راهکارهایی برای کاهش آلودگی های زیست بوم ها در سال جهش تولید

پس از گذشت چند ماه از نامگذاری سال جهش تولید، شاهد رشد و شکوفایی تولید در کشور هستیم که این موضوع برای دولت و مردم یک امر پسندیده محسوب می‌شود. اما از سویی دیگر این رشد می تواند بهانه هایی به دست تولید کنندگان بدهد که به سبب شکوفایی تولید، نگهداری از محیط زیست را از یاد ببرند. برای حفظ و نگهداری زیست بوم‌ها در سال جهش تولید باید تمهیداتی اندیشیده شود که طی آن، نظارت دولت بر عملکرد تولید کنندگان در خصوص رعایت نکات زیست محیطی بیشتر شده و همچنین استانداردهای تازه‌ای برای جلوگیری از آلودگی زیست بوم‌ها تدوین گردد.

جمعه، 17 مرداد 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

کاهش آلودگی های زیست بوم ها

هنوز نخستین قطعه پلاستیکی که توسط بشر در محیط زیست رها شده، تجزیه نشده است و با این حال همچنان سالانه 300 میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می‌شود که درصد کمی از آن به چرخه بازیافت رفته و ما بقی آن در طبیعت سرگردان است. (1)

آنچه بدتر از این فاجعه می تواند باعث آلودگی زیست بوم ها شود، چرخ صنعت و دنیای شگفت انگیز تولید است. در این مقاله می خواهیم با بررسی تاثیر افزایش تولید بر زیست بوم ها، نگاهی به رشد تولید و تبعات زیست محیطی آن در سال جهش تولید داشته باشیم.

زیست بوم چیست؟

یک زیست بوم مستقل، در واقع منطقه‌ای برای زندگی گروه بزرگی از گیاهان و جانوران است که در شرایطی طبیعی و با آب و هوایی خاص در یک منطقه گسترده جغرافیایی زیست می کنند. اغلب اوقات تعریف زیست بوم با محیط زیست و یا اکوسیستم اشتباه گرفته می‌شود. اما این سه با یکدیگر کاملاً متفاوت هستند.

محیط زیست به تمامیت جغرافیایی زمین که انسان‌ها و سایر موجودات با آن‌ها در تماس هستند گفته می‌شود و اکوسیستم نیز، یک چرخه زیست محیطی است؛ امکان دارد در درون یک زیست بوم، چندین اکوسیستم مستقل وجود داشته باشد. در واقع زیست بوم به مجموعه کاملی از حیات در یک اقلیم خاص آب و هوایی گفته می‌شود. (2)

پس از انقلاب صنعتی و حرکت جهان به سوی ماشینی شدن، نخستین پیامد منفی این حرکت، آلودگی زیست بوم ها بود و با گسترش شهر ها و افزایش عبور و مرور خودرو‌های بنزینی، محیط زیست شاهد نابودی کامل هزاران زیست بوم مستقل در سراسر دنیا بود. بشریت برای حرکت به سوی جامعه‌ای صنعتی، طبیعت را قربانی خود کرد و امروز همین قربانی کردن، بزرگترین تهدید برای انقراض بشریت از روی سیاره آبی است. (2)

از آن‌جایی که رشد صنعت و افزایش نرخ تولید کشورها با تبعات زیست محیطی رابطه مستقیم دارد، و همچنین از آن‌جایی که بشریت برای بقاء هم به صنعت و هم به محیط زیست وابسته است؛ بنابراین دغدغه اصلی دولت‌ها و مردم بایستی تلاش برای حفظ تعادل بین این دو باشد. (3) هنر برقراری تعادل بین تولید و کاهش آلودگی زیست بوم ها یکی از اولویت‌های برنامه ریزی دولت‌ها در بین کشورهای توسعه یافته است.

موضوعی که در سال جهش تولید باید دغدغه اصلی دولت و مردم نیز باشد و در غیر این صورت ممکن است این جهش در تولید سبب بروز یک فاجعه زیست محیطی گردد. (4)

عوامل موثر در آلودگی زیست بوم ها

عوامل متعددی می توانند سبب آلودگی زیست بوم‌ها و یا خطر نابودی آن‌ها باشند که هر یک برای خود مقوله‌ای مجزا هستند و می توان درباره راهکارها و قوانین خاص آن‌ها به طور مستقل صحبت کرد. محیط زیست در حال حاضر از چندین جانب در حال تخریب است که این تخریب‌های جهانی برای شما نیز آشنا هستند.

