سرفه و درمان آن

اگر موادی مانند گردوغبار و یا ترشحات اضافی مسیرهای هوایی یا ریه‌ها را تحریك كنند ممكن است به وسیله‌ی واكنش سرفه برطرف گردند. این تحریك‌ها گیرنده‌های عصبی در مسیرهای هوا را برمی‌انگیزند تا پیغام‌هایی به مغز ارسال كنند كه باعث واكنش سرفه می‌گردند. سرفه یك پاسخ محافظ بدن است كه به پاك شدن محرك‌ها و یا مواد مسدودكننده‌ی مسیرهای هوایی كمك می‌كند. اگر خلط تولید گردد سرفه ایجاد می‌شود. اگر سرفه با خلط همراه نباشد به آن سرفه‌ی خشك می‌گویند. بسیاری از سرفه‌ها بر اثر تحریك‌های كوتاه مدت مسیرهای تنفسی هستند و به طور كلی خود به خود برطرف می‌گردند. در سایر حالات سرفه می‌تواند دلیلی از نارسایی‌های جدی ریه‌ها باشد كه احتیاج به درمان پزشكی دارند.
بسیاری از سرفه‌ها به وسیله‌ی تحریك مسیرهای بالایی (حلق و نای) به خاطر ذرات استنشاق شده و یا به سبب بعضی خوراكی‌ها مثلاً بادام زمینی می‌باشد كه در مسیر هوایی وارد شده و سرفه‌ی شدیدی را ایجاد می‌كند. بازگشت معده‌ای (1) كه یك نارسایی است و در آن مایعات اسیدی معده وارد مری می‌گردند نیز می‌تواند دلیلی بر سرفه‌ی مزمن و مبرم باشد. سرفه‌های شدیدتر ممكن است نشان دهنده‌ی صدمه‌ی ریوی به سبب تورم به خاطر عفونت مانند ات الریه كه به وسیله‌ی باكتری‌هایی به وجود می‌آید و یا برونشیت شدید باشد. در آسم مسیرهای هوایی ریه‌ها باریك شده و متورم می‌گردند و یا سرفه‌ای را تولید می‌كند كه معمولاً در شب یا پس از فعالیت بدنی شدیدتر می‌گردد. ریه‌ها هم چنین ممكن است به دلیل سیگار كشیدن كه وضعیتی به نام سرفه سیگاری‌ها را به وجود می‌آورد نیز صدمه ببینند. این چنین سرفه‌ای می‌تواند نشان دهنده‌ی به وجود آمدن بیماری انسدادی مزمن ریوی باشد. سرفه سیگاری‌ها معمولاً صبح‌ها قبل از این كه ریه‌ها مخاط‌هایی كه در آن‌ها جمع شده است را خارج كنند شدیدتر است. سیگار كشیدن به (سیلیا) موهای ریزی كه داخل مسیرهای هوایی قرار دارند و به طور طبیعی مخاط اضافی داخل ریه را خارج می‌كنند صدمه وارد می‌كند.
اگر سرفه‌ی سیگاری، طولانی مدت و به طور ناگهانی بسیار شدیدتر شده و تعداد آن نیز بیشتر شود، این تغییر به درمان سریع پزشكی نیاز دارد. سرفه هم‌چنین می‌تواند به عنوان عارضه‌ی جانبی مهار كننده‌ی آنزیم تبدیل كننده‌ی آنژیوتانسین كه برای درمان فشارخون بالا و ناراحتی قلبی به كار می‌روند نیز بروز كند.

