اندامهای سیستم ایمنی بدن

اندامهای عمده‌ی سیستم ایمنی بدن شامل مغز استخوان، تیموس، طحال و گره‌های لنفاوی می‌باشند. این اندام‌ها برای از بین بردن باکتری‌ها، ویروس‌ها، سلول‌های تومور، و غیره، تولید لنفوسیت مورد نیاز را بر عهده دارند. این مقاله به تشریح اندامهای مهم سیستم ایمنی بدن که در برابر عفونتها از آن محافظت می‌کنند، می‌پردازد.
درست مثل یک ارتش، نیروی دریایی و نیروی هوایی آموزش دیده که برای حفاظت از کشور در مقابل اخلال‌گران و دیگر کشورها بسیج می‌شوند، اندامهای مختلف سیستم ایمنی بدن نیز مسئول حفاظت از بدن در برابر انگل، باکتری، ویروس، عفونت‌های قارچی و رشد سلول‌های تومور هستند. سیستم ایمنی بدن شامل اندام سیستم ایمنی است که به نوبه خود از چند سلول به هم وابسته تشکیل شده که تومور و سلولهای انگلی را از بین برده، سلولهای آلوده به ویروس را نابود ساخته و باکتریها را فرو می‌برند. اندام‌های سیستم ایمنی بدن سلولهایی می‌سازند، که یا در پاسخ ایمنی مشارکت کرده، و یا به عنوان مکانهایی جهت عملکرد سیستم ایمنی عمل می‌کنند.

اندام‌های مهم سیستم ایمنی

در سیستم ایمنی بدن اندام‌های اصلی: مغز استخوان، تیموس، طحال و گره‌های لنفاوی می‌باشند. اجازه دهید به اندامهای سیستم ایمنی بدن و عملکرد آنها نگاهی بیاندازیم.
مغز استخوان: تمام سلول‌های سیستم ایمنی بدن انسان در مغز استخوان شکل گرفته، و در داخل استخوان‌ها توسط فرایندی بنام هماتوپوئیسیس یا خون‌سازی به دست می‌آیند. این فرایند خون‌سازی شامل تمایز (فرايندي که يک سلول را از انجام وظايف کلي به انجام وظايف خاص(ويژه) تبديل مي‌کند) سلولهای بنیادی مشتق از مغز استخوان یا به سلول‌های بالغ سیستم ایمنی بدن و یا به پیش‌ماده سلولهایی که از مغز استخوان به بیرون رفته و در جاهای دیگر به بلوغ خود ادامه می‌دهند، می‌باشد. مغز استخوان مسئول تولید سلولهای مهم سیستم ایمنی بدن نظیر سلولهای B، گرانولوسیت‌ها، سلول‌های کشنده طبیعی و تیموست‌های نابالغ است، همچنین مسئول تولید سلول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها نیز می‌باشد.
غده تیموس: محل دیگر تولید سلولهای سیستم ایمنی بدن و یا لنفوسیت‌ها، غده تیموس است. این غده‌ی مسطح و دو لوبی، در ناحیه‌ی بالای قفسه سینه، بالاتر از قلب قرار دارد و بیشترین فعالیت را زمان دوران کودکی در تولید تعداد زیادی از لنفوسیتها دارد. عملکرد اصلی غده تیموس، تولید سلولهایT بالغ است. سلولهای نابالغ تولید شده در مغز استخوان، مهاجرت کرده و به تیموس که در آن فرآیند بلوغ صورت می‌گیرد، وارد می‌شوند. این فرایند بلوغ، فرایند قابل توجهی است، به این دلیل که اجازه می‌دهد تنها سلول‌هایT مفید وارد جریان خون شوند. سلولهای T که پاسخ ایمنی مضر ایجاد کرده‌اند، حذف می‌گردند.
طحال: این اندام سیستم ایمنی بدن از سلولهایT، سلولهای B، سلولهای کشنده طبیعی، ماکروفاژها، سلولهای دندریتیک و سلولهای قرمز خون تشکیل شده است. این اندام مانند یک فیلتر ایمونولوژیک خون عمل می‌کند و مواد خارجی را بدام می‌اندازد، که آنتی ژن‌های جریان خونی می‌باشند که از طحال عبور می‌کنند. هنگامی که ماکروفاژها و سلولهای دندریتیک، آنتی ژن‌ها را از طریق جریان خون به طحال می‌آورند، سلولهای B موجود در طحال فعال شده و میزان زیادی آنتی بادی تولید می‌کنند. بنابراین، طحال نیز می‌تواند به عنوان مرکز گردهمایی ایمنی شناخته شود. علاوه بر این، طحال نیز محل انهدام سلولهای قرمز پیر و فرسوده می‌باشد.
غدد لنفاوی: درست همانند روشی که طحال خون را تصفیه می‌کند، غدد لنفاوی، مایع میان بافتی موجود در بین سلولهای بدن انسان را تصفیه می‌نماید. غدد لنفاوی در سراسر سیستم لنفاوی بدن قرار دارند و چیزی جز توده‌های بافت نیستند. گره‌های لنفاوی عمدتاً از سلولهایB، سلولهایT، ماکروفاژها و سلولهای دندریتیک ساخته شده‌اند. آنها به عنوان فیلتر ایمونولوژیک عمل کرده و لنف را از بیشترین بافت‌های بدن تخلیه می‌کنند و آنتی ژن موجود در آنها را قبل از بازگشت لنف به گردش خون تصفیه می‌کنند.

