سالك با پشت سر گذاشتن مراحل رياضت، به مرحله ديگري مي رسد كه آن مرحله را « حزن » مي نامند. پيش از آن كه به بحث از حزن به عنوان يك مقام سلوكي با اهميت سخن بگوييم، لازم است كه يادآور شويم كه حزن، در عرف

رياضت در سير و سلوك در دو مرحله، و به دو معناي متفاوت مطرح مي گردد كه به خاطر اهميت موضوع، كمي به توضيح آن ها مي پردازيم:

انسان، آن ني از نيستان جدامانده است كه غفلت زندگي دنيوي، وطن و جايگاه اصلي او را از يادش برده است. پيشرفت انسان، در مقامات و منازل انابه، او را به مقام و منزل « تذكر » مي كشاند.

آييني كردن مسائل سلوك، آفات و زيان هاي گوناگون دارد. يك مورد آن، آن كه: اگر تكاليف ديني و سلوكي، حالت آيين و مراسم پيدا كنند، به جاي آن كه در دل و درون آدم جاي گرفته و اثرگذار باشند، بيشتر حالت تقليدي...

سير و سلوك از آغاز تا پايان ميدان پيشرفت و عقب نشيني سالك است. سالك هميشه و در همه مقامات، مدام در ترقي و تنزل است. اگر انسان در يك حال بماند انسان نيست يا سنگ است يا فرشته و يا خدا؟ بنابراين سالك نبايد...

« توبه » مرحله اي است پس از « يقظه ». سالك در صورتي مي تواند از مقام يقظه، به مقام و منزل توبه برسد كه عوامل نفساني و وسوسه هاي شيطاني او را از راه به در نكرده باشند. يكايك مقامات سلوك در همه مراحل سير...

سالك، با ايمان به سير و سلوك، با قطع نظر از اين كه اين ايمان از كجا و چگونه حاصل شده باشد، و با احساس اين كه مي تواند رياضت را تحمل كند، وارد مرحله جديدي مي شود. در اين جا عامل اصلي همين احساس تحمل است....

آن چه اكنون مي خواهيم توضيح بدهيم آن است كه كسي كه هيچ تجربه اي از سلوك ندارد، چگونه مي تواند آستين بالا زند و تن به رياضت بسپارد و گام به گام با تحمل درد و رنج پيش برود؟

كساني كه همه شايستگي ها را داشته باشند و همه شرايط لازم را براي آغاز سير و سلوك فراهم آورند، درنهايت اگر بخواهند به صورت جدي سلوك را آغاز كنند، با دو مشكل اساسي رو به رو خواهند شد:

چنان كه در درس گذشته گفتيم سلوك پيش از آن كه آغاز گردد مشكلاتي دارد كه مشكلات جانبي بخشي از آن ها بود. از اين مشكلات جانبي يك مورد را كه مخالفت علماي دين بود، توضيح داديم. خلاصه مطلب اين بود كه دين اسلام...