فرضیه‌های روش‌شناسی پاسخ‌دهی به شبهات در قرآن

تعریف: فرضیه روش‌شناسی پاسخ به شبهات برداشتی قابل تعمیم درباره روش پاسخ‌دهی قرآن كریم است كه با تحلیل گزاره‌های مربوط به شبهه و پاسخ به آنها در قرآن كریم به دست می‌آید. فرضیه در قالب قضیه‌ای كلی بیان و سپس برای تبدیل به نظریه بررسی می‌شود.
دستیابی به روشی كه بتوان آن را به كتاب الهی و خدای تعالی نسبت داد، دشوار است؛ زیرا اثبات اینكه خدای تعالی در همه موارد، ‌روش خاص و معینی را به كار می‌برد، نیازمند بررسی‌های فراوان و دقیق است. بیشتر روش‌هایی كه به خدای تعالی و كتاب او نسبت داده شده است، صرفاً به نحو موجبه جزئیه قابل پذیرش است. اینكه خدای تعالی در یك مورد روشی خاص را به كار برده است، نمی‌تواند به این نتیجه بینجامد كه روش خدای تعالی در همه موارد چنین است؛ بنابراین باید اذعان داشت كسانی كه به نحو موجبه كلیه به خدای تعالی و كتاب عزیز او چنین نسبت‌هایی داده‌اند، تهور و شجاعتی بیش از حد به خرج داده‌اند. ما خود را از این نوع تهور بازداشته، برداشت‌های احتمالی را صرفاً در یك فرضیه قابل بررسی و درنهایت در یك نظریه تأیید شده با داده‌هایی از قرآن كریم مطرح می‌كنیم. برای این منظور، رویكرد علمی فرضیه سازی و نظریه پردازی را در پیش می‌گیریم كه رویكردی متواضعانه است و فرایندی كاملاً علمی و قابل بررسی دارد. در این رویكرد از داوری‌های قاطع در نسبت دادن مطالب به نحو موجبه‌ی كلیه یا سالبه‌ی كلیه به قرآن كریم اجتناب می‌شود.
به ویژه بر این نكته تأكید می‌كنیم كه هرگز نمی‌توان بدون بررسی‌های بسیار عمیق و گسترده، به طور قاطع نظریه‌ای علمی را در قالب قاعده‌ای كلی به خدا یا كتاب خدا نسبت داد. به همین دلیل است كه در این رویكرد، مطالب صرفاً در حد فرضیه و نظریه ارزیابی می‌شود، بدیهی است دستیابی به نظریه‌های علمی آن گونه كه در اینجا بیان كرده‌ام، زمینه لازم را برای بررسی عمیق‌تر برای رسیدن به قواعد علمی و دانش قابل اطمینان فراهم می‌كند. اصولاً برای دستیابی به روش‌شناسی قرآن كریم در قالب قواعد كلی، راهی علمی جز آنچه نگارنده بیان كرده است، وجود ندارد.
فرضیه‌سازی درباره عناصر مشترك پاسخ‌دهی، پس از تحلیل گزاره یا گزاره‌های شبهه و استخراج عناصر پاسخ‌دهی و تحلیل منطقی آنها انجام می‌شود. برای این امر، با دقت در نوع شبهه و دستگاه شبه استدلالی آن و نیز با تأمل در عناصر پاسخ‌دهی و تحلیل منطقی دستگاه استدلالی پاسخ، فرضیه‌هایی را درباره روش‌شناسی پاسخ‌دهی به شبهات به دست می‌آوریم. چنان كه گفته شد، فرضیه‌های روش‌شناسی، قضایایی كلی‌اند كه عناصر مشترك پاسخ‌دهی به شبهات به شمار می‌آیند. به طور كلی در این مرحله‌ی فرضیه سازی، می‌كوشیم با در نظر گرفتن همه عوامل تعیین كننده، به برداشت‌هایی برسیم كه بتوان آنها را قضایایی كلی درباره روش پاسخ‌دهی در نظر گرفت.
منبع مقاله :
بهمنی، سعید، (1394)، منطق پاسخ دهی قرآن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول