موانع قبولی نماز

کینه به والدین مانع نماز

قال الصادق - علیه السلام -:من نظر الى ابویه نظر ماقت و هما ظالمان له لم یقبل الله له صلوة(1) ؛هر کس با چشم بغض و کینه به پدر و مادر خود که به وى ستم کرده اند، نگاه کند، نمازش در پیشگاه الهى نامقبول است .
 

سه گروه نمازش بالا نمى رود

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:ثلاثة لاتجاوز صلاتهم اذانهم : العبد الابق حتى یرجع و امراة باتت و زوجها علیها ساخط و امام قوم و هم لها کارهون (2)؛سه نفر نمازشان از گوشهایشان بالاتر نمى رود:
1 - بنده فرارى تا باز گردد.
2 - زنى که شب بخوابد و شوهرش بر او خشمگین باشد.
3 - و پیشواى قومى که آن قوم از او متنفر باشند.
 

شرب خمر مانع نماز

قال الصادق - علیه السلام -:لاتقبل صلوة شارب الخمر اربعین یوما الا ان یتوب (3)؛نماز شرابخوار تا چهل روز مقبول نخواهد شد، مگر این که توبه کند.
 

انجام نماز براى خودنمایى

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:من صلى صلوة یرائى بها فقد اشرک (4)؛کسى که براى خودنمایى نماز بخواند، مشرک است .
 

مال حرام مانع قبولى نماز

عن النبى - علیه السلام -:ان الله ملکا ینادى على بیت المقدس کل لیلة : من اکل حراما ما لم یقبل الله منه صرفا و لاعدلا و الصرف ، النافلة و العدل ، الفریضة (5)؛

همانا براى خداوند (از جانب ایشان ) فرشته اى که هر شب بر بیت المقدس پیام مى دهد، آن کسى که حرامى (اندک مال حرامى ) بخورد، خداوند از او نه صرفى و نه عدلى را قبول خواهد کرد.صرف نماز نافله است و عدل ، نماز واجب .
 

نماز و زکات

قال الصادق - علیه السلام -:...و لاصلوة لمن لا زکوة له (6)؛...و کسى که زکات خود را نمى پذیرد، نمازش پذیرفته نیست .
 

غیبت مانع قبولى نماز

قال رسول الله - صلى الله علیه وآله -:من اغتاب مسلما او مسلمة لم یقبل الله صلوته و لاصیامه اربعین یوما و لیلة الا ان یغفر له صاحبه (7)؛هر کس که غیبت مرد یا زن مسلمانى را کند، تا چهل شبانه روز نماز و روزه اش پذیرفته نیست ، مگر این که غیبت شونده او را ببخشاید.
 

روزه مانع نماز

قال الکاظم - علیه السلام -:لاتصم صوما یمنعک من الصلوة ، فان الصلوة احب الى الله من الصیام (8)؛روزه مستحبی را که مانع انجام نماز مى شود نگیر، چرا که نماز در پیشگاه خدا بهتر ازروزه است .
 

دروغ ، مانع نماز شب

قال الصادق - علیه السلام -:ان الرجل لیکذب الکذبة فیحرم بها صلاة اللیل(9) ؛همانا مردى دروغ مى گوید، پس به خاطر آن دروغگویى از نماز شب محروم مى شود.
 

نگاه بیجا، مانع کمال نماز

فیما اوحى الله الى داود: لربما صلى العبد فاضرب بها وجهه و احجب عنى صوته اتدرى من ذلک یا داود؟ذلک الذى یکثر الالتفات الى حرم المؤ منین بعین الفسق و ذلک الذى حدثته نفسه لو ولى امرالضرب فیه الاعناق ظلما (10)؛

خداوند تبارک و تعالى به حضرت داود (ع ) وحى نمود که : اى داوود چه بسا بنده اى به نماز مى ایستد و نماز مى خواند و من آن نماز را به صورتش مى زنم و صدایش را از خودم دور داشته به طورى که صداى قرائتش به من نرسد.

اى داوود! آیا مى دانى آن نمازگزار کیست ؟ او کسى است که زیاد به خانه ها و حریم مؤ منین با چشم فسق نگاه مى کند و این کسى است که نفسش او را وسوسه مى کند به اینکه اگر امیر و حاکم بر مردم بشود از راه ظلم گردنها را بزند.
 

