حکمت عملی، که اخلاق به معنای اخص جزئی از آن را تشکیل می‌دهد، چیزی جز اختیار در ایجاد و سازندگی خود و جامعه نیست و، «بایستی» ای که عموماً در اخلاقیات می‌آوریم تحقیقاً همان بایستی‌ای است که در وجود به کار...

ولی نظام فلسفی‌ای که ما ارائه دادیم و تحت عنوان هستی‌شناسی جهان از آن بحث کردیم، می‌تواند بگوید که اصولاً رابطه‌ی حق تعالی با جهان هستی رابطه‌ی انتولوژیک یا وجودی مخروطی است که در آن باری تعالی در رأس...

بر اساس این نظریه که عدل الهی از صفات فعل است، نه از صفات ذات، یکی از نمودارهای عدل الهی احکام و تکالیفی است که حق تعالی برای بشر و مخلوقات خود به وسیله‌ی انبیا صادر کرده است. عدل الهی در این مورد بدین...

مستقلات عقلی یعنی چه و اینها چه فرقی با استلزامات دارند؟ دو قضیه‌ی «عدل نیکوست» و «ظلم قبیح است» از مستقلات عقلی محسوب می‌شود، یعنی عقل در درک و تصدیق این قضایا مستقل است و نیاز به تعلیم از خارج ندارد....

یک سلسله از قضایای مبادی استنباط جدلی، مشهورات‌اند. در منطق ماده بین مشهورات و اولیات فرق می‌گذارند. مشهورات قضایایی هستند که در پیش گروهی یا عامه‌ی ناس مشهورند و اینان به آنها معتقدند، حال چه عقل نظری...

رابطه‌ی استی و بایستی مسئله‌ی تازه‌ای نیست و این بحث در گذشته از پیامدهای مسئله‌ی جبر و اختیار بوده و از نظر جبر یا اختیارِ احکام و تکالیف اخلاقی نیز مطرح بوده است. منتها در این زمان‌ها بر اثر برخی اشتباهات...

انسان با اراده و مسئولیت‌هایش، خداوندگار و آفریدگار افعال و کردارهای خویش در جهان هستی‌های مقدور و اختیاری خود است و همچون پروردگار هستی، که آفریننده‌ی کل جهان است و میانگری‌های هستی را از عدم به عرصه‌ی...

معنای بایستی در لغت، وجوب و ضرورت و حتمیت است که از یک سو، در مقابل جواز و روایی و امکان، و از سویی دیگر، در مقابل حرمت و امتناع و نبایستی به کار می‌رود. نظامی می‌گوید:

در منطق اسلامی، قضایای ارزشی را، که اصطلاح جدیدی است نمی‌توانیم به انشائیات ترجمه کنیم، زیرا انشاییات چیز دیگری است که ما فعلاً وارد مبحث آن نمی‌شویم، ولی همین قدر متذکر می‌شویم که در کتب منطق و تفکر اسلامی...

بهتر است به منابع اصلی فلسفه‌ی اخلاق و قواعد و احکام اخلاقی از دید فلاسفه‌ی پیشین نظری بیندازیم و تفاوت میان قیاس‌های ناظر به هستی و قیاس‌های ناظر به بایستی را در اصطلاح پایه‌گذاران اندیشه‌ی انسانی برای...