اقدامات مؤثر:

بیشتر سرفه‌ها بعد از چند روز بدون نیاز به درمان برطرف می‌گردند. اگر سرفه‌ی شما بیش از 2 هفته ادامه داشت بایستی سریعاً با پزشك مشورت كنید. اگر سرفه‌های شدید یا دردناك همراه با خون یا خلط تغییر یافته و یا با علایمی مانند درد سینه یا تنگی و كوتاهی نفس همراه باشد شما بایستی از كمك‌های پزشكی برخوردار شوید.
شما می‌توانید سرفه‌ی خفیف را با درمان‌های مكرر ضد سرفه برطرف كنید. مثلاً بعضی سرفه ها با مصرف داروهای ضدسرفه كه مانع تحریك و سرفه بیشتر می‌گردند برطرف می‌شوند. البته این‌گونه داروها را نباید در حالتی كه سرفه همراه مواد دفعی است استفاده كرد چون سرفه كردن یك مكانیسم طبیعی بدن برای پاك كردن و برطرف كردن مخاط اضافی از ریه‌ها می‌باشد. استنشاق بخار نیز می‌تواند مخاط‌ها را نرم‌تر كند و باعث تسكین سرفه گردد.

اقسام سرفه:

سرفه ممكن است ناگهانی یا دائمی یا نادر یا متناوب یا بدون درد یا دردناك یا ساده و بی صدا یا با طنین و قوی یا ضعیف و كوتاه یا طولانی و بزرگ یا كوچك و صدادار یا آرام و بی صدا یا خشك یا پخته یا طبیعی یا مصنوعی بوده باشد.
سرفه‌ای را قوی گویند كه شبیه سرفه‌های مصنوعی باشد. در این حال قوت سرفه منوط به قابلیت ارتجاع شش و ماهیچه‌های خانه‌های شش دارد. سرفه‌ی ضعیف عبارت است از سرفه‌ای كه در اثر سختی و در بازدم نتواند به میزان یك سرفه طبیعی برسد. سرفه‌ی ضعیف را می‌توان در بیماری‌های آمفیزم ریوی، برونشیت، ذات الریه، ذات الجنب، و تورم ماهیچه‌های بین دنده‌ای كه عموماً دردناك نیز هستند، مشاهده كرد. سرفه ممكن است نادر، دایم،‌زیاد یا موقت باشد.
سرفه‌ی نادر در ذات الجنب و ذات الریه مشاهده می‌گردد.
سرفه‌های زیاد در بیماری‌های برونشیت دیده می‌شود و سرفه‌های بی درد در ورم مزمن خشك نای و بعضی بیماری‌های مزمن ریوی دیده می‌شود.
طنین سرفه عبارت است از قوت ارتعاش تار آواهای خشك نای كه متناسب است با قوت و فشار تار آواها و طول چاك نای و ضعف مخاط آن. در این میان ظاهر سرفه ممكن است صدادار، بی صدا، خشك یا پخته باشد.

سرفه‌ی پخته یا مرطوب:

سرفه‌ای را گویند كه هنگام خروج هوا از شش مقداری مخاط (خلط) یا ترشح را با خود به لوله‌های بزرگ نایژه، نای و خشك نای حمل كند.

سرفه‌ی خشك:

سرفه‌ای را خشك می‌نامند كه در آن ترشحی وجود نداشته باشد مانند سرفه در بیماری ذات الجنب.

سرفه‌ی عقبه‌دار:

