توسعه کشاورزی؛ قلمروی کارآمد برای جهش تولید و مهار تورم محصولات کشاورزی

نام گذاری سال 1399 با عنوان جهش تولید، این انگیزه را در تمام ارکان کشور ایجاد می کند تا در تحقق این هدف بکوشند. بخش کشاورزی هم نه تنها از این قاعده مستثنی نیست، بلکه نقش محوری و مستقیمی در تحقق این هدف دارد. در ادامه به بررسی رابطه ی بین بخش کشاورزی و جهش تولید می پردازیم، سعی می کنیم تا برای ایجاد بهبود در بخش کشاورزی و جهش در تولید در این بخش راه کاری ارائه دهیم و از تاثیر جهش تولید بر کاهش تورم در این بخش بگوییم.

سه‌شنبه، 30 دی 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

توسعه کشاورزی؛ قلمروی کارآمد برای جهش تولید و مهار تورم محصولات کشاورزی

کشاورزی و بحث تولید محصولات کشاورزی همواره جزو اهداف راهبردی و استراتژیک کشور بوده است. هر ساله برنامه ریزی ها و هدف گذاری های فراوانی در جهت تولید محصولات کشاورزی و خرید آن ها از کشاورزان صورت می پذیرد.

همچنین از کشاورزی به عنوان یکی از منابع مهم ارز آوری کشور یاد می شود. پتانسیل بالای کشور ایران در زمینه ی تولید محصولات کشاورزی بر کسی پوشیده نیست و همواره اختلاف زیادی با سایر کشورهای منطقه در زمینه های مختلف اعم از پهناوری، حاصل خیزی خاک، تنوع محصولات، اقلیم چهار فصل و ... موجود بوده است. (1)

کشاورزی چه ارتباطی با جهش تولید دارد؟

وقتی بحث جهش تولید به میان می آید، صنعت اولین چیزی که به ذهن افراد متبادر می شود. با روی کار آمدن صنعت و زرق و برق آن، همه ی توجهات به سمتش جلب شد و کمتر کسی برای تولید به کشاورزی توجه می کند. این در صورتی است که کشاورزی و صنعت دو کفه ی ترازوی تولید هستند و هر دو از اهمیت بالایی برخوردارند.

در وصف اهمیت کشاورزی همین بس که تامین غذا یا به بیان بهتر تامین امنیت غذایی در جوامع بشری بر گردن کشاورزی و کشاورزان است و چه بسا که هر گونه نقص و کمبودی در آن می تواند زمینه ساز جنگ های آینده ی جوامع بشری شوند.

از طرف دیگر با شیب تند افزایش جمعیت در جهان، نیاز به غذا روز به روز افزایش می یابد و مصرف بالاتر می رود، نتیجتا برای مرتفع سازی این نیاز می بایست کشاورزی نیز همپا و به تناسب جمعیت رشد کند تا بتواند پاسخگوی این تقاضا باشد. (2)

علاوه بر مواردی که ذکر شد، می توان به نقش کشاورزی در مقاوم سازی پایه های اقتصاد ملی نیز اشاره کرد. کشاورزی نه تنها موجب تامین امنیت غذایی کشور است و مواد اولیه سایر بخش ها را تولید می کند، بلکه نقش ویژه ای را در گسترش صادرات غیر نفتی، ایجاد ارزش افزوده، ثبات اشتغال و گسترش سرمایه گذاری ایفا می کند. (2)

همانطور که قبل تر هم به آن اشاره شد، کشور ایران از ظرفیت بالایی برای رشد در زمینه ی کشاورزی برخوردار است؛ کما اینکه ایران یکی از نخستین کشور های جهان است که کشاورزی در آن آغاز شده است. یکی از مهمترین این ظرفیت ها داشتن خاک حاصل خیز فراوان است.

