چرا برای جهش تولید به بازخوانی سلحشوری های تاریخی ملی نیازمندیم؟

ولتر فرانسوی معتقد است: «تاریخ فقط منحصر به شرح جنگ ها و ذکر سلسله ی سلاطین و حکمرانان و وقایع آن ها نیست، بلکه عبارت است از وصف زندگی مردم گذشته با تمام معانی که از زندگی در نظر است، یعنی تمام جنبه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی بشر».

توجه به تاریخ و دگرگونی های آن این فرصت را به انسان می دهد که تجربه های دیگران درس عبرت بگیرد. این که ابن خلدون تاریخ خود را «کتاب العبر» نام می نهد پیداست که تا چه حد به تجربه ی تاریخی اهمیت می داده است.

اسباب و موجبات کلی رویداد های تاریخی و تدابیری که برای برخورد با آن ها می توان اتخاذ کرد، تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد حتی اگر در جزئیات هم با یکدیگر اختلاف دارند، و گذشته ی یک قوم و یک فرد برای قوم و فرد دیگر می تواند تجربه ای سودمند باشد.

در واقع، تاریخ، تجربه های گذشته را به تجربه های کنونی ما می افزاید و زندگی ما را پرمایه تر می کند. اتکا بر تجارب گذشته غالبا اخذ تصمیم را در زندگی آسان می‎ کند.

هر کس با بازنگری در خاطرات گذشته ی زندگی خود ناخودآگاه تاریخ را جزء زندگی خود می کند و در هر قدم خویش از آن استفاده هایی می برد. در واقع آشنایی با تاریخ انسان را از بسیاری از فریب های حقارت آمیز و از دلخوشی های بی حاصل باز می دارد و به انسان نگاهی عمیق و ریشه دار می دهد تا از ظاهر حوادث فرارتر رفته و زندگی محدود و کوتاه خود را با زندگی گذشته عمیق تر و پر معنی تر سازد. بدین گونه با یادآوری اشتباه های گذشته، تاریخ می تواند انسان را از تکرار آن ها باز دارد. (1)

چرا مهم است که تاریخ بخوانیم؟

1. تاریخ به ما کمک می کند درک بهتری از جهان داشته باشیم

بدون درک نحوه کار در جهان، نمی توانید چارچوبی ایجاد کنید که بر اساس آن زندگی خود را پایه ریزی کنید. تاریخ برای ما تصویری دقیق از چگونگی کارکرد جامعه، فناوری و دولت در زمان بازگشت ایجاد می کند تا بتوانیم نحوه عملکرد آن را بهتر درک کنیم. همچنین به ما کمک می کند تا نحوه موجهه با آینده را تعیین کنیم، زیرا به ما امکان می دهد از اشتباهات و پیروز ی های گذشته خود به عنوان یک جامعه درس بگیریم.

2. تاریخ به ما کمک می کند تا خودمان را درک کنیم

برای فهم اینکه چه کسی هستید، باید احساس را در خود پرورش دهید. بخش عمده ای از آن یادگیری جایی است که شما در داستان کلان کشور خود یا جامعه جهانی قرار می گیرید. تاریخ به شما این داستان را می گوید که چگونه ملت، شهر یا جامعه شما به وجود آمده است.

این به شما می گوید نیاکان شما از کجا آمده اند و چه کسانی بوده اند. از همه مهمتر، این توانایی را به شما می دهد که میراثی را که ممکن است از آن ها به ارث برده باشید، شناسایی و درک کنید.

3. تاریخ به ما کمک می کند تا دیگران را درک کنیم

تاریخ تنها یک مقدمه اساسی برای کشور، میراث قومی و اصل و نسب شما نیست. همچنین وقتی صحبت از درک افرادی می شود که با ما متفاوت هستند، یک ابزار ارزشمند است. کتاب های تاریخ جهانی، ملی و منطقه ای به ما کمک می کنند تا بفهمیم فرهنگ های دیگر چگونه بر فرهنگ ما تأثیر می گذارند. آن ها ما را ترغیب می کنند تا درک بیشتری از تأثیرات چند فرهنگی در جوامع خودمان نیز داشته باشیم.

4. تاریخ درک درستی از تغییر را می آموزد

ناگفته نماند که درک تغییر می تواند یک مفهوم دشوار باشد. هر یک از ما تجربه متفاوتی با بقیه جهان داریم؛ تجربه ای که توسط هنجارهای جامعه، تفاوت های فرهنگی، تجربیات شخصی و موارد دیگر شکل گرفته است. ما می دانیم که چه وقت به عنوان افراد خواهان تغییر هستیم و چرا. تاریخ به ما کمک می کند تا درک کنیم که چگونه، در چه مواردی و به چه دلیل تغییر در مقیاس بزرگتر رخ می دهد یا باید جست و جو شود.