معمولاً گاهی به هنگام سرفه بازدم كوتاه و عمیقی وجود دارد كه آن را سرفه‌ی عقبه‌دار می‌نامند. در این مواقع چاك نای كاملاً باز نشده یا نیمه بسته باقی می‌ماند و هوای بازدم به تار دم و تار آواها برخورد می‌كند و تولید صدایی كوتاه و مختصر می‌كند.
آزمایش زیر بین محوطه‌ی سینه ترشحات فوق در تشخیص بیماری‌های گوناگون مهم است.
بازرسی محوطه‌ی سینه كه عبارت است از شناختن اقسام مختلف حركات دم و بازدم و عدم توافق آن‌ها. حركات دم زدن بیمار مبتلا به سل عبارت است از انقباض و انبساط جدار خارجی قفسه‌ی سینه.
این عمل منوط است به فعالیت و شدت حركت ماهیچه‌های دم زدن بین دنده، ماهیچه‌های نام برده قطر طولی و افقی قفسه‌ی سینه را منبسط می‌نماید. این عمل در بیماری سینه پهلو كاملاً مشاهده می‌گردد به نحوی كه صندوقچه‌ی سینه حركت مرتب و منظم خود را نشان می‌دهد. انقباض حجاب حاجز دنده‌ها را از یك دیگر دور و نزدیك، به علاوه فشار حاصله از شش هوا را به روده‌ها و اندرونه‌های محتوی حفره‌ی شكم منتقل می‌كند و هنگام بازدم حجاب حاجز منبسط شده و به وسیله‌ی روده‌ها به جلو رانده می‌شود و دنده‌ها پایین و بالا می‌شود.
لذا افزایش تعداد دم زدن و نفس زدن در حركت و علامات در ریه و هم‌چنین در موقع استراحت تغییرپذیر است مخصوصاً در تورم شش (در ذات الریه و غیره) و اگر به طور ناگهانی دم زدن و نفس كشیدن كاهش یافت علامت بیماری سخت بوده و پیش بینی آن را خطرناك باید حس كرد. مانند اواخر سل یعنی سل درجه سه كه نفس و دم آرام و بطی و كند به نظر می‌رسد.
خلاصه حركات تنفسی و دم زدن به طور كلی در هر تنفس سه چیز باید مورد بررسی قرار گیرد: جنس دم زدن، شدت دم زدن، آهنگ و صدای دم زدن. در بیماری‌های سل و آمفیزیوم ریوی و ذات الریه در دوره‌ی جگری شدن بافت‌های ریوی این‌گونه بازدم مشاهده می‌شود. هنگامی كه ماهیچه‌های دم زدن دردناك گردند حركات دم زدن سینه و پهلوها در حال لرزش تدریجاً صورت گرفته و آن حالت را دم زدن لرزنده می‌نامند. گاهی در اثر كاهش نیروی تنفسی شش‌ها، دم زدن تند گردیده و خروج هوا نیز از شش به مانعی برخورد می‌كند. مانند اشخاص مبتلا به ذات الریه و ذات الجنت‌های سخت و به قول اطبا پنوموتراكس و فیتیزی (سل ریوی) و هم چنین در تمام بیماری‌هایی كه تصفیه‌ی خون و مبادله‌ی گاز كربنیك آن با اكسیژن دچار مانع شود در اوایل و ابتدای سل، هوا درون خانه‌های شش رقیق‌تر از حد طبیعی می‌گردد و جدار سینه به واسطه‌ی ترشح در پرده‌ی جنب یا استسقاء شش یا حفره‌های انگلی، سل تشكیل می‌دهد. در بیماری سل، به واسطه‌ی دمل‌های چركی، صدای تنفس كاملاً طبلی و توخالی به نظر می‌رسد. گاهی اگر اطراف حفره‌های سلی و انگلی نازك و نرم گردد صدای دقه‌ای و فلزی می‌دهد. در حفره‌های بزرگ سلی مخصوصاً جگری شدن شش‌ها صدای كوزه ترك‌دار شنیده می‌شود یا صدای دست‌های خود انسان كه به هم ببندد و بر سر زانوی خود بزند آن قسم صدا شنیده می‌شود.

تسكین انواع سرفه

اگر به هر دلیل دچار سرفه شده‌اید، از مصرف دخانیات، رفتن به مكان‌هایی كه هوایش كثیف است و گرد و غبار دارد، خوردنی ترشی‌جات، غذاهای بودار و سرخ كرده، آب یخ، نوشیدنی‌های یخ كرده و بستنی پرهیز كنید و در عوض از خوراكی‌های زیر بیشتر استفاده كنید: انجیر تازه، برگه‌ی هلو، سنجد، بادام، پسته، فندق، شیر، حریره‌ی بادام، روغن بادام شیرین، زرده‌ی تخم مرغ آب پز، آب عدس پخته، مربای پوست هندوانه كه با عسل مرغوب درست شده باشد، اسفناج پخته، شنبلیله با عسل، تره‌ی تازه با جوجه‌ی آب پز، روغن فندق، لعاب به دانه، قدومه، بارهنگ، بالنگو، تخم ریحان كوهی، تخم مرو، چهارتخم سینه، شیره‌ی تخم هندوانه، شربت بنفشه، شربت نیلوفر، آب شلغم خام، شربت عناب، مربای به، آب جوشانده‌ی تره، كمی بادام تلخ با نشاسته، سیب زمینی ترشی (قلقاسی)، بامیه‌ی خورشتی، ترنجبین، تخم بزرگ، شكر تیقال، پسته‌ی وحشی، تخم یونجه، رب اصل سوس، ماش، نعناع سبز، سه پستان، تره فرنگی، ریوند چینی، قهوه. ضمناً می‌توانید از بخور سیاه دانه نیز استفاده كنید.
برای تسكین سرفه، نشاسته‌ی پخته را با روغن بادام شیرین مخلوط و آن را كمی شیرین كرده و به صورت نیم گرم به مرور میل كنید.
• آب ریحان تازه را بگیرید و با شیر مخلوط كنید و بنوشید.
• یك مثقال صمغ عربی كوبیده شده را با آب جوش مخلوط و به صورت نیم گرم به مرور بنوشید.
• صمغ درخت آلبالو یا گیلاس را بكوبید و با آب ولرم بخورید.
• چند عدد انجیر را بپزید و آبش را بنوشید.
• نشاسته را در آب انار شیرین حل و با شكر شیرین ساخته و بخورید.
• صبح ناشتا 8 مثقال روغن گاو را انگشت انگشت بخورید.
• پنجاه گرم شكوفه‌ی درخت سیب را در یك لیتر آب جوش دم كنید بعد آب آن را صاف كرده و در طول روز بنوشید.
• بذر رازیانه و پر سیاوشان و انجیر را مخلوط كنید و آب آن را بنوشید.
• مقداری گل خطمی را با چند عدد عناب نیم كوب كرده و بجوشانید. با آن بخور دهید و آب آن را هم گرما گرم بنوشید.
• پنجاه گرم شكوفه‌های درخت بِه را در یك لیتر آب جوش دم كنید بعد آب صاف كرده‌ی آن را در طول روز به مرور بنوشید.
• اسطوخودوس هندی را دم كنید و آب صاف كرده‌ی آن را بین هر دو غذای روزانه یك فنجان بنوشید.
• سی گرم برگ‌های درخت انجیر را در یك لیتر آب جوش دم كنید. صبح، ظهر و شب هر بار یك سوم از آب آن را بنوشید.
• یك عدد نارنج را از وسط نصف كنید. مقداری نبات نرم شده بر نصف آن و مقداری نشاسته بر نصف دیگر آن بپاشید و روی آتش ملایم قرار دهید تا یكی دو جوش بخورند و بعد آب آن‌ها را در ظرفی بریزید و بنوشید.
• پانزده عدد بادام خام را با پوست سفت آن خُرد كنید و در نیم لیتر شیر بجوشانید، سپس آب آن را صاف كرده و بنوشید.
• ترب سیاه را رنده كنید. بعد نبات ساییده را روی آن بپاشید و یك روز در جای خنك نگه دارید تا شربت غلیظی به وجود آید. یا این كه وسط یك ترب سیاه را گود و آن را از نبات ساییده شده پر كنید و در جای خنك یك روز نگه دارید تا نبات‌ها به صورت شربت درآید و هر ساعت یك قاشق سوپ خوری از آن را بخورید.
• عناب نیم كوب شده 100 گرم. سه پستان و بادرنجبویه از هركدام 15 گرم. مریم نخودی، گل گاوزبان، پر سیاوشان و گل زوفا از هركدام 10 گرم، همه را پس از نیم كوب كردن به 7 قسمت مساوی تقسیم كنید. هر روز صبح قبل از صبحانه یك قسمت از آن را بجوشانید سپس آب آن را صاف و شیرین ساخته و بنوشید.
• یكصد گرم عناب را تكه تكه كرده و در شش لیتر آب كاملاً بپزید و آن‌ها را له كنید بعد در پارچه‌ای ریخته و با فشار آب آن را صاف كنید. یك كیلو قند به آن اضافه كرده و بجوشانید. سپس در جای خنك نگه دارید و هر ساعت دو قاشق سوپ خوری از آن را میل فرمایید.