در ایران بیش از یک سوم زمین ها قابل کشاورزی هستند ولی به دلیل پخش نامتناسب آب، تنها در 12% از خاک ایران کشاورزی انجام می شود که بیشتر آن نیز به صورت دیم است. دشت آبرفتی (جلگه) رودخانه سفیدرود در شمال و دشت مغان در شمال غرب و دشت (جلگه) رودهای کارون، دز و کرخه در خوزستان، از جمله مناطقی هستند که نسبت به دیگر پهنه های کشاورزی کشور خاک حاصل خیز تری دارند. (3) و (4)

از دیگر پتانسیل های ایران در زمینه ی کشاورزی وجود نیروی کار در دسترس و فراوان است. اصولا بخش اعظمی از کشاورزی در روستاها صورت می گیرد و بر عهده ی روستاییان است. طبق آخرین آمار، جمعیت روستاییان ایران به بیش از 26 میلیون نفر رسیده است ولی متاسفانه به دلیل مشکلات موجود در راه تولید محصولات کشاورزی، زمین های کشاورزی یک یه یک تغییر کاربری داده می شوند و از جمعیت کشاورز کشور کاسته می شود. با توجه به این نکات می توان گفت که وضعیت کشاورزی کشور مطلوب نیست.

نام گذاری سال 99 به عنوان جهش تولید می تواند جان تازه ای به این فعالیت ارزشمند بدهد. وجود فشارهای اقتصادی فراوان، عدم وجود شغل کافی در شهرها، و هزینه های بالای زندگی می تواند این انگیزه را در افراد ایجاد کند که برای معیشت خود به روستاها برگشته و به کشاورزی رونق ببخشند. که البته این منوط به ایجاد بستر های لازم و رفع موانع موجود است. با این حساب، جهش در تولید محصولات کشاورزی می تواند جهش عظیمی در اقتصاد کشور ایجاد کند. (5) و(6)

چگونه کشاورزی را به جهش تولید پیوند بزنیم؟

همان طور که به تفضیل به آن اشاره شد، کشاورزی می تواند وزنه ی سنگینی در تحقق شعار جهش تولید باشد. استفاده از ظرفیت های کشاورزی می تواند حلال بسیاری از مشکلات باشد و بارسنگینی از روی دوش دولت بردارد. اما چرا با وجود این ها، چرخ کشاورزی آن طور که باید نمی چرخد و روی غلطک نیست؟ چه نقاط ضعفی وجود دارد؟ چه اقداماتی برای پوشش آن ها باید انجام داد؟ چه موانعی بر سر جهش در تولید محصولات کشاورزی وجود دارد؟

یکی از مشکلاتی که همیشه بر سر راه تولید وجود دارد، بروکراسی اداری یا همان کاغذ بازی خودمان است. قوانین ناکار آمد و دست و پا گیری که سنگ لای چرخ تولید می گذارند و اجازه نمی دهند سرمایه در بخش تولید به کار گرفته شود. پس با این حساب می توان اصلاح قوانین و حذف بروکراسی اداری را یکی از روش های موثر برای ایجاد جهش در تولید در نظر گرفت.

از دیگر عواملی که باعث شده است تا کشاورزی ما علی رغم پتانسیل بالا و گستره ی فراوان، به نسبت، میزان محصول درخور توجه و چشم گیری نداشته باشد، عقب بودن از دانش روز دنیاست. متاسفانه علیرغم تلاش های انجام شده، کشاورزی در اکثر نقاط کشور به صورت سنتی صورت می گیرد.

این در حالیست که در کشورهای پیشرفته کشاورزی قدم های بزرگی به سمت مکانیزه شدن برداشته است. آگاه سازی از معایب کشاورزی سنتی و مزایای کشاورزی نوین، آموزش برای ترغیب به استفاده از روش های مدرن و ارائه ی تسهیلات برای مجهز شدن به ابزارهای جدید، می تواند به جهش تولید در این بخش منجر شود.

با توجه به اقلیم غالبا خشک، بیابانی و غیر قابل کشاورزی اکثر کشورهای منطقه، می توان آن ها را به عنوان بازار هدف برای صادرات محصولات کشاورزی به شمار آورد. در شرایط کنونی تحریم و فشار اقتصادی حاکم بر جامعه، ارز آوری یکی از اصلی ترین اهداف برای رونق بخشیدن به چرخه ی اقتصاد است؛ امری که تحقق آن در سایه ی بهره گیری از پتانسیل های موجود در زمینه ی کشاورزی چندان دور از دسترس نیست.

از جمله اقداماتی که می تواند برای تسهیل امر صادرات در دستور کار قرار داد، بهبود زیر ساخت های حمل و نقل برای صادرات است. علاوه بر این ها، در این زمینه می توان با فرآوری محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده، سود حاصله را تا چند برابر افزایش داد.