سایر اندامهای سیستم ایمنی بدن

آدنوئیدها یا لوزه‌های‌‌ سوم: لوزه‌های سوم در پشت حفره بینی یعنی در محل تلاقی مجرای حفره بینی با حلق واقع شده‌اند. این لوزه‌ها مانند توده‌ای واحد در بافت اسفنجی که خط اول دفاع در بدن را شکل می‌دهد، ظاهر می‌شوند. عملکرد آنها متوقف ساختن باکتری و دیگر موجودات عفونت‌زا از آلوده نمودن اندام‌های دیگر بدن می‌باشد و عمدتاً از بافت لنفاوی تشکیل می‌شوند که با به دام انداختن باکتری‌ها و ویروسها مانند یک فیلتر در بدن عمل می‌کنند. آنتی بادی‌های موجود در آنها به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. در کودکان این عضو بسیار مفید است، با این حال، با ورود کودک به دوره‌ی نوجوانی کاهش یافته و در بزرگسالی دیگر وجود ندارند.
لوزه‌ها: دو توده از بافت غده‌ای نرم در دو طرف پشت دهان وجود دارد. می‌توان آنها را در آینه مشاهده کرد. همراه با لوزه‌ی سوم، آنها نیز در برابر عفونتها خط اول دفاعی را تشکیل می‌دهند. عملکرد اولیه آنها بدام انداختن باکتری و ویروسها از هوای استنشاق شده، می‌باشد. لنفوسیتها و آنتی بادی‌های موجود در آنها به از بین بردن باکتری کمک کرده، در نتیجه نقش مهمی در حفاظت از بدن ایفاء می‌کنند. این لوزه‌ها در دوران نوجوانی به بلوغ می‌رسند و بعد از آن از عملکرد آنها کاسته می‌شود.

سلول‌های سیستم ایمنی بدن

اکنون که در مورد اندام‌های اصلی سیستم ایمنی بدن انسان آموختیم، اجازه دهید به سلول‌های مختلف سیستم ایمنی بدن به صورت مختصر نگاهی بیاندازیم.
سلولهایT : عملکرد اصلی سلولهای T یا لنفوسیت‌های T ، تشدید کردن پاسخ سیستم ایمنی بدن است. آنها این کار را با ترشح عوامل تخصیص داده شده انجام می‌دهند که به نوبه خود دیگر سلولهای سفید خون را فعال کرده تا به مبارزه با عفونت بپردازند. سلولهای T مجدداً به انواع مختلف تقسیم می‌شوند. یکی از این بخش‌های فرعی، سلول‌های T قاتل است که عامل از بین بردن سلول‌های تومور خاصی می‌باشند و حتی گاهی از بین بردن انگل را بر عهده دارند.
سلولهای کشنده طبیعی: این سلول‌ها مانند سلولهای T قاتل عمل کرده و به عنوان سلول‌های مؤثر عمل می‌کنند که به طور مستقیم سلول‌های تومور و سلول‌های آلوده ویروسی را از بین می‌برند. با این حال، بر خلاف سلولهایT، این سلولهای کشنده طبیعی پیش از بین بردن اهداف خود، در اندامهای لنفاوی گردهمایی اولیه ندارند.
سلولهایB : عملکرد اصلی این سلولها تولید آنتی بادی است. آنها در واکنش نسبت به انواع باکتر‌ها، ویروس‌ها، سلولهای تومور و مانند آن، آنتی بادی تولید می‌کنند.
گرانولوسیتها: این سلول‌ها شامل 3 نوع سلول نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل هستند، که بر اساس رنگشان شناسایی می‌شوند. این سلولها عمدتاً مسئول حذف انگلها و باکتری‌ها از بدن به وسیله‌ی احاطه کردن و تجزیه‌ی آنها می‌باشند.
ماکروفاژها: این سلولها منتسب به سلولهای گندیده خوار هستند به این دلیل که مواد خارجی را برداشته و می‌بلعند و سپس آنها را به سلولهای T و سلولهای B سیستم ایمنی بدن عرضه می‌کنند. این مرحله یک گام بسیار مهم در شروع پاسخ سیستم ایمنی بدن است.
سلولهای دندریتیک: این سلولها عمدتاً در فضای ساختاری اندام سیستم ایمنی بدن یافت می‌شوند. آنها آنتی ژن‌ها را دریافت کرده و جهت شروع بکار سیستم ایمنی بدن، آنها را به این اندامها عرضه می‌کنند.
بنابراین آنتی ژن موجود در سلول‌ها مانند سلول‌های دندریتیک و ماکروفاژها، به صورت ترکیب با سلول‌های B و سلولهای T سیستم ایمنی بدن کار کرده تا واکنش سیستم ایمنی بدن آغاز گردد. آنتی بادی‌ها آزاد می‌شوند تا با آنتی ژن‌ها مقابله کرده، در نتیجه بدن را عاری از عفونت سازند. این سیستم کار گروهی در میان اندامهای سیستم ایمنی بدن واقعاً با شکوه است.