نماز و آزردن همسر

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «مَنْ‏ کَانَ‏ لَهُ‏ امْرَأَةٌ تُؤْذِیهِ‏ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ صَلَاتَهَا وَ لَا حَسَنَةً مِنْ عَمَلِهَا حَتَّى تُعِینَهُ‏ وَ تُرْضِیَهُ وَ إِنْ صَامَتِ الدَّهْرَ وَ قَامَتْ وَ أَعْتَقَتِ الرِّقَابَ وَ أَنْفَقَتِ الْأَمْوَالَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ کَانَتْ أَوَّلَ مَنْ تَرِدُ النَّارَ ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلَى الرَّجُلِ مِثْلُ ذَلِکَ الْوِزْر وَ الْعَذَابِ إِذَا کَانَ لَهَا مُؤْذِیاً ظَالِماِ؛ (11).

کسى که همسر خود را بیازارد نماز و اعمال نیک او مورد پذیرش الهى قرار نمى گیرد اگرچه تمام عمر را روزه بگیرد و نماز بخواند و بنده آزاد کند و انفاق نماید. مگر آن که به کمک او بپردازد و رضایتش را جلب کند. البته شوهر نیز داراى همین نوع از عقاب است در صورتى که همسر خویش را بیازارد و به او ظلم روا دارد.»

کسى که همسر خود را بیازارد، نماز و اعمال نیک او مورد پذیرش الهى قرار نمى گیرد، مگر آن که به کمک او بپردازد و رضایتش را جلب کند، گرچه همشه روزه دار باشد والبته شوهر نیز داراى همین نوع از عقاب است و در صورتى که همسر خویش را بیازارد و به او ظلم روا دارد.

گناه مانع نمازشب
 جاء رجل الى امیرالمؤ منین - علیه السلام - فقال : یاامیرالمؤ منین انى قد حرمت الصلاة باللیل ، فقال امیرالمؤ منین - علیه السلام -: انت رجل قد قیدتک ذنوبک (12)؛
 
مردى نزد امیرالمؤ منین (ع ) آمد و گفت : اى امیرمؤ منان ! من از نماز شب محروم شدم .على (ع ) فرمود: تو مردى هستى که گناهانت تو را زندانى (اسیر) کرده است .
  
وسوسه در نماز
 قال رسول الله - صلى الله علیه وآله:اذا اتى الشیطان احدکم و هو فى صلوته فقال : انک مرائى فلیطل صلوته ما بداله ما لم یفته وقت فریضة(13) ؛
 
اگر کسى در نماز باشد و شیطان او را به ریاکارى وسوسه و متهم کند، تا وقت باقى است هر چه مى خواهد نمازش را طولانى کند.
 
 منع نماز در وسط جاده
 قال النبى - صلى الله علیه وآله :ثلاثة لایتقبل الله - عز و جل - لهم بالحفظ، رجل نزل فى بیت خرب ، و رجل صلى على قارعة الطریق و رجل ارسل راحلته و لم یستوثق منها (15).
 
سه طایفه هستند که خداوند دعاى آنها را براى حفظ و سلامتى نمى پذیرد:
 
1 - کسى که زیر دیوار و سقف شکسته منزل کند.
 
2 - کسى که در وسط جاده نماز بخواند.
 
3 - کسى که مرکب خود را رها کند و آن را نبندد.
 
آمادگى کامل براى نماز
 قال الباقر - علیه السلام :لا تقم الى الصلاة متکاسلا و لامتناعسا و لامتثاقلا (16)؛در حال کسالت و خواب آلودگى و سنگینى به نماز نایستید.
  
 وسوسه شیطانى
 قال رسول الله - صلى الله علیه وآله:ان العبد اذا اشتغل بالصلاة جاءه الشیطان و قال له : اذکر کذا، اذکر کذا، حتى یضل الرجل ان یدرى کم صلى(17) ؛
 
هنگامى که نمازگزار مشغول نماز شد، شیطان پیش او مى آید و به او مى گوید، فلان چیز را به یاد آور، فلان چیز را به یاد آور، تا آن جا که او را آن چنان گم و غافل مى کند که او حیران مى شود درمورد این که در کجاى نماز است (حواس انسان را پرت مى کند).
  
 نتیجه غلط خواندن نماز
 قال الباقر - علیه السلام:ما لک من صلاتک الا ما اقبلت علیه فیها، فان اوهمها کلها او غفل عن ادائها لفت فضرب بها وجه صاحبها(18).از نمازت جز آن چه در آن رو آوردى به آن ، اگر همه آنها را غلط انجام بدهد، یا از انجام آن غافل شود پیچیده شود، سپس آن را بر صورت صاحب آن مى زنند.
  
مانع تقرب به خدا
 قال على - علیه السلام:لاقربة بالنوافل اذا اضرت بالفرائض(19) ؛نوافل و مستحبات اگر به واجبات ضرر برساند موجب تقرب به درگاه خداى تعالى نخواهند بود.
  
