تیلو، آلیکسئی آندریئیویچ

[āliksei andrieyevič tilo]
Aleksey Andreevich Tillo
(ت. کییف، روسیه، 4 آذر 1218/ 25 نوامبر 1839؛ و. سن پترزبورگ، روسیه، 21 دی 1278/ ژانویه‌ی 1900)، جغرافیا، نقشه نگاری، زمین سنجی.
پدر تیلو، افسری در سپاه ارتباطات مهندسی، فرانسوی تبار بود. تیلو از 1228 تا 1238 در مدارس نظامی کییف و سن پترزبورگ تحصیل کرد. در 1241 تحصیلاتش در مدرسه‌ی توپخانه‌ی میخایلف را تمام کرد و در 1243 توانست دوره‌ی نظریِ بخش زمین سنجی مدرسه‌ی ستاد کل ارتش را به پایان رساند. سپس به مدت دو سال در رصدخانه‌ی پولکوو و زیر نظر اوتو اشترووه به فعالیت عملی در زمینه‌ی زمین سنجی و ستاره شناسی پرداخت. از 1245 تا 1250 ریاست بخش نقشه برداری نظامی در منطقه‌ی نظامی آرنبورک را برعهده داشت. از 1250 به بعد چندین مقام فرماندهی نظامی را عهده دار شد و در 1273 به دریافت درجه‌ی سرتیپی نایل گردید. در 1271 به عضویت مکاتبه ای فرهنگستان علوم فرانسه و در 1273 به عضویت فرهنگستان سن پترزبورگ انتخاب گردید. پژوهشهای تیلو عمدتاً در ارتباط با انجمن جغرافیای روسیه، که در 1247 به عضویت آن درآمده بود، صورت می گرفت. وی از 1263 عضو شورای این انجمن، و از 1268، رئیس بخش جغرافیای ریاضی آن بود.
تخصص تیلو در زمین سنجی بود، و آثار عمده ای به مطالعه‌ی فرازاسنجی و کوه نگاری روسیه اختصاص داشت. ترازیابی ای که در تابستان 1253 انجام شد تیلو را به این نتیجه رساند که سطح دریای آرال به هفتاد و چهار متر بالاتر از سطح دریای خزر افزایش یافته است. او آغازگر طرحهای اصلی ترازیابی سیبری در سالهای 1254 و 1256 بود. نتایج این بررسیها به همراه اطلاعات ناشی از تحقیقات فردی وی زمینه ساز تهیه‌ی نقشه‌ی ارتفاعات روسیه‌ی اروپایی (1263) و نقشه‌ی طویل و شیب رودخانه های روسیه‌ی اروپایی (1267) از سوی او گردید. نقشه‌ی تیلو در زمینه‌ی فرازسنجی بخش اروپایی روسیه (1268) از بررسی اطلاعات مربوط به ارتفاع بیش از 51000 نقطه تهیه گردید. این نقشه وجود دو برآمدگی عریض شمالی- جنوبی در بخش اروپایی روسیه را- که تیلو آنها را برآمدگیهای روسیه‌ی میانه و پروی وولگا می نامید- اثبات نمود؛ این برآمدگیها پیش از آن- و بنادرست- بر روی نقشه‌ها به عنوان برآمدگیهای اورال- بالتیک و اورال- کارپاتی نشان داده می‌شدند.
تیلو بخشهائی از آلمان، اتریش- مجارستان، و رومانی را که با روسیه هم مرز بودند نیز به نسخه‌ی تکمیل شده‌ی نقشه‌اش (1275) اضافه نمود. وی همچنین پدیده‌های هواشناختی، آب شناسی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، و مغناطیس زمین را مطالعه کرد.

کتابشناسی

یکم. کارهای اصلی.

