چگونه با آموزش سینما مردم را سرکیسه میکنند

ویرایش عکس خرداد 99

موافقان، آموزشگاه های بازیگری را محل کشف استعداد و آموزش چهره های جوان دانسته و مخالفان، این موسسه ها را محلی برای فریب آینده سازان و ترسیم آینده ای غیر قابل دسترس و رویایی عنوان می کنند.

برخی بر این باورند که بازیگری راه رسیدن به دنیای شهرت، افتخار و ثروت است و آموزشگاه بازیگری این مهم را تسهیل می کند و در مقابل عده ای وعده های این مراکز را چون سرابی می دانند که حاصلی جز سرخوردگی و اتلاف وقت گرانبهای جوانی ندارد.

عده ای از دست اندرکاران سینما، بازیگری را مثل بسیاری از شغل های دیگر، نیازمند کسب مهارت دانسته و فعالیت آموزشگاه ها را ضروری می شمارند در حالیکه برخی بر این باورند که دانش آموختگان این مراکز، اندوخته ای برای ورود به دنیای سینما کسب نمی کنند.

گر چه برخی با وضعیت فعلی آموزشگاه های هنری و به ویژه بازیگری موافق نیستند، اما کمتر کسی با اصل آموزش که طی تاریخ هنرمندان بزرگی را پرورانده، مخالف است.

 جستارهایی از تاریخ آموزش بازیگری

بازیگران تئاتر با آغاز فعالیت سینمای داستانی به تدریج وارد این عرصه شدند، اما بزودی مشخص شد که بازی در این دو حوزه تفاوت های بنیادی دارد و این مهم آموزش حرفه ای هنرپیشگی را برای سینما ضروری کرد.

بر اساس دیدگاه های ˈبرتولت برشتˈ (نمایشنامه نویس، کارگردان تئاتر و شاعر آلمانی) و ˈاستانیسلاوسکیˈ (نظریه پرداز، بازیگر و مدیر تئاتر روس)، دو شیوه اصلی بازیگری متدوال شد و آموزش را در این عرصه تحت تاثیر قرار داد.

بر اساس شیوه برشت که به فاصله گذاری معروف شده، بازیگر و تماشاگر باید همواره به فاصله ای که بازی با واقعیت دارد توجه کند اما به نظر استانیسلاوسکی که ˈمتد اکتینگˈ نامیده می شود، بازیگر باید خود را با نقش یکی کند.

ˈفرانسیس دلسارتهˈ فرانسوی با دسته بندی واکنش های مردم عادی در مقابل حوادث گوناگون، شیوه خاص بازیگری بر اساس زبان بدن را بنیان نهاد که حرکت های استانداردی از جمله پایین انداختن سر برای خجالت کشیدن را شامل می شد.

اکتورز استودیو (Actors Studio) یا استودیوی بازیگری که بیشتر به خاطر روش های آموزش هنرپیشگی شهرت دارد، در سال ۱۹۴۷ میلادی از سوی افرادی چون ˈالیا کازانˈ، ˈشریل کرافوردˈ و ˈآنا سوکولوفˈ بنا نهاده شد.

نتیجه فعالیت ˈاکتورز استودیوˈ در آمریکا پرورش و معرفی بازیگران بزرگی است که هر یک نقش تاثیر گذاری در تاریخ سینما از خود بر جای گذاشته اند.

ˈلی استراسبرگˈ (آموزگار بازیگری، کارگردان و تهیه کننده آمریکایی) در سال ۱۹۵۱ میلادی مدیر هنری اکتورز استودیو شد و تحت تاثیر استانیسلاوسکی بازیگری ˈمتدˈ را در آمریکا تثبیت کرد و نظریه ˈیوگنئیˈ (اوژن) و ˈاختاگوفˈ (بازیگر و کارگردان تئاتر روسی) با عنوان واقع گرایی خیال پردازانه را معرفی کرد که بر اساس آن، نمایش حقیقت و واقع گرایی خاص خودش را دارد و آن تجربه و احساسی است که روی صحنه و به کمک تخیل و وسایل صحنه بیان می شود.

آموزش های استراسبرگ، بر پایه تنش زدایی ذهنی و عضلانی است و این توانایی را به بازیگر می داد تا با جدا شدن از تنش های روزمره زندگی واقعی خود، پذیرای تنش های روانی و جسمی نقش مورد نظر شود.

او، اکتورز استودیو را به کارخانه بازیگرسازی عظیمی تبدیل کرد و شاگردان بسیاری از جمله ˈرابرت دنیروˈ، ˈمارلون براندوˈ، ˈپل نیومنˈ، ˈجیمز دینˈ، ˈال پاچینوˈ، ˈرابرت دووالˈ، ˈکوین اسپیسیˈ، ˈمریل استریپˈ، ˈداستین هافمنˈ و ˈجک نیکلسونˈ را به دنیای سینما معرفی کرد که کارنامه کاری آنها پر از افتخار و جوایز متعدد است و برخی اسطوره بازیگری محسوب می شوند.

خانم ˈاستلا آدلرˈ نیز با تاسیس آموزشگاه بازیگری در سال 1949 میلادی که در سال 1985 میلادی به ˈآکادمی آدلرˈ تغییر نام یافت، تاثیر شگرفی بر پیشرفت حرفه بازیگری سینما داشته است.

در این آکادمی مباحثی چون بازیگری، صدا، ویژگی های آثار شکسپیر، حرکت، چهره پردازی، تحلیل هنری، شخصیت و صحنه آرایی به هنر آموزان آموخته می شد.

این مدرس سینما نیز هنرپیشگان صاحب نامی از جمله ˈآنتونی کوئینˈ (بازیگر فیلم های محمد رسول الله (ص) و عمر مختار)، ˈوارن بیتیˈ، ˈسیدنی پولاکˈ و ˈملانی گریفیتˈ را به جامعه هنری معرفی کرد.

اکنون نیز رشته بازیگری در دانشگاه ها و آموزشگاه های نقاط مختلف جهان تدریس می شود و تنها یک جستجو در اینترنت فهرست طولانی از آنها را پیش روی می گذارد.

ˈاوانس اوگانیانسˈ اولین آموزشگاه سینمایی ایران با عنوان ˈمدرسه آرتیستیˈ را در سال 1309 شمسی تاسیس کرد که برخی از دانش آموختگان آن در نخستین فیلم داستانی کشور به نام ˈآبی و رابیˈ نقش آفرینی کردند.

پس از آن، تلاش هایی برای آموزش بازیگری از جمله تشکیل اولین کلاس تئاتر در سال 1315، تاسیس هنرستان هنرپیشگی 1318، هنرکده هنرهای دراماتیک 1343، دانشکده هنرهای دراماتیک 1349 و مجتمع دانشگاهی هنر در سال 1358 شمسی انجام شد.

در سال 1362 پس از بازگشایی دانشگاه ها، دانشکده هنرهای دراماتیک به دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر تغییر نام و به فعالیت خود ادامه داد و اکنون نیز در برخی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از مقاطع کاردانی تا کارشناسی ارشد رشته بازیگری آموزش داده می شود.

امکانات صحنه، نمایش ایمایی، شیوه های نمایش در ایران، ماسک و گریم، تحلیل نمایشنامه، سبک ها و شیوه های اجرا، شخصیت شناسی، تربیت حس، بازیگری سینما، بازیگری رادیویی و تلویزیونی و اجرای کارگاهی از عنوان های درس های رشته بازیگری است.

سازمان سینمایی سوره، انجمن سینمای جوان و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز نقش موثری در تربیت افراد مورد نیاز سینما داشته و دارند هر چند برخی از آنها کمتر به تربیت بازیگر پرداخته و بیشتر در زمینه های دیگر هنر هفتم هنرمندانی را تربیت کرده اند.

آموزش و پرورش نیز با دایر کردن رشته کار و دانش بازیگری وارد عرصه تربیت علاقه مندان به این رشته شده و اکنون برخی از هنرمندان فعال دیپلم بازیگری دارند.

بالا رفتن تقاضا برای آموزش بازیگری و محدودیت ظرفیت مراکز دولتی و دانشگاه ها، زمینه را برای ایجاد آموزشگاه های آزاد فراهم کرده و به همین دلیل مراکز زیادی در سطح کشور و به ویژه در تهران دایر شده که آگهی های آنها در مطبوعات خودنمایی می کند.

بر اساس برخی آمارها تا سال ۱۳۷۷ تنها یک یا دو آموزشگاه بازیگری در تهران وجود داشته و مراکز استان ها و شهرستان ها فاقد چنین آموزشگاهی بوده اند اما در سال ۱۳۸۲ برای حدود ۱۹۰ آموزشگاه مجوز صادر شده که اکنون نیز برخی فعال هستند.

چند آموزشگاه، عده ای از هنرمندان را به سینمای ایران معرفی کرده اند اما برخی دیگر هیچ ثمری برای هنرجویان خود نداشته اند.