به عنوان مثال گرمایش جهانی زمین و آب شدن یخ‌های قطبی که سبب بالا آمدن سطح آب‌های آزاد شده و حتی در اقیانوس هند و اطلس نیز سبب غرق شدن کامل برخی جزایر کوچک گردیده است و خطر آن همچنان ما را نیز تهدید می کند. (5)

اما به جز این موارد جهانی، برخی آلودگی‌ها هستند که خطری جدی برای زیست بوم‌های ایران محسوب می شوند و هر کدام به نوعی می توانند باعث نابودی یک اکوسیستم کامل باشند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

زباله‌های صنعتی

نخستین و خطرناک‌ترین رتبه آلودگی زیست بوم‌ها متعلق به زباله‌های صنعتی است. زباله‌های صنعتی کمتر از هر نوع زباله‌ای امکان بازیافت داشته و بیش از هر نوع زباله‌ای تولید می‌شوند. با رشد نرخ تولید در سال جهش تولید باید شاهد افزایش تولید زباله‌های صنعتی نیز باشیم. (2)

زباله‌های شهری

فقط در کلانشهر تهران روزانه بیش از 7000 تن زباله تولید می‌شود که هنوز هیچ آمار رسمی درباره میزان بازیافت آن وجود ندارد. می دانیم که 10% از این حجم یعنی 700 تن در روز کاغذ و مقوا است و امکان بازیافت دارد؛ اما بازیافت نمی‌شود! یا حداقل به اندازه استاندارد بازیافت نمی‌شود. (4)

فاضلاب‌های صنعتی

علاوه بر زباله‌های صنعتی، فاضلاب‌های صنعتی نیز یکی دیگر از خطرات مهم برای آلودگی زیست بوم ها و به‌خصوص زیست بوم‌های دریایی هستند. هنوز هم حجم وسیعی از فاضلاب‌های صنعتی در رودخانه هایی سرازیر می شوند که در نهایت به باتلاق‌ها و دریاچه‌ها می رسند. (4)

فاضلاب‌های شهری

مانند فاضلاب‌های صنعتی، فاضلاب‌های شهری نیز یکی از مخرب‌ترین آلودگی‌ها برای محیط زیست هستند. البته طی چند سال اخیر اقدامات زیادی برای تصفیه فاضلاب‌های شهری و انتقال آن به چرخه کشاورزی انجام شده است اما هنوز این اقدامات در سطحی نیست که بتوان خطر فاضلاب‌های شهری را حفظ شده نامید. (5)

خودروهای غیر استاندارد

یکی از مشکلات اساسی محیط زیست، تولید بیش از اندازه ی خودروها و سوخت‌های غیر استاندارد است که تاثیر آن بیش از هر چیز متوجه خود انسان‌ها خواهد بود؛ اما هنوز هم این خودرو‌های کم کیفیت و بنزینی تولید می شوند و هنوز هم شهرها مملو از ماشین‌های گرفتار در ترافیک هستند. (3)

توسعه شهر ها

شهر‌ها نمی توانند توسعه پیدا کنند، مگر آن که با تخریب زیست بوم‌های پیرامون خود به این هدف برسند. توسعه و گسترش شهرسازی بدون خراب کردن زیست بوم‌ها امکان پذیر نیست و علاوه بر این، ساخت و ساز‌های شهری خود باعث ایجاد زباله‌های ساختمانی و صنعتی است که آن‌ها نیز عواملی برای آلودگی زیست بوم ها هستند.

راهکارهایی برای کاهش آلودگی های زیست بوم ها در سال جهش تولید

از آنجایی که سال 1399 به نام سال جهش تولید نام گذاری گردیده است، در طی ماه‌های گذشته شاهد رشد و توسعه واحد‌های صنعتی و کارگاه‌ها و کارخانجات تولیدی هستیم و این، به معنای میسر بودن هدف استقلال بیشتر برای ایران است. اما در این میان آنچه که باید بیش از پیش مورد توجه دولت و حتی مردم قرار بگیرد این است که برای پیشگیری از آلودگی زیست بوم‌ها باید تمهیداتی مهم اندیشید و این تمهیدات تنها متوجه دولت نبوده و نیازمند همت تمام مردم نیز هست. (6)

در ادامه راهکارهایی برای کاهش آلودگی‌های محیطی در سال جهش تولید ارائه خواهیم نمود که بهتر است هر بخش از جامعه تلاش خود را برای تحقق آن‌ها انجام دهد:

نظارت دولت بر عملکرد واحد‌های تولیدی

در سال جهش تولید که واحدهای زیادی در زمینه تولید شروع به کار می کنند، دولت باید برنامه ریزی بیشتری برای نظارت بر عملکرد تولید کنندگان در زمینه آسیب‌های وارده به محیط زیست داشته باشد و اجازه ندهد که هیچ کدام از واحد‌ها از حد استانداردهای اصلی کشور تخطی کنند. (4) و (6)

دخالت سازمان محیط زیست کشور در بخش‌های تولیدی

حال که شاهد رشد نرخ تولید در کشور هستیم، شاید بهترین زمان برای اجازه ورود سازمان محیط زیست (بیش از گذشته) به بخش‌های نظارتی باشد. سازمان محیط زیست باید چگالی واحدهای صنعتی افتتاح شده در یک زیست بوم و عواقب فعالیت‌های آنان را از نظر جغرافیایی مورد بررسی قرار داده و در صورت مغایرت با استانداردها، اجازه ورود و جلوگیری را داشته باشد.