• روزی یك مرتبه 2 مثقال ریشه‌ی درخت فندق تلخ را بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• پنجاه گرم مغز بادام شیرین را در آب نیم گرم خیس كنید و پس از خیس خوردن پوست بكنید. آن را در یك هاونی كه مقدار كمی آب سرد در آن ریخته‌اید بكوبید تا خمیر شود سپس 50 گرم عسل یا شكر به آن اضافه كرده و به مرور بخورید.
• بیست گرم ساقه‌های گلدار پونه‌ی كوهی خشك را در یك لیتر آب جوش، 12 دقیقه دم كنید. بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین ساخته و هر صبح، ظهر و شب قبل از غذا یك فنجان از آن را بنوشید.
• ده مثقال گل بنفشه را در یك لیتر آب سرد بجوشانید و 15 دقیقه هم دم كنید. سپس آب آن را صاف و شیرین كرده و هر • دو ساعت یك قاشق سوپ خوری بنوشید.
• كتیرا سفید مفتولی 5 مثقال، صمغ عربی و بِه دانه از هركدام 2 مثقال، با هم مخلوط و نرم بكوبید. بعد با كمی آب آن را به صورت خمیر سفتی درآورید و با آن قرص‌هایی به اندازه‌ی یك نخود بسازید و هر صبح، ظهر و شب هر بار دو قرص میل فرمایید.
• چهل گرم گیاه سرفه را در یك لیتر آب جوش دم كنید و آب آن را به مرور بنوشید.
• پنج مثقال آویشن شیرازی را در یك لیتر اب بجوشانید بعد آب آن را صاف كنید. سپس 250 گرم عسل را با آن مخلوط و هر ساعت یك قاشق غذاخوری از آن میل كنید.
• سه مثقال گل زوفا را در یك لیتر آب جوش، 15 دقیقه دم كنید. بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین كرده و در طول روز به مرور بنوشید.
• پنجاه گرم ورون خشك را در یك لیتر آب سرد به مدت 2 ساعت خیس كنید. بعد چند دقیقه بجوشانید و حدود 10 دقیقه هم آن را دم كنید. آب آن را صاف و با عسل شیرین و هر صبح، ظهر و شب یك فنجان از آن را بنوشید.
• پنجاه گرم ریشه‌ی شیرین بیان را خرد كنید و در یك لیتر آب 5 دقیقه بجوشانید. به مدت 12 ساعت آن را كنار بگذارید سپس آب آن را صاف و به مرور بنوشید (كسانی كه دچار فشار خون هستند از این نسخه استفاده نكنند).
• یك عدد سیر را خرد كنید. سه برابر آن، روغن وازلین به آن اضافه و مخلوط كنید. آن را كمی حرارت دهید و پس از سرد شدن روی سینه و پشت (مقابل ریه) خوب ماساژ دهید و پس از 2 ساعت بشویید.
• یك مشت پوست سفت چوبی بادام را بكوبید و نیم ساعت بجوشانید. بعد آب آن را صاف كنید، چند قطره آب لیمو به آن اضافه و شیرین كرده و بنوشید.
• مغز پسته‌ی خام، مغز بادام خام، مغز جلغوزه‌ی خام و تخم كتان مقشر از هركدام 20 گرم را با 50 گرم شكر مخلوط و نرم بكوبید. هر صبح، ظهر و شب قبل از غذا یك قاشق شربت خوری از آن را در دهان ریخته و با آب میل كنید.
• گل گاوزبان، صندل سفید، عوالصلیب و پر سیاوشان از هركدام 5 گرم. بادیان و گل محمدی از هركدام 10 گرم و تخم خطمی 30 گرم همه را نیم كوب و با 5 گرم پودر شیرین بیان مخلوط و به ده قسمت مساوی تقسیم كنید. سپس 100 گرم مویز را به وسیله‌ی قیچی خُرد و روی آن بریزید و هر قسمت از آن را شب در یك و نیم لیوان آب جوش خیسانده و صبح در همان آب بجوشانید بعد آب آن را صاف و شیرین كنید و بنوشید. تفاله‌ی آن را مجدداً در یك و نیم لیوان آب جوش بخیسانید و شب مجدداً جوشانده و آب آن را میل كنید.
سرفه انواع مختلف دارد كه عبارتند از: سرفه خشك، سرفه گرم مزاجان، سرفه‌ی پی در پی، سرفه شدید و سخت، ‌سرفه همراه با تنگی نفس، سرفه از خون و صفرا، سرفه از رطوبت، سرفه‌ی بلغمی همراه با بند آمدن نفس، سرفه‌ی خلط دار، سرفه همراه با خون، سرفه‌ی عصبی، سرفه با گرفتن قلب، سرفه با گرفتن نفس و درد پهلو، سرفه‌ی كهنه و مزمن،‌سیاه سرفه

