نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)
Ahmadâ
در اصطلاح ادبی، احمدا شعرهای طنزآمیز قافیه‌دار متوسطی است که زبانی ساده، شیرین و مردم‌پسند دارد. در دوران صفویه و قاجاریه هدف از سرودن شعرهای احمدا بیشتر تفریح و وقت‌گذرانی بود. در دوران مشروطیت این نوع شعر با کارکرد سیاسی – اجتماعی در نشریات رواج بسیار یافت.میرزا دلشاد معروف به ملک معارف قمی، خواجه هدایت‌الله رازی متخلص به هدایت، میرزا سیمای مشهدی و یغمای جندقی جزو شاعران احمدا سرا بودند. گویند میرزا سیما در یک ساعت هزار بیت احمدا سرود. سیداشرف‌الدین قزوینی (حسینی) به دلیل نقش مهمش در دوران مشروطیت، مشهورترین احمدا سرای ادبیات طنز در ایران است.
او روزنامه‌ی ادبی فکاهی نسیم شمال را منتشر می‌کرد. نسیم شمال نه ماه پیش از به توپ بستن مجلس، در رشت شروع به انتشار یافت و بعد در تهران به فعالیت ادامه داد. نسیم شمال در مطبعه‌ی کلیمیان، چاپخانه‌ی کوچکی در تهران، در چهار صفحه، به اندازه کاغذهای یک ورقی امروز چاپ می‌شد و با قیمتی اندک به دست روزنامه فروشان دوره‌گرد سپرده می‌شد. پس از مدت کوتاهی محبوبیت نشریه‌ی نسیم شمال به حدی زیاد شد که سیداشرف‌الدین قزوینی را آقای نسیم شمال می‌نامیدند. تعداد بیت شعرهایی که در نسیم شمال نوشته شد به بیش از بیست هزار رسید و تعدادی از آن‌ها بارها، در تهران و بمبئی با نام باغ بهشت منتشر شد.
البته درباره‌ی شعرهای سیداشرف‌الدین قزوینی واقعیت این است که همه‌ی شعرها زاده‌ی ذهن او نبود و تعدادی از آن‌ها اقتباس یا ترجمه‌ی آزادی بود از شعرهای میرزاعلی اکبر طاهرزاده صابر، شاعرملی آذربایجان قفقاز و همکار دائمی روزنامه‌ی ملانصرالدین، به همین دلیل ملک‌الشعرای بهار، در ضمن نامه‌ی منظومش به صادق، سرمد، با وجود تأیید احمدای سیداشرف، به او نسبت انتحال داد. در این شعر منظور از هوپ هوپ‌نامه مجموعه شعرهای طنزصابر در روزنامه‌ی ملانصرالدین یا دیگر روزنامه‌های قفقاز است. این شعرها بارها در آذربایجان شوروی سابق و آذربایجان ایران به زبان‌های متعدد با نام هوپ‌هوپ‌نامه (یعنی هدهدنامه) به چاپ رسید.
احمدای سیداشرف خوب بود
احمدا گفتن از او مطلوب بود
شیوه‌اش مرغوب بود
سبک اشرف تازه بود و بی‌بدل
لیک هپ هپ‌نامه بودش در بغل
بود شعرش منتحل
سید اشرف‌الدین قزوینی، شاعر مشروطه‌خواه، مردمی و بزرگ‌ترین سراینده‌ی احمدا، در اواخر عمر به جرم دیوانگی به تیمارستان شهر نو تبعید شد و همان‌جا در گمنامی، زندگی سراسر فقر و محنتش را وداع گفت.
منبع مقاله :
مهدوی زادگان، داود؛ (1394)، فقه سیاسی در اسلام رهیافت فقهی در تأسیس دولت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول
