کرونا بر فرزندآوری اثر می‌گذارد؟
کرونا دو پیامد مستقیم یا ارگانیکی و غیرمستقیم یا مکانیکی بر روی جمعیت خواهد گذاشت.وی با بیان اینکه مسائل جمعیتی شامل مولفه‌هایی چون زاد و ولد، مرگ و میر، الگوهای مهاجرتی، ازدواج و طلاق هستند که از لحاظ علمی دینامیک جمعیت به حساب می آیند و ویروس کرونا می تواند این موارد را تحت تاثیر قرار دهد.
وی خاطرنشان کرد: ابعاد ارگانیکی به مباحث روانشناختی این ویروس اشاره می‌کند، فضای روانی که بر جامعه ایجاد می‌شود و بر روحیه افراد تاثیر می‌گذارد، کسب و کار را محدود کرده و شرایط اقتصادی سخت را سخت می‌کند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران با بیان اینکه این فضای نامشخص ویروس کرونا، موجب تحت تاثیر قرار گرفتن، تصمیم‌گیری در مسائل جمعیتی مانند ازدواج و فرزندآوری می‌شود.
فروتن تصریح کرد: وقتی فضای اقتصادی، کسب کار و درآمدی روشن نباشد طبیعی است که زمینه برای افزایش طلاق مهیاتر است و می‌تواند این اتفاق را تشدیدکند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران با تاکید بر لزوم توجه دولت بر مسئله فرصت‌های شغلی و مغفول نماندن بر روی آن، اظهار کرد: میزان تاثیرپذیری جمعیتی کرونا در بسیاری از کشورها، کمتر است اما در کشورمان این موضوع می‌تواند ابعاد مختلفی پیدا کند، بنابراین مسئولان باید مسائل حمایتی مربوط به ازدواج، کاهش میزان طلاق و تقویت فرزندآوری را در دستور کار قرار دهند.
ترس مردم از مراجعه به مراکز پزشکی
تندگویان گفت: در حال حاضر ترسی در جامعه برای مراجعه به مراکز پزشکی، آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها وجود دارد و مردم برای این که در این مراجعات درگیر بیماری کرونا نشوند، حتی به مطب‌های ساده هم نمی‌روند، از این رو این باعث عقب انداختن موضوع فرزندآوری در کشور می‌شود.
او بیان کرد: بسیاری از زوجینی که با دفاتر مشاوره ما ارتباط دارند، به صراحت این را به مشاورین‌شان اعلام کرده‌اند. یعنی چند سالی از زندگی‌شان گذشته و در برنامه آنها بوده که بچه‌دار شوند، ولی آن را به تعویق انداختند. اگر این را به آمار قبلی اضافه کنیم و یک فکر اساسی برای آن نکنیم، دچار شوک جمعیتی خواهیم شد.
این مسئول گفت: ممکن است بعد از کرونا به یک نرخ رشد جمعیت مناسبی در تولید موالید برگردیم، اما وقفه‌ای که پیش می‌آید، یک شوک جمعیتی برای ایران به وجود می‌آورد که تاثیراتش را در یک نسل می‌گذارد و ممکن است تا ۱۰، ۲۰ و یا ۴۰ سال آینده به عنوان یک شکاف جمعیتی در هرم جمعیتی باقی بماند و البته ضربه‌های اقتصادی، روانی و اجتماعی نیز دارد.
معاون ساماندهی امور جوانان در وزارت ورزش و جوانان گفت: به هر حال ترویج ازدواج ساده باید در خانواده‌ها جا بیفتد و باید زودتر کاری صورت گیرد که از نظر جمعیتی و موضوع ازدواج بتوانیم تغییر فرهنگی را در این چندماهه ایجاد کنیم. مراسم عروسی نگرفتن عیب نیست و جوانان از این مساله خجالت نکشند. باید این باورهای غلط تعطیل شود و زندگی‌ها شکل بگیرد. البته صدا و سیما هم باید در ترویج این سبک زندگی باورسازی و همکاری کند.
لزوم افزایش توان اقتصادی خانواده ها برای رشد نرخ جمعیت
وی با تاکید بر اینکه مسئله اقتصادی و ناتوانی خانواده ها در خصوص تحمل هزینه ها یکی از علل مهم کاهش نرخ جمعیت در کشور است، بیان می کند: افزایش هزینه ها باعث ایجاد ترس بین خانواده ها می شود و فشارهای اقتصادی بازدارنده از تشکیل ازدواج و فرزندآوری است.
طالبی می گوید که دغدغه های تربیت و جامعه نیز باعث ترویج فرهنگ فرزند کمتر در جامعه شده و این موضوع باعث می شود تا فرزندان در آینده در زمینه برقراری ارتباط با دیگران ناتوان شوند و انزوا و گوشه گیری را پیشه کنند.