سرفه‌های خشك:

هنگامی كه سینه نپخته است و دچار سرفه‌های خشك گردیده‌اید و سرفه‌هایتان سخت و خشن است و اخلاط و ترشحات برونش ها خارج نمی‌گردد باید از خوردن آب یخ و نوشیدنی‌های یخ كرده، بستنی، ترشی‌جات، غذاهای بودار و سرخ كرده پرهیز كنید و از هوای كثیف، گرد و غبار و مصرف دخانیات اجتناب ورزید. از خوراكی‌هایی مانند خرما، بادام، توت فرنگی، كمپوت سیب، لعاب بِه دانه، صمغ بادام، شربت بنفشه، شربت زوفا بیشتر استفاده كنید.
به عنوان درمان روغن بادام شیرین را با كمی كتیرای سفید مفتولی كوبیده شده مخلوط و با شكر شیرین ساخته و میل كنید.
• یك برابر آب پیاز خام و به همان اندازه عسل را با هم تركیب كنید و بخورید.
• یك انار كامل را بسوزایید، بعد نرم بسایید و با عسل مخلوط و روی سینه ضماد كنید.

سرفه‌های گرم مزاج‌ها:

اگر پرخون هستید و مزاج گرم و دموی دارید و دچار سرفه شده‌اید اول فصد كرده (رگ زدن) و خون كم كنید. سپس حرارت مزاج را دفع كنید. ضمناً خوراكی‌های زیر برای تسكین این نوع سرفه‌ها مؤثر خواهد بود. ماءالشعیر، لعاب اسفرزه، شربت كوكنار، شربت نیلوفر، شربت بنفشه، شربت شیر خشت.

سرفه‌های پی در پی:

برای تسكین سرفه‌های پی در پی صبح، ظهر و شب هر بار 10 گرم برگ خشك سوسن‌بر را در یك لیوان آب، 12 دقیقه دم كنید. بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین ساخته و بنوشید.

سرفه‌های شدید و سخت:

در صورتی كه دچار سرفه‌های شدید و سخت شده‌اید روزی سه مرتبه هر بار یك فنجان آب انار سیاه را بگیرید و بخورید و یا هر بار یك انار سیاه را چند قطعه كرده و بجوشانید و آبش را بنوشید.
• شصت گرم ریشه‌ی زنبق را در یك لیتر آب 10 دقیقه بجوشانید و 20 دقیقه هم دم كنید سپس آب آن را صاف و با عسل شیرین سازید و هر چهل و پنج دقیقه یك فنجان از آن را بنوشید.
• داخل ترب سیاه بزرگی را خالی كنید و میان آن را از شكر پر كنید. درب آن را ببندید و چند ساعت صبر كنید بعد شكرهای آب شده‌ی داخل آن را بخورید.
• شصت گرم گل كلم را در یك لیتر آب بجوشانید بعد 60 گرم عسل با آب صاف كرده‌ی آن مخلوط و میل فرمایید.