اعطای تسهیلات برای نوسازی تجهیزات صنعتی

بسیاری از مشکلات زیست محیطی که کشور با آن‌ها دست و پنجه نرم می کند ناشی از فعالیت واحدهای تولیدی با تجهیزات کهنه و مستهلک است. اگر تسهیلات لازم برای نوسازی صنعت به کارخانجات تولیدی تعلق بگیرد، با نوسازی تجهیزات صنعتی حجم وسیعی از آلودگی‌ها از مبدا کاسته خواهد شد.

فرهنگ سازی بیشتر

یکی دیگر از راه‌های ایجاد تعادل در حفظ محیط زیست، ایجاد و گسترش فرهنگ‌های ضروری در میان مردم است. مردم باید استفاده از وسایل نقلیه‌ی حامی طبیعت (مانند دوچرخه و ناوگان حمل و نقل عمومی) و همچنین فرهنگ مدیریت پسماند از مبدا را در سال جاری بیش از پیش در برنامه روزانه خود قرار دهند.

مدیریت فاضلاب‌های شهری و صنعتی

یکی از مهم‌ترین راهکارها این است که بیش از هر زمانی به فکر مدیریت و تصفیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی باشیم. دیگر حجم این فاضلاب‌ها در طبیعت نمی گنجد و اگر هرچه سریع‌تر کارخانجات تصفیه زباله به تعداد زیاد افتتاح نشوند، کشور با فجایع زیادی روبرو خواهد بود.

مدیریت پسماند و زباله‌های صنعتی و شهری

به جز فاضلاب ها، زباله‌ها نیز باید به خوبی مدیریت شوند. در بسیاری از کشورهای جهان مانند آلمان قوانینی درباره میزان زباله تولیدی وجود دارد که مردم را مجاب می کند در حد استاندارد زباله تولید کنند. به غیر از این موضوع، شهرداری‌ها نیز باید فکری به حال زباله‌های شهری و بازیافت یا سوزاندن آن‌ها بکنند. (4)

توجه دولت به استارتاپ‌های نوین

بسیاری از استارتاپ‌های جدید و دستاوردهای تازه تکنولوژی در سال‌های اخیر با هدف جلوگیری از آلودگی‌ها و حفظ زیست بوم‌ها، طراحی و تولید شده‌اند؛ البته اغلب آن‌ها هنوز نیازمند توجه و حمایت‌های دولتی هستند. توسعه این استارتاپ‌ها می تواند نقش تکنولوژی سبز را در جامعه از هر زمان دیگری پررنگ‌تر گرداند.

جلب مشارکت‌های مردمی و ایجاد کمپین‌های ملی

کمپین‌ها و جشنواره‌های ملی که با هدف فرهنگسازی و مشارکت مردم در پاکسازی محیط زیست برگزار می شوند، تا به حال تاثیر زیادی در جلب مشارکت‌های عمومی داشته و اگر چنانچه این برنامه‌ها در سطحی گسترده‌تر ادامه یابند، بدون شک می توانند راهی مناسب برای جلوگیری از آلودگی زیست بوم ها به خصوص در سال جهش تولید باشند.

نتیجه گیری و جمع بندی

در راستای تحقق شعار جهش تولید، تولید کننده های داخلی در صدد افزایش تولیدات داخلی هستند و این امر رابطه‌ای مستقیم بر روی زیست بوم ها دارد و چه بسا باعت تخریب محیط زیست شود و موضوعی که بسیار اهمیت دارد پیشگیری از فاجعه ی احتمالی است.

به غیر از موارد مذکور، موارد دیگری نیز وجود دارند که می توانند راهکارهای سازنده‌ای برای حفظ زیست بوم‌ها باشند؛ مانند تولید ماشین های و خودروهای استاندارد، جلوگیری از ورود آلاینده های حاصل از سوخت فسیلی به محیط زیست و... به طور کلی می توان گفت که ادامه زندگی ما بر روی این سیاره منوط به همین تصمیماتی است که برای احیای زیست بوم‌ها می‌گیریم و البته تلاشی که برای حفظ آن داریم.

در سال جهش تولید اگر همگی ما به فکر جلوگیری از آلودگی زیست بوم ها نباشیم، بدون شک این رشد خوشایند در نرخ تولید به زودی با فجایع زیست محیطی که در پی خواهد داشت، باز هم کام ما را تلخ خواهد کرد.

پی نوشتها