کتابشناسی کاملی از نوشته‌های تیلو در اثری از نووکشانوا (پایین) مندرج است. این نوشته‌ها بدین قرارند: opisanie Aralo- kaspyskoy nivelirovski, proizvedennoy v 1847 goudu po prochenyu Russkogo Geograficheskogo obshchevstva I orenburgskogo ego otdela («توصیفی از ترازیابی آرال- خزر که در سال 1253، بنابر سفارش انجمن جغرافیایی روسیه و بخش آرنبورک آن، صورت پذیرفت»، سن پترزبورگ، 1877)؛ opyt svoda nivelirovok Rossyskoy imperii . Materialy dlya gipsometrii Rossii. S Atlasom prodolnyki profyley
(«کوششی در راه مقایسه‌ی عمومی سطوح سرزمین امپراتوری روسیه. مواد مصالحی برای فرازسنجی روسیه. همراه با اطلسی از نیمرخهای طولی»)، 4 بخش (سن پترزبورگ، 1881-1882)؛ karta vysot Evorpeyskoy Rossii («نقشه‌ی ارتفاعهای روسیه‌ی اروپایی»، سن پترزبورگ، 1884)؛ karta dliny padenia rek Evropeskoy Rossii («نقشه‌ی طولها و شیبهای رودخانه های روسیه‌ی اروپایی»، سن پترزبورگ، 1888)؛ Gipsamerticheskaya Evropeyskoy Russii («نقشه‌ی فرازسنجی روسیه‌ی اروپایی»، سن پترزبورگ، 1889)؛ «srednyaya vysota sushi I srednyaya glubina moray v severnom I yuzhnom polushariakh I zavisimost sredney vysoty materikov I sredney glubiny sorey ot geograficheskoy shiroty» («میانگین ارتفاع جغرافیایی سرزمین خشک و میانگین ژرفای دریا در نیمکره های شمالی و جنوبی و رابطه‌ی میانگین ارتفاع جغرافیایی قاره‌ها و میانگین ژرفای دریاها با عرض جغرافیایی»)، در IRGO، 25، شماره‌ی 2 (1889)، 113-134؛ «Raspredelenie atmosfermogo devlenia na prostranstve Rosssyskoy imperii I Aziatskogo materika na osnovanii nablyudeny s 1836 po 1885 g.» («توزیع فشار جوّی در منطقه‌ی امپراتوری روسیه و قاره‌ی آسیا بر اساس مشاهده‌هائی که از سال 1215 تا 1264 صورت گرفته است»)، در ZIRGO، 21 (1890)، 1-308؛ «orografia Evropeyskoy Rossii na osnovanii gipsometricheskoy karty» («کوه نگاری روسیه‌ی اروپایی بر اساس نقشه‌ی فرازاسنجی»)، در IRGO، 26، بخش اول (1890)، 8-32؛ Gipsometricheskaya karta zapadnoy chasti Evropeyskoy Rossii, v svyazi s prilezhahchima chastyami Germanii, Avstro- vengrii I Rumynii («نقشه‌ی فرازاسنجی بخش غربی روسیه‌ی اروپایی همراه با بخشهای همجوار آلمان، اتریش- مجارستان، و رومانی»، سن پترزبورگ، 1896)؛ karta basseynov vnutrennikh vodnykh putey Evropeyskoy Rossi s ukazaniem punktov meterologicheskikh I vodomernykh nablyudeny («نقشه‌ی حوضه های مسیرهای آب داخلی روسیه‌ی اروپایی همراه با اشاره به نکات مربوط به رصدهای هواشناختی و اب سنجی»، سنت پترزبورگ، 1897)؛ و Atlas raspredelenia atmosferynkh osadkov Rossii po mesyatsam I za ves god na osnovanii dvatsatilentnikh nablyudney 1871-1890 gg. («اطلس توزیع بارشهای جوّی در روسیه برای همه‌ی ماهها و یک سال کامل بر اساس مشاهده‌های بیست ساله از 1250 تا 1269»، سن پترزبورگ، 1897).

دوم. خواندنیهای فرعی.

«A.A. Tillo» از ل. س. برک، در IVGO، 82، شماره‌ی 2 (1950)، 113-125، که در مراسم پنجاهمین سال درگذشت وی انتشار یافت؛ و Aleksey Andreevich Tillo، از ز. ک. نووکشانوا (مسکو، 1961).