سرفه همراه با تنگی نفس:

برای این‌گونه سرفه‌ها آب بِه و مربای بِه بسیار مفید خواهد بود. اما به عنوان تسكین می‌توانید مقداری مرزه را با چند عدد انجیر بجوشانید و آبش را بنوشید.
• رازیانه، پر سیاوشان و انجیر را مخلوط بجوشانید بعد آب آن را صاف و شیرین ساخته، بنوشید.

سرفه از خون و صفرا:

اگر سرفه از غلبه خون و صفرا باشد ابتدا اخلاط را تنظیم كنید و از خوردن آب یخ و نوشیدنی‌های یخ كرده، بستنی، ترشی‌جات، غذاهای بودار و سرخ كرده هم چنین از گرد و غبار و هوای كثیف و مصرف دخانیات پرهیز كنید. و هر روز فرنی كم شیرینی میل كنید.
به عنوان درمان شیره‌ی كوكنار را با پیه آب كرده‌ی بُز خمیر كرده و از خارج روی سینه ضماد كنید.
• پنج روز صبح ناشتا ثعلب كوبیده را با یك لیوان شیر جوشیده مخلوط كرده و بنوشید.
• عناب نیم كوب شده، شكر تیقال پاك شده، كوكنار و گل بنفشه را به نسبت مساوی بجوشانید و هر یك ساعت یك قاشق سوپ خوری از آب آن را میل كنید.
• هر شب هنگام خوابیدن 6 نخود خولان مكی میل كنید.
• با برنج، گشنیز زیاد، شلغم و كدو تنبل آش بپزید و بخورید.
• در طول شبانه روز دائماً یك یا دو عدد سه پستان را در دهان نگه دارید و دائم آب آن را بلع كنید.
• برگ و گل كدو و مغز تخم كدو را نیم كوب كرده و بجوشانید و آب آن را بنوشید.
• گل كدو، پر سیاوشان، سه پستان، بادرنجبویه، گل بنفشه و بِه دانه و شكر، همه را به اندازه‌ی مساوی مخلوط و بجوشانید. هر صبح،‌ ظهر و شب یك فنجان از آب آن را صاف كرده و بنوشید.
• تخم شربتی، قدومه‌ی شیرازی، شكر تیقال پاك شده، بارهنگ، ‌بالنگو، تخم مرو، بِه دانه و صمغ عربی را به وزن مساوی مخلوط كنید و هر صبح، ظهر و شب یك قاشق غذاخوری از ان را با كمی شكر مخلوط و بجوشانید. آب و دانه‌ها را با هم و به مرور و گرم میل فرمایید.
• روزی پنج مرتبه پودر ژلاتین را با شكر تیقال پاك و كوبیده شده و صمغ عربی كوبیده به طور مساوی با آب جوش مخلوط كرده و گرم میل كنید.
• در یك فنجان یا لیوان یك كبریت روشن بیندازید تا هوای داخل آن خارج شود بعد فوراً آن را وارونه روی سینه بچسبانید. چند عدد لیوان را به همین طریق پهلوی هم قرار دهید. پس از كمی صبر كردن آن‌ها را بردارید (مواظب باشید كبریت روشن شده بر روی پوست بدن نیفتد).
• بِه دانه و ریشه‌ی اصل سوس، سه پستان و تخم مرو را هر صبح و شب به طور مساوی بجوشانید و آب آن را بخورید.
• هر روز گل پنیرك، گل زوفا و گل بنفشه از هركدام 10 گرم مخلوط بجوشانید. آب آن را صاف كرده و 6 مثقال ترنجبین در آن شیره بكشید و بنوشید.
• انگم، انگم آن‌ها، شیره‌ی درخت آلوچه، خولان مكی، كتیرا پیچ و صمغ عربی از هركدام 10 گرم. شیره‌ی كوكنار 6 نخود. همه را نرم بكوبید و با كمی شیر بز خمیر كرده و قرص‌هایی به اندازه‌ی یك عدد نخود درست كنید. هر صبح، ظهر و شب هر بار دو عدد میل كنید.
• رب اصل سوس، مغز حب المحلب، صبر زرد، خولان مكی و نشاسته را به نسبت مساوی مخلوط و نرم بسایید. با كمی پیه بز آب كرده خمیر درست كنید و قرص‌هایی به اندازه‌ی یك عدد نخود بسازید. صبح، ‌ظهر و شب هر مرتبه دو عدد میل فرماید.