عده ای نیز با سوءاستفاده از اشتیاق جوانان با دایر کردن آموزشگاه های فاقد مجوز و در مواردی قلابی، سعی در گرفتن ماهی از آب گل آلود کرده اند که خبرهای آن گاهی در رسانه ها درج می شود.

فعالیت هم زمان آموزشگاه های صاحب نام و خوش سابقه با مراکز فاقد صلاحیت و مجوز، وضعیت این نوع آموزش ها را به آشفته بازاری تبدیل کرده و نظرات موافق و مخالف زیادی را در این خصوص باعث شده است.


*** دیدگاه های موافقان

عده ای با نام بردن از چند چهره مطرح از جمله ˈبهرام رادانˈ وˈ ترانه علیدوستیˈ که از آموزشگاه های بازیگری راه خود را به عالم هنر بازکرده اند، وجود این مراکز را برای شناخت و آموزش استعدادهای هنری لازم می دانند.

ˈمهدی فخیم زادهˈ که برخی بازیگران فیلم هایش را از هنرجویان کارگاهی که خود نیز در آن مسوولیت دارد، به کار گرفته، آموزش را شرط لازم برای ورود به حرفه بازیگری می داند.

او گفته است که آموزش برای حضور در حرفه بازیگری یا هر رشته هنری دیگری لازم و ضروری است، اما شرط کافی نیست.

ˈرسول صدرعاملیˈ کارگردان سینما نیز آموزشگاه های آزاد بازیگری را به دو دسته ˈکار بلدˈ و ˈبی بازدهˈ تقسیم کرده و فعالیت دسته اول را مفید و دسته دوم را رد کرده است.

ˈامین تارخˈ بازیگر و از فعالان آموزش بازیگری، آموزش حرفه ای را جدا از سینمای حرفه ای نمی داند و تاکید می کند که سینمای ایران با کمبود بازیگر مواجه است زیرا یک کارگردان از 80 نفر تست گرفته تا بتواند یک نفر را به عنوان چهره جدید انتخاب کند.

وی آموزشگاه ها را محلی برای آموزش عملی بازیگری دانسته و گفته است: هنرجویانی با لیسانس و فوق لیسانس رشته های سینما، تئاتر و بازیگری در آموزشگاه او ثبت نام و دلیل این کار را تحصیل بازیگری عنوان کرده اند.

بازیگرانی نیز هستند که ابتدا وارد عالم سینما شده و سپس به دلیل نیاز، آموزش های لازم را در آموزشگاه های آزاد فرا گرفته اند که این مهم ضرورت آموزش را نمایان می سازد.

برخی نیز علاقه به سینما را به دلیل ارتباط گسترده آن با مردم امری طبیعی دانسته و آموزشگاه ها را محلی برای پاسخ به این خواسته می دانند.

چند صاحبنظر نیز بازیگری را پاسخی به نیاز فطری انسان برای جاودانگی و آموزشگاه ها را راهی برای دست یافتن به آن عنوان می کنند.



** دیدگاه های مخالفان

گروهی از دست اندرکاران سینما نیز بر این باورند که این آموزشگاه ها نه به دلیل دغدغه هنری یا پاسخ علمی به تقاضای زیاد جامعه که به خاطر سودآوری مالی ایجاد شده اند و تعداد زیادی از آنها مجوز قانونی هم ندارند.

ˈسعید رادˈ بازیگر با سابقه سینما با انتقاد از برپایی کلاس های بازیگری به صورت گسترده در تهران و شهرستان ها گفته است که افزایش تعداد آموزشگاه ها دردی را از سینما دوا نمی کند.

وی، با بیان اینکه ظرفیت سینمای ایران برای پذیرش بازیگران محدود است اظهار کرده که همین امر موجب سرخوردگی جوانان آموزش دیده می شود.

بر اساس آمار، سالانه حدود هشتاد فیلم در سینمای ایران تولید می شود که نیاز به تعداد خاصی بازیگر دارند به همین دلیل برخی هنرپیشه های حرفه ای هم از بیکاری طولانی مدت گلایه می کنند.

ˈمحمدرضا صابریˈ سخنگوی انجمن سینماداران ایران گفته که ˈحدود 350 سالن سینما در کشور وجود دارد که امکان اکران 40 فیلم را در سال دارندˈ که نشان دهنده ظرفیت محدود سینمای ایران از نظر امکانات نمایش است.