 کیفر مضاعف
 قال امامنا الباقر - علیه السلام:من شرب الخمر فسکر منها لم یقبل الله صلاته اربعین یوما فان ترک الصلاة فى هذه الایام ضوعف علیه العذاب لترک الصلاة(20) ؛
 
کسى که شراب بنوشد و مست شود، تا چهل روز، نماز او قبول نیست ؛ پس ‍ اگر نمازى را در این روزها ترک کند، عقاب و کیفر وى نیز چند برابر است .

مانع کمال نماز
 قال الصادق - علیه السلام:لاصلاة لحاقن و لاحاقب (21)؛کسى که در حال خوددارى از بول و یا باد معده نماز بخواند، نمازش کامل نیست .
   
آفت پرخورى
 قال على - علیه السلام:و ایاکم و البطنة فانها مقساة للقلب و مکسلة عن الصلوة و مفسدة للحسد(22). از پرخورى دورى کنید که موجب قساوت قلب و باعث کسالت از اقامه نماز و سبب تباهى بدن است .
  
 عذاب نمازگزار ریاکار
 قال الصادق - علیه السلام:یجاء بعبد القیامة قد صلى فیقول : یا رب صلیت ابتغاء وجهک ، فیقال له : بل صلیت لیقال ما احسن صلاة فلان ؟اذهبوا به الى النار.(23).
 
چون روز قیامت فرا رسد، بنده اى را مى آورند که اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا مى کند به وى مى گویند: تو بدان جهت نمازگزاردى که تو را ستایش کنند، پس به ملائکه دستور مى رسد اورا به سوى آتش ‍ ببرید.
   
مانع زکات
 قال على - علیه السلام:لایقبل الله الصلاة ممن منع الزکاة(24) :هر کس مانع دادن زکات شود، نمازش قبول نمى شود.
 
مطیع نماز بودن
لاصَلوهَ لِمَن لایُطِعِ الصَّلاه، و طَاعَهُ الصَّلاهُ أن تَنهَی عَنِ الفَحشاء و المُنکر(25).کسی که مطیع نماز نباشد، نمازش کامل نیست و اطاعت از نماز همان دوری از فحشاء و منکر است.

خودآرایی و خوشبو کردن زن برای غیر همسر
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «َایُّمَا امْرَأَةٍ تَطَیَّبَتْ لِغَیْرِ زَوْجِهَا لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّى تَغْتَسِلَ مِنْ طِیبِهَا کَغُسْلِهَا مِنْ جَنَابَتِهَا؛ هر زنی که خود را برای نامحرم خوشبو کند نمازی از او قبول نمی شود تا وقتی که غسل نماید. همانطور که برای جنابت غسل میکند.»(26)

موانع قبولی اعمال
عَن اَبی عَبدِالله (عَلَیهِ السَّلام) قالَ: قالَ اِبلیسُ لَعنَةُ اللهِ عَلَیهِ لِجُنودِهِ اِذا استَمکَنتُ مِنِ ابنِ آدَمَ فی ثَلاثٍ لَم اُبالِ ما عَمِلَ فَاِنَّهُ غَیرُ مَقبُولٍ مِنهُ اِذَا استَکثَرَ عَمَلَهُ وَ نَسیَ ذَنبَهُ وَ دَخَلَهُ العُجب. 
قالَ اِبلیسُ لَعنَةُ اللهِ عَلَیهِ لِجُنودِهِ اِذا استَمکَنتُ مِنِ ابنِ آدَمَ فی ثَلاثٍ لَم اُبالِ ما عَمِلَ فَاِنَّهُ غَیرُ مَقبُول(27)

« امام صادق (علیه السّلام) فرمود: شیطان لعین به لشگر خود گفت که من اگر در سه مورد بر فرزند آدم دست یابم، پس از آن هر عملی که به جا آورد پریشان خاطر نگردم که میدانم عملش پذیرفته نیست: هنگامی که عمل خود را زیاد پندارد و گناه خود را فراموش کند و خودپسندی در او راه یابد. »

حضرت آیة الله خامنه ای رهبر انقلاب در شرح این حدیث در ابتدای درس خارج فقه می فرماید.جناب ابلیس به دوستانش این جور میگوید:

که وقتی این سه خصوصیّت در کسی وارد شد و من توانستم از این سه ناحیه، بر یک انسان سلطه و سیطره پیدا کنم، دیگر غصّۀ این را که حالا عبادت کرد و روزه گرفت و نماز خواند نمیخورم؛ چون میبینم همۀاینها باطل خواهد بود؛ یعنی قبول نخواهد بود.