سرفه از رطوبت:

اگر سرفه در اثر غلبه‌ی رطوبت و بلغم مزاج باشد، برای رفع رطوبت ابتدا رطوبت را دفع كنید. برای تسكین آن نیز 80 گرم سقز را با 150 گرم پیه آب كرده‌ی جگر بز مخلوط و گرم كنید. هر شب هنگام خواب هر بار یك قاشق از آن را بخورید. ضمناً سیر پخته، شیر جوشیده با سیر، سكنجبین عنصلی نیز مفید خواهند بود.

سرفه‌ی بلغمی با بند آمدن نفس:

برای تسكین سرفه‌ی بلغمی مزاجان كه با بند آمدن نفس همراه باشد باید 250 گرم سركه‌ی عنصلی را با یك كیلو عسل بجوشانید تا قوام گیرد و در طول روز هر یك ساعت یك قاشق میل شود.

سرفه‌ی خلط‌دار:

برای تسكین سرفه‌هایی كه با خلط همراه است هر روز صبح و شب یك استكان آب و آب لیمو و آب كرفس تازه را مخلوط كنید و بنوشید.

سرفه همراه با خون:

برای تسكین سرفه‌هایی كه با خون همراه باشد یك انار كامل را بسوزانید بعد نرم بسایید و با عسل مخلوط و روی سینه ضماد كنید.

سرفه‌ی عصبی:

برای تسكین سرفه‌های عصبی باید از كاهو هم چنین آب دم كرده‌ی گل شقایق استفاده كرد.

سرفه با گرفتن قلب:

برای درمان سرفه‌ای كه با گرفتن قلب همراه باشد 5 گرم سقز دشتی را با 150 گرم پیه بز آب كرده مخلوط و گرم كنید و هر شب یك قاشق از آن را هنگام خوابیدن بخورید.

سرفه با تنگی نفس و درد پهلو:

اگر سرفه با تنگی نفس و درد پهلو همراه باشد هر روز صبح و عصر ماش پوست كنده‌ی نرم شده را با اسفناج چرخ كرده و كشك الشعیر مخلوط كرده و بخورید.

سرفه‌ی كهنه و مزمن:

برای درمان سرفه‌هایی كه كهنه و مزمن شده است پسته‌ی خام بخورید و آب جوشانده‌ی ترب و نیز آب دم كرده‌ی گل پامچال بنوشید.
• صبح‌ها قبل از صرف صبحانه یك قاشق چای خوری دارچین نرم شده را در دهان بریزید و بخورید.
• هفتاد و پنج گرم مغز فندق خام و كوبیده شده را با عسل مخلوط كنید و بخورید.
• سی گرم گل بنفشه فرنگی را در نیم لیتر آب سرد به مدت 2 ساعت خیس كنید و 2 دقیقه آن را بجوشانید سپس 10 دقیقه دم كنید. آب آن را صاف كنید و صبح، ظهر و شب هر بار یك فنجان بنوشید. ضمناً باید از هوای كثیف و آلوده، از گرد و غبار، مصرف دخانیات، خوردن غذاهای بودار و سرخ كرده، آب یخ و نوشیدنی‌های یخ كرده، بستنی، فلفل، ادویه‌جات و شیرینی‌های قنادی پرهیز كنید.

پی‌نوشت‌ها:

1.gastro-oesophgegal reflux

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.