5. تاریخ ابزارهای مورد نیاز برای شهروندان شایسته بودن به ما می دهد

شهروندان خوب همیشه شهروندان آگاه هستند و هیچ کس نمی تواند خود را شهروندی آگاه ولی بدون داشتن دانش عملی از تاریخ بداند. تاریخ به ما کمک می کند رأی دهنده های بهتر و اعضای موثرتری از هر نوع جامعه باشیم. این به ما کمک می کند تا بتوانیم دیگران را نیز بهتر آگاه کنیم.

6. تاریخ باعث می شود که تصمیم گیرنده بهتری باشیم

«کسانی که تاریخ را نمی خوانند محکوم به تکرار آن هستند.» این کلمات را جورج سانتایانا برای اولین بار بیان کرد و به دلیل صحت آن ها امروزه نیز بسیار مهم هستند. تاریخ این فرصت را به ما می دهد تا از اشتباهات گذشته درس بگیریم. این به ما کمک می کند دلایل رفتار مردم را درک کنیم. در نتیجه، این به ما کمک می کند تا به عنوان مردم دلسوزتر و به عنوان تصمیم گیرنده، بی طرف تر شویم.

7. تاریخ به ما کمک می کند تا در مورد همه چیز سطح جدیدی از فهم را داشته باشیم

تاریخ چیزی فراتر از سوابق زندگی ملت ها، رهبران و جنگ ها است. این هم داستان ماست. پر از داستان هایی است که نشان می دهد چگونه کسی برای آنچه که به آن ایمان داشته اند ایستاده است یا برای عشق مرده است، یا برای تحقق بخشیدن به رویاهای خود سخت کار کرده است. (2)

قهرمانی ها و سلحشوری های ایرانیان

در ادامه به دو نمونه از فداکاری ها و از خودگذشتی هایی که مردم ایران در سال های پس از انقلاب پست سر گذاشتند اشاره می شود.

1) 8 سال دفاع مقدس

هشت سال دفاع مقدس یکی از درخشان ترین عرصه های فدارکاری در تاریخ ایران محسوب می شود؛ مردم ایران متحد و یکپارچه به مقابله با دشمن برخاستند و برای دفاع از مرزهای کشور عشق، ایثار و شجاعت زیادی از خود به نمایش گذاشتند. اما این راه هیچ گاه به انتها نرسید و پس از پایان جنگ نیز ایثارگرانی در راه شهیدان قدم نهادند و در قامت مدافعان حرم برای دفاع از اسلام و حریم اهل بیت (ع) در جنگ با اندیشه های افراطی و تکفیری، جامه برازنده شهادت را بر تن کردند و تحسین جهانیان را برانگیختند.

حضور مقتدرانه ایرانیان در سال های جهاد و دفاع نشان از پایداری و فداکاری مردم این سرزمین دارد و حال آن چه که موجب ماندگاری این ارزش ها را در تاریخ و انتقال فرهنگ مقاومت به نسل های آینده می شود، تلاش بازماندگان و راویان این حماسه است. (3)

2) پرستاران

آرمانی که بر پایه ایثار شکل گرفته باشد حتی اگر جنگی در کار نباشد باز هم جلوه های ایثار و فداکاری نمود خواهد یافت و این بار نوبت گروهی است که در ۸ سال دفاع مقدس نیز با دستان خود جان فرزندان این مرز و بوم را نجات می دادند و تلاش امروز کادر بهداشتی و درمانی و پرستاری بیمارستان های کشورمان در مراقبت از بیماران مبتلا به «کرونا»، تلاش های شبانه روزی جامعه پزشکی در دوران دفاع مقدس را به ذهن متبادر می کند.

در این لحظات حساس، انسان هایی در خط مقدم نبرد با این ویروس منحوس به عنوان کادر پزشکی، سینه سپر کرده اند و با تعهد نشات گرفته از سوگند پزشکی و قدرت ریشه دوانده در فطرتی بیدار در راستای بهبود حال مبتلایان تلاش می کنند. (4)

جهش تولید با نگاهی به تاریخ

رهبر انقلاب اسلامی به رسم هر سال برای سال 99 شعار جهش تولید را انتخاب کردند. گذشته از فلسفه نام گذاری های هر ساله، تمامی آن ها بر یک مسئله محوری متمرکز است که ارزش جلب توجه عموم مردم و سیاست گذاران و مجریان را دارد؛ مسئله ای که ممکن است در طول یک سال به نتیجه نرسد و لازم است در طی چند سال نیز آن را پیگیری و بدان اهتمام ورزید.

با نگاه به نامگذاری های سال های گذشته یعنی از سال 1397، پی خواهیم برد که پرداختن به موضوع اشتغال و اقتصاد و تولید بیشترین سهم را به خود اختصاص می دهد. امسال هم در ادامه سال های گذشته سال جهش تولید نامگذاری شد تا پازل نام گذاری های سالانه کامل تر شود و سیاست های اجرایی و عملیاتی سمت و سو پیدا کند.