این کارشناس حوزه اجتماعی با اشاره به راهکارهای افزایش نرخ جمعیت می افزاید: در ابتدا باید توان اقتصادی خانواده ها را بالا ببریم تا از عهده مشکلاتشان بر بیایند و از لحاظ فرهنگی باید والدین آن راحت طلبی و منیت را از بین ببرند و در این زمینه کتب آموزشی، صدا و سیما و مساجد می توانند نقش موثری را ایفا کنند.
تغییر الگوی جمعیتی با مهاجرت و رابطه با کرونا
فروتن با بیان اینکه تغییر الگوی جمعیتی با مهاجرت، یکی از پیامدهای شیوع ویروس کرونا است، به این موضوع اشاره کرد که، دخالت افراد غیرمتخصص در این حوزه، آسیب‌زا است یعنی با اطلاعات نادرستی که به مردم در جامعه داده می‌شود، جامعه را هراسان می‌کند.
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه جمعیت جوان امروز در کشور، ما را به سوی بهار جمعیتی برده اما برخی افراد غیرمتخصص، به این موضوع توجهی نمی‌کنند و دائما از سالخوردگی در دو دهه آینده سخن می‌گویند، گفت: هرچند باید به آینده نگاه کرد، اما در حال حاضر باید به جمعیت بالقوه و فعال اقتصادی کشور به صورت ویژه توجه شود تا فرصت طلایی کار و پویایی اقتصاد از بین نرود.
فروتن به این موضوع نیز اشاره کرد که، بخشی از انرژی مسئولان در کشور به خاطر این دغدغه‌ها، از بین می‌رود، اظهار کرد: بسیاری از جوانان در کشور دغدغه شغلی دارند و به طور طبیعی ویروس کرونا نگرانی از این موضوع را تشدید می‌کند، بنابراین کرونا، حضورمسئولان در صحنه و فراهم کردن اقدامات لازم در این زمینه را ضروری می‌کند.
نزول فرزندآوری در اولویت‌های زوجین
این مسئول تاثیر کرونا بر کاهش میل به فرزندآوری را نیز تأیید می‌کند و معتقد است که کرونا علاوه بر کاهش ازدواج، حتما بر تصمیم زوج‌ها به فرزندآوری نیز تأثیر منفی می‌گذارد. از نظر تندگویان حتی در صورتی که کرونا تمام شود، در ۶ ماه دوم امسال و ۶ ماه نخست سال آینده شاهد کاهش آمار موالید خواهیم بود.
این اظهارنظرها را می‌توان در لایه‌های مختلف جامعه نیز شنید و مصادیق آن را نیز از همین حالا مشاهده کرد. برخی از زوجین فعلا به دلیل ترس از حضور در مراکز درمانی تصمیم خود به فرزندآوری را به تعویق انداخته‌اند. م-سلیمانی بانوی ۲۸ ساله ساکن ساری که 2 سال از آغاز زندگی مشترک‌شان می‌گذرد می‌گوید: تا پیش از شیوع کرونا به فرزندآوری فکر می‌کردیم و تصمیم داشتیم. اما با توجه به این که این تصمیم به حضور مستمر در مطب و مراکز درمانی برای پایش و کنترل جنین نیاز دارد، فعلا تصمیمی برای فرزندآوری ندارم و همسرم نیز این موضوع را پذیرفته است.
در نگاه بسیازی از زوج‌های جوان شرایط اقتصادی موجود و در هم‌آمیختگی چالش‌های کرونایی با مسائل اقتصادی فرصت فکر کردن به فرزندآوری را نمی‌دهد.
علاوه بر این گروه ، تعدادی دیگر هم برای مدتی طولانی‌تر قید فرزندآوری را زده‌اند. از نگاه این گروه شرایط اقتصادی موجود و در هم‌آمیختگی چالش‌های کرونایی با مسائل اقتصادی فرصت فکر کردن به فرزندآوری را نمی‌دهد.