عده ای نیز ممکن است با یادآوری وضعیت تحصیلی بازیگران فعلی سینما، لزوم آموزش را برای این حرفه زیر سووال ببرند، زیرا بر اساس نوشته های برخی تارنماهای اینترنتی از بین 50 بازیگر سینما فقط حدود 10 نفر در رشته های مرتبط با سینما و تئاتر تحصیل کرده و فقط سه نفر مدرک بازیگری دارند.

گروهی، آموزشگاه های بازیگری را به تبلیغات گمراه کننده متهم می کنند و می گویند این مراکز با استفاده از نام هنرپیشه های معروف، جوانان را جذب می کنند اما در عمل کاری برای آنان انجام نمی دهند.

صدر عاملی، در این خصوص گفته است: برخی آموزشگاه ها فقط به دلیل انبوه متقاضیان برای ورود به حرفه بازیگری تاسیس شده اند و متاسفانه بیشتر آنها با تکیه بر اسم یک هنرپیشه معروف، جوانان علاقه مند را جذب کرده اما در بسیاری موارد بازده هم نداشته اند.

برخی نیز با ذاتی دانستن هنر بازیگری آن را بی نیاز از آموزش می دانند چنانکه یکی از منتقدان در خصوص ˈهدیه تهرانیˈ گفته ˈ گرچه هیچگاه دوره بازیگری را ندیده ولی ویژگی و شناخت لازم در خصوص بازیگری را ذاتی دارد.ˈ

یکی از دست اندرکاران سینما نیز با ذکر اینکه تعداد زیادی از دانش آموختگان دانشگاهی رشته سینما بی کار هستند، گفته است که فعالیت آموزشگاه های آزاد، نتیجه ای جز افزودن بر خیل بی کاران این رشته در بر ندارد.

چند صاحبنظر نیز آموزشگاه های آزاد را به ترویج نوعی راحت طلبی در بین جوانان متهم می کنند و می گویند راه میانبری که این مراکز تبلیغ می کنند، یک مسیر انحرافی است زیرا امکان ندارد کسی با دو سه ماه آموزش تبدیل به بازیگر قابلی شود.

گروهی نیز موارد حاشیه ای کلاس های بازیگری از جمله آنچه عدم رعایت موازین اخلاقی می خوانند را مورد انتقاد قرار داده اند.



** آموزش نظام مند

دقت در اظهارات کارشناسان و دست اندرکاران سینما نشان می دهد که بیشتر آنان با آموزش بازیگری و سایر رشته های سینما به علاقه مندان مخالف نیستند بلکه به وضعیت فعلی برخی از آموزشگاه ها انتقاد دارند.

برآورده شدن نظر این کارشناسان، جلوگیری از سوء استفاده از علاقه جوانان به سینما و ایجاد زمینه برای کشف استعداد و پرورش جوانان و اعتلای هنر سینما در گروی نظام مند شدن آموزش در این رشته است.

براساس نوشته ای از دکتر ˈغلامعلی حدادعادلˈ نماینده مجلس و مولف کتاب های درسی آموزش و پرورش، یک رشته علمی است که اصول و قواعد مخصوص به خود را دارد و این دانش در مهارت هایی مانند مدیریت آموزشی، برنامه ریزی آموزشی، برنامه ریزی درسی، سنجش و ارزش یابی، روش تدریس، روش تألیف کتب درسی و بسیاری فنون دیگر متجلی می شود.

توجه به یافته های علمی در طراحی، اجرا و ارزشیابی آموزش هنر و بویژه بازیگری راه رسیدن به یک برنامه نظام مند است.

همکاری بین بخشی دستگاه های ذیربط بویژه وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش و پرروش و سازمان فنی و حرفه ای برای نظام مند کردن آموزش بازیگری ضروری است.

استفاده از دیدگاه های صاحبنظران علوم تربیتی، دست اندرکاران سینما، جوانان علاقه مند و مسوولان آموزشگاه ها نیز از راهکارهای دست یافتن به برنامه ای نظام مند برای آموزش رشته های هنری بویژه بازیگری است.

با این حال چنانکه ˈعلیرضا خمسهˈ نیز تاکید دارد، موفقیت در بازیگری علاوه بر آموزش، نیاز به استمرار و تجربه دارد، بنابراین باید از بخش آموزش انتظاری منطقی داشت و سهم عوامل دیگر را در بررسی وضعیت سینما در نظر گرفت.