یکی از عوامل بازدارنده که کشاورزان را نسبت به صرف سرمایه شان در تولید محصولات کشاورزی دلسرد می کند، بحث بیمه ی محصولات است. بلایا و مخاطرات طبیعی هرساله ضرر های هنگفتی را به کشاورزان وارد می کنند که متاسفانه تنها محدود به یک یا دو فصل خاص هم نیست و کشاورزان در همه ی فصول سال از خسارات وارده از طریق سرمازدگی، سیل، آفت، تگرگ و ... رنج می برند. توجه به بحث بیمه محصولات کشاورزی و اهتمام به آن می تواند انگیزه ی کشاورزان را دوچندان کرده و سبب جهش در تولید شود. (2)

جهش تولید در کشاورزی و کاهش تورم

"رونق اقتصادی کشور در گروی جهش تولید در بخش کشاورزی است." خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی به این نکته اظهار داشت و افزود: "تولید محصولات کشاورزی به ویژه محصولات استراتژیک در سال جاری بیش از گذشته اهمیت دارد و لازم است مدیران ستادی و استانی از تمام ظرفیت های موجود اعم از دانشگاه ها، مؤسسات تحقیقات دولتی و خصوصی و همه ی عوامل ذی نقش که منجر به افزایش تولید می شود، بهره گیری کنند0"

اما سوالی که ذهن را به خود درگیر می کند این است: جهش در تولید محصولات کشاورزی چگونه موجب کاهش تورم می شود؟ قبل از پاسخ به این سوال بهتر است اول با تعریف تورم آشنا شویم. تورم پدیده ای پیچیده و دارای ابعاد گوناگون است. در تعریفی ساده و مورد قبول اغلب اقتصاد دانان، تورم وضعیتی است که سطح عمومی قیمت ها به طور مداوم، غیر واقعی، حباب گونه و به مرور زمان افزایش می یابد و هرچه درصد تورم بیشتر باشد شیب افزایش قیمت ها نیز تند تر است.

این اتفاق عموما زمانی رخ می دهد که میزان تقاضا بیشتر از توان عرضه است. به گفته ی برخی اقتصاد دانان برجسته، آسیب هایی که ممکن است یک جامعه از تورم متحمل شود به مراتب بیشتر و جدی تر از هزینه های ناشی از کند شدن رشد اقتصادی است.

از طرفی، یکی از ضرورت های تحقق شعار جهش تولید، کنترل تورم و سطح عمومی قیمت ها است که دولت باید در جهت آن اقدامات لازم را صورت دهد. یکی از این حوزه های عمل که با توجه به قدرت آن می تواند نقش به سزایی در کنترل تورم داشته باشد، کشاورزی است.

مطمئنا قشری که بیشترین ضربه را از تورم موجود در جامعه متحمل می شود قشر پایین جامعه است که عمدتا درآمد ثابتی ندارند یا سطح درآمدی آن ها پایین است و قدرت همپایی با اوج گیری تورم را ندارند. در این میان کشاورزی با پتانسیل های فراوانش می تواند نقش یک منجی را بازی کند و با ایجاد اشتغال برای این افراد و همچنین همسان سازی سطح عرضه و تقاضا نقش به سزایی در کاهش تورم داشته باشد. (7) و (8)

جمع بندی و نتیجه گیری

متاسفانه طی چند دهه ی اخیر کشور ما هیچ گاه از گزند حملات اقتصادی دشمنان در امان نبوده و همیشه سعی شده است تا به هر نحوی با حمله به اقتصاد، به معیشت مردم آسیب وارد کنند. در طول سال های اخیر نیز با اوج گیری این خصومت ها و تحریم های ناعادلانه، کشور از لحاظ اقتصادی در تنگنا قرار گرفته و مجبور به به کار گیری استراتژی اقتصاد مقاومتی شده است؛ از این رو تلاش بر این بوده تا با قطع وابستگی به دیگر کشورها، نیازهای مردم در داخل کشور تامین شود تا به واسطه ی آن از فشار کاسته شده و تحریم ها شکست بخورند.

جهش تولید راه حل این مشکل بزرگ تشخیص داده شده است و همه ی ارکان جامعه ازجمله کشاورزی هدف گذاری خود را برای تحقق این شعار انجام داده اند. کشاورزی و جهش تولید در آن، می تواند نقش موثری در خنثی کردن توطئه های دشمنان داشته باشد و با تامین امنیت غذایی مردم، مقدار زیادی از دغدغه های آن ها را کاهش دهد.

پی نوشتها