اگر کاشانى با نهضت ملى مى‏ماند، نهضت شکست نمى‏خورد - حبیب‏اللَّه پیمان

روزنامه همبستگى در راستاى تحلیل تاریخى وقایع کودتاى 28 مرداد با دکتر حبیب‏اللَّه پیمان گفت‏وگویى انجام داده است. دکتر پیمان درباره اهداف نهضت ملى که قربانى این کودتا قرار گرفت، مى‏گوید: نهضت ملى ایران دو هدف اساسى داشت: نخست تأمین آزادى و دموکراسى از طریق قطع مداخلات دربار و حکومت ارتجاعى آن دوره و در واقع، احیاى قانون اساسى مشروطیت و دوم، تأسیس استقلال و حاکمیت ملى از طریق مبارزه با نفوذ و مداخله‏جویى‏هاى استعمار خارجى به‏ویژه انگلستان.
ایشان درباره دلایل وقوع این کودتا مى‏گوید: نهضت ملى از یک سو در روابط بین‏الملل از سوى قدرت‏هاى بزرگ مانند آمریکا، انگلیس و شوروى حمایت نمى‏شد و از سوى دیگر، در جبهه داخل با کارشکنى و مخالفت‏هاى شدید جناح راست و ارتجاعى وابسته به دربار و انگلیس و جناح چپ وابسته به دولت شوروى، یعنى حزب توده روبه رو بود و عامل سومى که به وقوع کودتا انجامید، بروز اختلاف میان بخشى از اعضا و هواداران جبهه ملى با رهبرى نهضت ملى و دکتر مصدق بود.
ایشان در پاسخ به این سؤال که آیا دست برداشتن مردم از حمایت نهضت ملى، دلیل موفقیت کودتاى 28 مردادماه بود یا عوامل دیگرى دخیل بود، مى‏گوید: برخى به غلط مى‏خواهند علت پیروزى کودتاچیان را دلسردى مردم و عدم حمایت آنها از نهضت ملى و دکتر مصدق عنوان کنند؛ درحالى‏که من این داورى را مغایر با واقعیت تاریخى مى‏دانم و معتقدم هیچ وقت مردم به رهبران اصیل خود پشت نکرده‏اند. در کودتاى 28 مرداد کسانى که در روز 28 مرداد به خیابان‏ها آمدند و با جارو جنجال با حمایت نیروهاى ارتش به منزل دکتر مصدق حمله کردند، هرگز از متن مردم ایران برنخاستند، بلکه از اراذل و اوباش و آلت دست کسانى بودند که از قبل با این نهضت مخالف بودند و ماهیت آنها بر همه روشن بود.
دکتر پیمان در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار که پرسیده بود آیا انحلال مجلس توسط مصدق که عملاً اختیار عزل و نصب نخست وزیر را در اختیار شاه قرار داد از عوامل زمینه‏ساز کودتا بود، مى‏گوید: انحلال مجلس در وقوع کودتا آن طورى که بعضى‏ها تأکید دارند، تعیین کننده نبود.