تا الگویی برای اداره موقوفات نباشد، همواره چالش برای توسعه وقف داریم

ویرایش عکس مرداد 99

راسخون : حجت‌الاسلام والمسلمین حجت گنابادی‌نژاد، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان خراسان رضوی،در پاسخ به این پرسش که جایگاه وقف در جامعه معاصر چیست، با تحلیل شرایط موجود و تفسیر چگونگی دست‌یابی به اهداف توسعه‌ای مطرح در کشور گفت:‌ از دو زاویه می‌توان شرایط فعلی را لحاظ کرد؛ اول از لحاظ دوره و عصری که در آن قرار داریم که به گفته مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) دوره شکوفایی تمدن اسلامی می‌تواند باشد و دیگری سند چشم‌اندازی که ترسیم شده است، که اگر همه اینها را در یک جمله خلاصه کنیم، مسئله اصلی این است که ما در یک دوره شکوفایی همه جانبه از بحث‌های علمی، فرهنگی و هنری گرفته تا پیشرفت‌های صنعتی و اقتصادی قرار داریم.

گنابادی‌نژاد به تشریح پیشینه وقف و تأثیرات آن بر شکل‌‌گیری فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی پرداخت و عنوان کرد: بر همین اساس از دو منظر می‌توانیم به موضوع وقف نگاه کنیم؛ یکی اینکه وقف در گذشته تاریخی ما به ویژه دوره‌ای که برای ما دوره موفقیت آمیزی در حوزه‌های تمدنی، فرهنگی و علمی محسوب می‌شود نقش اساسی را ایفا کرده است و بدون تردید وقف یکی از پشتوانه‌های مؤثری بوده است که توانسته افتخارات گذشته را پشتیبانی کند؛ از جمله مجموعه کارهای آموزشی در دوره عثمانی، مجموعه خدمات علمی که در دوره صفوی پایه‌گذاری شده است و مجموعه پایه‌گذاری‌ها و حمایت‌هایی که در آیین‌های مذهبی و دینی به ویِژه در دوره قاجار و پهلوی موقوفاتی به آن اختصاص داده شده است و ... از نمونه‌هایی است که اگر دوره‌های تاریخی مختلف را بررسی کنیم متوجه خواهیم شد وقف حضور معناداری داشته است.

 وی با اشاره به سخن ابن‌خلدون که می‌گوید: رشد و شکوفایی شرق باعث حیرت من شد و پاسخ آن را در وقف جستجو کردم، افزود: ما پیشینه غنی از وقف داریم اما دنیای مسیحیت و یهود به این شکل منسجم به ویژه با پشتوانه قوی فقهی الگویی از وقف ندارند، ولی کاملاً برگرفته از مدل وقف ما بنیاد‌های خیریه‌ای را طراحی کرده‌اند که امروز یکی از منابع مالی ثابت، محوری و تأثیرگذار در آموزش عالی در ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود؛ مثل دانشگاه هاروارد و آکسفورد که چند برابر بودجه سالانه ما درآمد و منابع مشابه موقوفات دارند.

گنابادی‌نژاد به ارائه پرسش‌هایی در زمینه نحوه پیشرفت ایران و نقش وقف در این رابطه پرداخت و گفت: اکنون ما در سند چشم‌انداز 20 ساله می‌خواهیم کشور اول منطقه در زمینه‌های علمی، فرهنگی،AT و ...باشیم و در دهه پیشرفت و عدالت هم می‌خواهیم به یک توسعه همه جانبه مبتنی بر موازین دینی و اسلامی برگرفته از فرهنگ عدالت در موضوعات مختلف دست پیدا کنیم؛ اینک این سؤال مهم از تمامی مسئولان و مدیران ارشد دولتی، اعضای مجلس و صاحب‌نظران الگوهای اقتصادی مطرح است که منابع مالی ما برای دست‌یابی به این موفقیت‌ها چیست؟ آیا پول نفت و اعتبارات دولتی است؟ که اگر اینگونه باشد ما در شرایط موجود هم با مشکلات جدی مواجه هستیم! آیا سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی است؟ آیا واقعاً آنها به ما کمک خواهند کرد که در آرمان‌ها و موفقیت‌های بنیادی آن هم با رویکرد‌های دینی در زمینه‌های مختلف با پول آنها سرمایه‌گذاری کنیم! جواب من به این سؤالات قطعاً خیر است.

وی افزود: برای دستیابی به این پیشرفت‌ها می‌توان از مدل اقتصادی مردمی استفاده کرد، ما مدل مردمی این کار را نیز درست طراحی نکرده‌ایم؛ اما وقف از این منظر می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان خراسان رضوی برای استفاده از مدل مردمی وقف برای توسعه کشور دو موضوع مهم؛ اداره درست موقوفات موجود و برنامه‌ریزی برای توسعه فرهنگ وقف را مطرح کرد و اظهار کرد: در عصر حاضر به طور مشخص دو کار را باید انجام دهیم؛ یکی اینکه موقوفات موجود را باید درست اداره کنیم.

این مقام مسئول تأکید کرد: تا الگویی برای اداره مطلوب موقوفات در دسترس نداشته باشیم همواره با یک چالش جدی برای توسعه فرهنگ وقف مواجه هستیم و مطلب دوم این است که باید برنامه‌ریزی همه جانبه‌ای برای گسترش فرهنگ وقف در موضوعات مختلف داشته باشیم.
 
وی به عنوان مثال مطرح کرد که پژوهشکده رویان به عنوان یک سنبل برجسته، مشهور و نمادین در موضوع شبیه‌سازی و توسعه علمی کشور وجود دارد؛ آیا مجموعه نخبگان کشوری ما فقط در حد پژوهشکده رویان است که ما نمی‌توانیم بیشتر از یکی داشته باشیم؟ یا منایع مالی ما محدود است؟ حالا ما اگر بیاییم پژوهشکده رویان‌ها را در داخل و خارج کشور برای استعدادهای برجسته ایرانی با منابع وقف طراحی کنیم آیا فکر نمی‌کنید سرمایه‌گذاران و خیرین و علاقه‌مندان با جان ‌و دل حاضر باشند منابع مالی چنین مؤسساتی را فراهم کنند؟ آنها واقعاً به انتظار نشسته‌اند تا این فرصت‌ها به آنها معرفی شود.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان خراسان رضوی در پاسخ به اینکه ، با توجه به پیشینه غنی وقف چه اتفاقی افتاد که ما از اوج تأثیرگذاری و حضور وقف در جامعه دور شده‌ایم؟

 گنابادی‌نژاد عنوان کرد: چند موضوع باید به شدت مورد توجه قرار گیرد؛ انقلاب حضرت امام خمینی(ره) بعد از موضع‌گیری صریح و تندی که علیه لوایح شش‌گانه داشتند شتاب فوق‌العاده‌‌ای به خود گرفت، یک فصل از لوایح ششگانه قانونی شدن فروش موقوفات بود.

گنابادی‌نژاد بیان کرد: باید به این نکته مهم تاریخی توجه کرد که در روزهای آغازین پیروزی انقلاب در تاریخ سوم اردیبهشت ماه 1358 مصوبه شورای انقلاب در ابطال مصوبات قانونی بودن فروش موقوفات به تصویب رسید.

وی در ادامه با اشاره به این موضوع که اردیبهشت ماه سال 58 شرایطی نبود که ما به دنبال مسائلی مثل موقوفات برویم، این روزها روزهای تثبیت حاکمیت، نظام و امنیت بود اما دغدغه‌ و درایتی که امام داشتند باعث شد که شورای انقلاب به این مسئله توجه کنند، اما بعد از این زمان به مدت دو دهه بعد از انقلاب کم‌توجهی و حتی بی‌توجهی محرزی را در برنامه‌ریزی کلان مملکت به وقف و موقوفات می‌بینیم.

منتظر اخبار ، انتقاد و پیشنهادات شما هستیم :
news@rasekhoon.net

جذب خبرنگار افتخاری