نگاه به مفهوم سوگیری روال نگر در روان شناسی

در روان شناسی، یک مفهومی به نام سوگیری روال نگر وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا بیشتر مردم خطر مرتبط با بلایای طبیعی مثل تندباد و طوفان و یا سیل را ناچیز می‌شمارند و چرا مردم از انفعال در طول بحران رنج می‌برند.

نام آن چیست؟

سوگیری روال نگر به نام سوگیری عادی، پاسخ دیر باوری، ناتوانی در آنالیز و از همه شگفت انگیزتر اثر شتر مرغ نیز نامیده می‌شود.
کوه وسوویس در سال 79 بعد از میلاد، فوران کرد و شهر رومی پامپی و 16000 ساکن آن را دفن کرد و به عنوان یکی از بدترین بلایای طبیعی تا به امروز تلقی می‌شود. در درک این واقعه، این که مردم، شهر را خالی کنند به جای این که فوران آتش فشان را ساعت‌ها تا این که خیلی دیر شود تماشا کنند، وضعیت خیلی متفاوت خواهد بود. تراژدی پامپی یک نمونه از وقایع پربلا و مصیبت بار ناشی از انفعال مردم است.
چه فوران آتش فشان باشد چه تندباد و گردباد، بیشتر مردم وضعیت را در ابتدا ناچیز می‌شمارند تا این که می‌فهمند خیلی دیر شده است. در روان شناسی این مفهوم، سوگیری روال نگر خوانده می‌شود.

سوگیری روال نگر چیست؟

تعریف :

سوگیری روال نگر یک حالت روان شناختی از انکار مردم به هنگام وقوع یک بلا و مصیبت است در نتیجه‌ی این که آنها امکان بلا و مصیبتی را که دقیقاً در حال رخ دادن است و اثرات آن را بر روی زندگی و اموال و دارایی خود ناچیز می‌شمارند. انکار آنها بر این فرض که اگر واقعه‌ای تا به حال رخ نداده هرگز نیز رخ نخواهد داد، استوار شده است.
سوگیری روال نگر بخشی از طبیعت انسان است اما بیش از حد و حدودی می‌تواند یک تهدید جدی برای زندگی و دارایی تلقی شود. اگر مردم برای بلای در شرف وقوع آماده نباشند به احتمال بیشتر به خاطر این پدیده‌ی روان شناختی است.
به هنگام وقوع یک بلای طبیعی، ما حکومت را به خاطر در نظر نگرفتن اقدامات و احتیاط‌های لازم سرزنش می‌کنیم. اما باید بگوییم که حکومت اقدامات و احتیاط‌های لازم را در نظر گرفته و هشدار داده است. آیا ما آن را جدی گرفتیم؟ بیشتر مردم آن را جدی نمی‌گیرند در نتیجه منجر به تلفات غیر ضروری می‌شوند. متخصصان امر، مشکل را به تمایل مردم برای تعبیر خوش بینانه هشدارها و اغلب متوسل شدن به ابهامات برای توجیه بی‌دقتی‌های خود، نسبت می‌دهند.

و فرضیه‌ی سیر تکامل سهم دارد . . .

یک فرضیه وجود دارد که مفهوم سوگیری روال نگر را با جنبه‌ی سیر تکاملی مرتبط می‌سازد و پیشنهاد می‌کند که فلج و ناتوانی، شانس زنده ماندن حیوان را افزایش می‌دهد چون احتمال این که شکارچیان به چیزی که حرکت نمی‌کند، حمله کنند و از آن تغذیه کنند کم است.
در حدود 70 درصد افراد، متأثر از سوگیری روال نگر هستند. از 30 درصد باقی مانده، نصف افراد می‌ترسند اما بقیه حضور ذهن دارند و کار صحیح را انجام می‌دهند. یک چیز خوب در مورد این جمعیت بزرگ متأثر از این حالت ذهنی این است که متقاعد کردن آنها آسان است. آنها ممکن است به هشدارهای گروه هواشناسی اعتنا نکنند اما دیدن همسایگان و دوستان خود که برای بلای در شرف وقوع آماده می‌شوند می‌تواند آنها را تحریک کند که همان کار را انجام دهند. ولی از طرف دیگر ممکن است آنها مانع کسانی شوند که کار صحیح را انجام می‌دهند.