آنچه نام گذاری امسال را مهم تر می کند توجه به عمق مسئله تحریم ها است. وقتی آمریکا به عنوان دشمن شماره یک ملت ایران همواره در پی آتش افروزی و جنگ طلبی بوده و هست. آمریکا در نظر دارد با بسیج همه جانبه امکاناتش در آن سوی مرزها و این سوی مرز و به کارگیری تمام ظرفیت ها و طرح های عملیاتی - روانی و رسانه ای و فضای مجازی و ترور رسمی فرمانده سپاه قدس و جنگ بیولوژیک، بر ملت بزرگ ایران درد و رنج ایجاد کند و برای به تسلیم کشاندن آن وارد کارزار می شود.

در مقابل این حرکت دشمن، اهتمام به اقتصاد ملی و اقتصاد مقاومتی و تولید و اشتغال و نهایتاً اعلام سال جهش تولید از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی می تواند پاسخ محکمی باشد.

لازمه تحقق سیاست جهش تولید، برنامه ریزی و آینده نگری و به بهره گیری از الزامات و سیاست هایی است که تولید و سرمایه گذاری و اشتغال را تسهیل کند و در مقابل باید از ابزار و مکانیسمی استفاده کرد که موانع تولید را از پیش پای فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران بخش خصوصی و یا نهادهای امین نظام بردارد.

تحقق شعار جهش تولید از یک طرف نیاز به درک شرایط کنونی و استفاده از ظرفیت های داخل کشور دارد، و از طرف دیگر لازم است تا به گذشته و مسیری که کشور در این سال ها طی کرده است توجه شود؛ تا با بی توجهی به تاریخ به تکرار آن محکوم نشویم. (5)

شواهد تاریخ گویای آن است که آمریکایی ها هیچ گاه به وعده های خود عمل نکرده و هر زمان که رهبر کشوری، به خصوص رهبران و رؤسای جمهور کشورهای اسلامی سعی کردند به غرب و آمریکا نزدیک شوند، دیر یا زود امنیت داخلی و نظام سیاسی کشورشان از هم پاشیده است.

از لیبی و سرانجام توافقش با آمریکا برای تسلیم همه جانبه برنامه هسته ای اش تا کره شمالی و عراق و مصر همگی نمونه های خوبی از نتیجه اعتماد بی چون و چرا به آمریکا هستند؛ کشوری که منافع ملی اش اولویت دارند و آن را به تمام وعده ها و قوانین بین المللی ترجیح می دهد و از بیان کردن این مسئله در تریبون های عمومی هم ترسی ندارد. (6)

درس دیگر تاریخ برای تحقق جهش تولید، اعتماد سازنده به بخش خصوصی است. با اتکا به تجربیات قبلی باید اذعان کرد بهترین راهکار امروز برای توسعه و پیشرفت کشور و رونق بخشیدن به تولید، در خدمت گرفتن ظرفیت های اقتصادی برای بخش خصوصی و تسهیل امور مربوط به این حوزه است.

اگر خواستار رسیدن به توسعه و رفاه مورد نظر هستیم باید دولت را با همه توان خود در خدمت بخش خصوصی قرار دهیم و قوانین و دستورالعمل های زائد پیش روی این بخش را از میان برداریم. باید موانع موجود در مسیر تولید را با همکاری صاحبان صنعت و تلاش ویژه و جدی مدیران اجرایی مرتفع ساخت. (7)

دلیل کامل نبودن نظام تولید در ایران و ناتوانایی در رسیدن به ثروت پایدار، شاید به نخستین مواجهات ما با مدرنیته نیز باز گردد و به همین دلیل لازم است این مفاهیم در ایران بازخوانی تاریخی شوند. ریشه بسیاری از مشکلات ما در زمینه های علوم انسانی، اقتصاد و صنعت به دوران قاجار باز می گردد.

علیرغم گام هایی که برای صنعتی شدن ایران و جهش تولید به دست وطن پرستانی مانند امیرکبیر، حاج محمدحسن امین الضرب و… انجام شد، اما استبداد دستگاه حاکم و عدم تعصب شاه و دیگر دولتمردان به مفهوم «وطن» و سازوکارهای اعتلای آن، این فعالیت ها بی نتیجه ماند و بر همین مبنا نیز ورود صنعت به ایران به درستی انجام نشد.

قطعاً دوران قاجار و تلاش های وطن پرستان آن دوران در زمینه های اقتصاد و تولید درس های زیادی را برای امروز ما به همراه دارد. درس هایی که شاید شعار سال را به مساله اصلی ما بدل کند. درس هایی که شاید برای تجربه دوباره «شکوه» و «درخشش» نیازمندشان باشیم.

پی نوشتها