تاثیر مقطعی کرونا بر رشد جمعیت
دکتر محمد اسماعیل اکبری، مشاور عالی وزیر بهداشت، در زمره کسانی است که پیرامون بی‌تأثیر بودن کرونا بر منفی شدن رشد جمعیت، ابراز نظر کرد و گفت: این ادعا که ویروس می‌تواند کشور ما را بسیار زودتر از سال ۱۴۲۵ به صفر شدن رشد جمعیت نزدیک کند، غیرمنطقی است. او تأکید می‌کند: «کرونا در یک مقطعی هست و از بین می‌رود و تعدادی هم در جریان این مسئله، حیات‌شان خاتمه می‌یابد، البته میانگین سنی آن ۴ تا ۵ هزارنفری که تاکنون براثر ابتلا به این ویروس جان باخته‌اند، بالای ۶۰ سال بوده و کسانی که در تصادفات فوت کرده‌اند، زیر ۳۰ سال بوده‌اند بنابراین مسئله کرونا یا غیرکرونا نیست. ما باید تدابیر لازم را برای آینده بیندیشیم. در کشوری مثل ایتالیا، شمار سالمندان بالاست و جاذبه بازار کار به‌اندازه اروپا و آمریکا نیست و با ورود یک ویروس، این کشور به‌یک‌باره ورشکست شد، پس جای هیچ شک و تردیدی باقی نمانده است که کرونا چنین چهره و واقعیتی را نمایان ساخته، وگرنه به لحاظ عدد و رقمی نتوانسته کاری در حوزه جمعیت بکند.»جمعیت، سرمایه اصلی هر کشوری است و به عبارت بهتر، تمامی سرمایه‌ها از‌جمله، سرمایه اجتماعی مبتنی بر جمعیت است. «محمداسماعیل اکبری»، برای فهم این ارزشمندی، جمعیت را همانند معدن طلا و نقره می‌داند و در تشریح این مسئله، نکاتی را بیان می‌کند: «هرچه جمعیت بیشتر باشد، بهتر است اما کیفیت و نحوه تقسیم آن بسیار اهمیت دارد و به همین علت، در سه گروه تقسیم‌بندی می‌شود. ۱-گروه زیر ۱۵ سال که با عنوان جمعیت پایه خوانده می‌شود. ۲-گروه ۱۵ تا ۶۵ سال که جمعیت در حال کار هستند.
۳- جمعیت بالای ۶۵ سال که سالمندند، اگر این نسبت‌ها درست باشند، آن جمعیت کیفیت بالایی خواهد داشت، ضمن اینکه هرچه به لحاظ کمی بیشتر باشند، بهتر است اما بهترین کیفیت و نسبت معقول برای جمعیت به این شکل است که حدود ۶۹ تا ۷۰ درصد جمعیت، مولد و در حال کار، حدود ۲۴ درصد، جمعیت پایه و ۶ تا ۷ درصد، جمعیت سالمند باشند اگر مملکتی ۶ یا ۷ درصد جمعیت‌اش را سالمندان بالای ۶۵ و ۷۰ درصد
را گروه مولد تشکیل بدهد و یک‌چهارم جمعیت هم‌پایه باشد تا اجازه افت جمعیتی نداده و دائم رشد کند، آنگاه این جمعیت باکفایت است. چنانچه اتفاقی بیفتد و این ساختار به‌هم بخورد، یعنی شمار سالمندان بالا برود، جمعیت پایه، افت کرده و گروه مولد هم سیر نزولی خود را طی کند، در این صورت کیفیت، ناقص شده و ایراد پیدا می‌کند.»
تا به اینجا آشکار شد که چنانچه نسبت جمعیت سالمند بین ۶ تا ۷ درصد و جامعه مولد حوالی ۷۰ درصد باشد، هیچ اشکالی پیش نمی‌آید اما اگر این نسبت به هم بریزد، اتفاق ناخوشایندی رخ خواهد داد و وقتی این دو نسبت دچار مشکل شود، نسبت جمعیت پایه هم به هم می‌ریزد چون متغیری از این دو مؤلفه است.
آثار و پیامدهای کاهش جمعیت
به گفته وی، یکی از سیاست‌های اشتباه در این زمینه به همراه سیاست کاهش جمعیت، تمرکز صرف بر مشوق‌های ازدواج است؛ این مشوق‌ها از جمله کاهش مالیات و افزایش حقوق به صورت دائمی باید بر فرزندآوری تعلق گیرد. برخی از کشورهای توسعه یافته از جمله بلژیک به ازای هر فرزند علاوه بر افزایش حقوق، ۲۵ درصد از مالیات معاف می‌شوند و این طرح‌ها به طور حتم سبب افزایش فرزندآوری و رشد جمعیت خواهد شد.
تندگویان همچنین معتقد است: تداوم روند کاهش فرزندآوری در سال‌های آتی جمعیت جوان فعال را کاهش داده و سبب فشار بر نیروی کار به منظور تامین نیاز‌های جمعیت خردسال و سالمند می‌شود این کاهش جمعیت فعال همچنین زیرساخت‌های اقتصادی کشور را در درازمدت تخریب و مانع از ازدواج، کارآفرینی، اشتغال و توسعه می‌شود.
توییتر
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
.png "سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی")
منبع:
1.ایرنا / پیدا و پنهان پیامدهای جمعیتی کرونا
2.همشهری آنلاین / اهش شوکه‌کننده آمار ازدواج در دوران کرونا و گرانی | احتمال افزایش آمار سقط جنین، رها کردن و فروش کودکان در کشور
3.ایسنا / کرونا" بر جمعیت کشور اثر می‌گذارد؟
4.شبستان / سقوط آزاد رشد جمعیت در سایه کرونا و گرانی
5.سازمان بهزیستی کشور / پیامدهای بحران کرونا بر ساختار و پویایی جمعیت در آینده
6.میزان / آثار و پیامدهای کاهش جمعیت
توییتر
** درج توییت های کاربران توییتر نشان از تایید یا رد آنها نیست و صرفا برای آگاهی مخاطبین درج می شود.