مثال‌هایی از سوگیری روال نگر :

مثال برای این مفهوم، کم نیست؛ فوران کوه وسوویس که در ابتدای این مقاله در مورد آن صحبت کردیم یک مثال مناسب برای این موضوع است.
در مورد آمریکا، بهترین مثال تندبادها و گردبادها خواهد بود. برای مثال تندباد سندی به خوبی از قبل پیش بینی شده بود و هشدارهای تخلیه‌ای نیز داده شده بودند. اما با این وجود، مردم نیوجرسی تصمیم گرفتند آنجا بمانند و آن را تحمل کنند. بیشتر مردم فکر می‌کردند که آن تندبادی همانند تندبادهای دیگر است و توسط سوگیری روال نگر کور شده بودند و تندباد سندی را ناچیز شمردند و مجبور شدند بهای سنگینی برای انفعال خود بپردازند.
مثال جالب دیگر برای سوگیری روال نگر جریان هولوکاست است. برخی نشانه‌های هشداری از خطر قریب الوقوع برای یهودیان وجود داشتند که باید توجه می‌کردند. آنها را وادار کرده بودند که ستاره‌های زرد بپوشند. آنها مجبور بودند کارت‌های شناسایی با مهر J را تمام اوقات با خود همراه داشته باشند. قوانین تبعیض نژادی زیادی وجود داشتند که هدف آنها به ویژه تجارت یهودیان بود. ولی یهودیان آدولف هیتلر و نازی‌ها را ناچیز شمردند و ماندند. چیزی که بعداً اتفاق افتاد به عنوان یکی از بدترین فصل‌های تاریخ انسانیت، ثبت شد.
هر بلای منفرد در تاریخ، طبیعی یا غیر طبیعی، مرحله‌ای دارد که در آن سوگیری روال نگر نقش بازی می‌کند. فقط به خاطر این که تندبادهایی که در محدوده‌ی زندگی شما در طول 5 تا 6 سال اخیر رخ داده‌اند، ملایم بوده‌اند لزوماً دلیل نمی‌شود که تندبادی که دفعه‌ی بعد نیز رخ خواهد داد ملایم خواهد بود. به طور مشابه فقط به این خاطر که شهر شما هرگز با حمله‌ی تروریستی مواجه نشده است نمی‌تواند به این معنی باشد که هرگز با آن مواجه نخواهد شد.

غلبه بر سوگیری روال نگر :

چون سوگیری روال نگر مانع عمل کردن ما برای حفاظت از خودمان می‌شود پس مهم است بدانیم که چگونه بر آن غلبه کنیم. خوب آگاه بودن از این مفهوم، اولین گام به سمت هدف‌تان است. اگر شما هیچ ایده‌ای از این که چه کاری باید به هنگام وقوع مثلاً زلزله انجام دهید ندارید احتمالش زیاد است که از ناتوانی در آنالیز رنج می‌برید که در مقابل، اعمال شما را به تأخیر خواهد انداخت و شما را آسیب پذیر خواهد ساخت. هم چنین شما نباید سهل انگاری بکنید. اگر مسئولان به شما هشدار می‌دهند که پیش بینی شده تندبادی در منطقه‌ی شما رخ خواهد داد پس باید اقدامات لازم را انجام دهید و حتی اگر لازم شد منطقه را تخلیه بکنید. اگر شما احساس کردید که چیز غیر معمولی در مورد یک اتفاق ویژه وجود دارد پس باید تلاش کنید در مورد آن بیشتر بدانید.
گفته می‌شود حتی وقتی ما خونسرد هستیم 8 تا 10 ثانیه طول می‌کشد تا مغز ما اطلاعات را پردازش کند. اگر مغزمان نتوانست جواب قابل قبولی برای یک وضعیت ویژه پیدا بکند پس بدیهی است زمان بیشتری طول خواهد کشید تا اطلاعات را پردازش بکند و زمان بیشتری برای شما لازم خواهد بود تا شروع به عمل بکنید. حال این، قطعاً موضوع نگرانی است چون در نظر گرفتن تفاوت بین مرگ و زندگی فقط می‌تواند آن چند لحظه باشد.