انتظار منطقی از آموزش بازیگری، باید در مرحله نخست مورد توجه جوانان و علاقه مندان ورود به این عرصه واقع شود و آنان باید بدانند که همانگونه که به محض گرفتن گواهینامه، راننده قابلی نشده اند با شرکت در این کلاس ها نیز بازیگر چیره دستی نمی شوند زیرا مرد را جز اثر تجربه دانا نکند.

این عده باید با دیدی واقعی و به دور از احساسات به مقوله آموزش بازیگری نگاه کنند و بدانند که دانش آموختگان رشته های دیگر نیز با مشکل بیکاری مواجه هستند ضمن آن که در سینما برخی از هنرپیشگان حرفه ای هم از مشکل کمی کار رنج می برند.

آنان بر خلاف برخی اظهار نظرهایشان در تارنماهای اینترنتی باید فکر یک شبه پولدار و معروف شدن را از سر خود خارج کرده و بدانند که تنها با عشق به بازیگری نمی توان به موفقیت رسید.

ˈمحمدعلی کشاورزˈ بازیگر با سابقه سینما و تلویزیون به علاقه مندان هنر توصیه کرده که نخست عشق را بشناسند و بعد بگویند که عاشقیم، بنابراین آنان همواره باید این شعر حافظ که ˈعشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل هاˈ را به یاد داشته باشند و بدانند که این راه با سختی ها و مشکلات زیادی همراه است.

جوانان باید به بازیگری به عنوان یک تصمیم بزرگ زندگی خود نگریسته و پس از تحقیق و پرس و جوی دقیق و کافی به عرصه آموزش این رشته وارد شوند تا بعدها افسوس عمر و یا پول تلف کرده خود را نخورند.

مرحوم ˈحمید سمندریانˈ در این خصوص گفته است ˈموفقیت یا عدم موفقیت یک فرد در انتخاب حرفه بازیگری در مرحله اول به خود شخص بستگی داردˈ.

او یکی از مسایل عمده گرایش افراد به هنر بازیگری را جذابیت های ظاهری دانسته و گفته است: ˈاین ملاک برای حضور در کارگاه های آزاد هنری اشتباه است زیرا برخی افراد بدون کوچک ترین شناخت و علاقه واقعی به هنر بازیگری رو می آورند و می خواهند یک شبه ستاره شوندˈ.

البته بسیاری از جوانان ایران به جز معدودی که تجربه هایی در گروه های تئاتر مدارس دارند، با بازیگری و سایر رشته های سینما ناآشنا هستند و همین مهم لزوم گنجاندن دروسی در این خصوص در دوره های آموزش ابتدایی و دبیرستان را با اهمیت می سازد.

بسیاری از کارشناسان استفاده از استادان مجرب و کارآزموده را شرطی اساسی برای موفقیت در دوره های آموزشی می دانند و معتقدند آنان علاوه بر آشنایی کامل با اصول و فنون رشته بازیگری، باید بر فنون معلمی و انتقال دانسته های خود به دیگران مسلط باشند.

ضرورت آشنایی مدرسان با شیوهای تدریس، می تواند ملاکی برای جوانان باشد تا بدانند که هر بازیگری چنانکه ˈاکبر عبدیˈ گفته، در صورت لزوم معلم خوبی نیز نیست و تبلیغات برخی آموزشگاه ها در این خصوص فاقد وجاهت است.

دستگاه های مسوول نیز باید ضمن نظارت بر تمامی مراحل فعالیت آموزشگاه های بازیگری، نحوه بکارگیری و فعالیت استادان این آموزشگاه ها را زیر نظر داشته باشند.

یکی از منتقدان به نام ˈعلی اکبر عالمیˈ در این خصوص گفته است: بازرسان و ناظرانی صاحب صلاحیت و آشنا به شاخه های تخصصی سینما باید بر کار آموزشگاه ها، از جمله دانش و توانایی تدریس مدرسان نظارت کنندˈ.

مسوولان دستگاه های اجرایی باید علاوه بر برخورد با آموزشگاه های غیر مجاز و تعطیلی آنها، بر امکانات فنی، فضای آموزشی، شهریه و تبلیغات آموزشگاه های مجاز نیز نظارت کافی داشته باشند.

دست اندرکاران آموزشگاه های آزاد نیز باید با توجه به اهمیتی که در توسعه فرهنگی کشور دارند نقش خود را در این زمینه به خوبی ایفا کنند و با عملکرد قابل قبول، پاسخ شبهه های موجود را بدهند

نگارنده: علی حیدر شاه حسینی

/7432/