یکی این است که او کار نیک خود را زیاد به شمار بیاورد، به نظرش زیاد بیاید؛ به خودش که نگاه میکند میگوید: «ما واقعاً چقدر آدم خوبی هستیم! این همه نماز و این قدر نافله و این قدر خدمت به مردم و روزی چند ساعت در دادگاه ها و در فلان مسئولیّتها، درس هم که میرویم و درس هم که میگوییم»؛


دوّم [اینکه] گناهان خود را فراموش بکند؛ مثل همۀعادات ماها که به خودمان به چشم حسن ظن نگاه میکنیم؛ [یعنی] این همه گناه کوچک، بزرگ، خلاف، غیبت، دروغ، خدای نکرده تهمت و تخلّفات گوناگون را فراموش کنیم، از یادمان برود

سوّم [اینکه] خودشگفتی در او وارد بشود؛ این خودشگفتی طبعاً برای اَعمال نیست، چون آن قبلاً گفته شد؛ برای خصوصیّات خود او است؛ [یعنی] علم خودش، تقوای خودش، حلم خودش، صبر خودش به نظرش بزرگ بیاید. خودشگفتی یا عُجب یعنی انسان در مقابل خودش که قرار میگیرد دچار اعجاب بشود و به شگفت بیاید

بی‌توجهی نسبت به محرومان
امام‌صادقa فرمود: نماز کسانی که نسبت به آوارگان و برهنگان جامعه بی‌توجه‌اند، قبول نیست(28).

حرام‌خواری
قال رسول اللهs:الصلوة مع أکل الحرام کالبناء علی الرمل[(29) پیامبر خداsفرمودند:عبادتِ توأم با حرام خواری، چون ساختمانی است بر روی شن.

بدخواهی برای مسلمانان
ابوعبداللّه a: لایقبل اللّه من مؤمن عملاً و هو مضمر علی اخیه سوءً.(30)امام صادق aفرمودند: خداوند از مؤمنی که نسبت به برادر مؤمن خود نیّت بد داشته باشد، هیچ عملی را نمی­ پذیرد.

قطع رابطه با برادر دینی.
قال رسول اللّهs: یا اباذر! إیاک و هجران اخیک، فإنّ العمل لایتقبّل مع الهجران(31).ی ابوذر! از دوری و قطع رابطه و قهر با برادر دینی بپرهیز، چرا که عمل اینگونه اشخاص پذیرفته نیست.

قبول داشتن امامت:
امام باقر(ع) فرمودند :کُلُّ مَن دانَ اللّه َ عزّ و جلّ بِعبادَةٍ یُجْهِدُ فیها نَفْسَهُ و لا إمامَ لَهُ مِنَ اللّه، فَسَعْیُهُ غَیْرُ مَقْبُولٍ وَ هُوَ ضالٌّ مُتَحَیِّرٌ و اللّه ُ شانِئٌ لأعمالِهِ ، و مَثَلُهُ کَمَثَلِ شاةٍ ضَلَّتْ عَن راعِیها و قَطِیعها .(32)

امام باقر صلى الله علیه و آله :هر که خود را در عبادت خداوند عزّ و جلّ به رنج و زحمت افکند، اما [براى خود ]امامى از جانب خدا نداشته باشد، کوشش او پذیرفته نمى شود، و گمراه و سرگشته است و خداوند از کارهاى او نفرت دارد. او به گوسفندى مى ماند که چوپان و گله خود را گم کرده است.

 امام جماعتی که از او راضی نیستند.
عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ثَمَانِیَةٌ لاَ تُقْبَلُ مِنْهُمْ صَلاَةٌ ..... إِمَامُ قَوْمٍ یُصَلِّی بِهِمْ وَ هُمْ لَهُ کَارِهُونَ.(33)

امام صادق علیه السّلام از رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله نقل فرمود:هشت طایفه اند که خداوند نماز آنان را نمى پذیرند:....،امام جماعتى که مأمومینش خوشنود به امامت او نباشند.

نتیجه:
پی نوشت:
1.(اصول کافى ، ج 2، ص 349)
2.(نهج الفصاحه ، ص 248، حدیث 1222)
3.(بحارالانوار، ج 84، ص 317.میزان الحکمه ، ج 5، ص 388)
4.(تفسیر قرطبى ، ج 10، ص 71)
5.(بحارالانوار، ج 103، ص 16)
6.(بحارالانوار، ج 84، ص 252)
7.(بحارالانوار، ج 75، ص 258)
8.(.مستدرک الوسائل چاپ جدید، ج 2، ص 43)
9.(میزان الحکمه ، ج 5، ص 422)
10.(بحارالانوار، ج 84، ص 257)
11.. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن(1104ق)، وسائل الشیعة، قم، موسسه آل البیت، ج20، ص164.